فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

مقاله علمی پژوهشی آموزش عالی

1. فرهنگ توسعه در میانه فلسفه فرهنگ و انسان‌شناسی توسعه

رضا ماحوزی

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 1-25

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2021.2771.3154

چکیده

توسعه در معنای جدید آن، نیازمند فرهنگ ویژه خود است؛ به‌این‌معنا که از بطن فرهنگ خاصی برمی‌خیزد و همین فرهنگ، حامی و پشتوانۀ آن است. برپایۀ این سخن، هر کشوری که شکلی از شکل‌های توسعه را دنبال کند، به‌ناچار باید زمینۀ فرهنگی آن را نیز فراهم کند و فرهنگ آن را بسازد؛ درغیراین‌صورت، توسعه به ضد خود تبدیل می‌شود. اما تحول فرهنگی معطوف ... بیشتر توسعه در معنای جدید آن، نیازمند فرهنگ ویژه خود است؛ به‌این‌معنا که از بطن فرهنگ خاصی برمی‌خیزد و همین فرهنگ، حامی و پشتوانۀ آن است. برپایۀ این سخن، هر کشوری که شکلی از شکل‌های توسعه را دنبال کند، به‌ناچار باید زمینۀ فرهنگی آن را نیز فراهم کند و فرهنگ آن را بسازد؛ درغیراین‌صورت، توسعه به ضد خود تبدیل می‌شود. اما تحول فرهنگی معطوف به توسعه، گاهی با حذف برخی از مؤلفه‌های فرهنگیِ ازپیش‌موجود همراه می‌شود. انسان‌شناسی فرهنگی- ‌که فرهنگ در معنای عام آن را مطالعه می‌کند‌- درصدد این است که ازیک‌سو، با پذیرش اصل نسبیت‌گرایی فرهنگی، تکثر فرهنگ‌ها را به‌رسمیت بشناسد و ازسوی‌دیگر، بنا به اقتضاهای توسعه، ملزومات فرهنگی توسعه را درنظر بگیرد و با نگاهی ارزش‌گذارانه دربارۀ فرهنگ‌ها قضاوت کند. این کوشش که به شاخۀ جدیدی از انسان‌شناسی به‌‌نام انسان‌شناسی توسعه انجامیده است، تلاش می‌کند به‌کمک منطق بومی‌های فرودست، فرادستان توسعه‌گرا را به‌چالش بکشد و آن‌ها را متوجه پیامدهای تصمیم‌های شتاب‌زده‌شان کند. این نوشتار درصدد است، چالش پیش‌روی انسان‌شناسی فرهنگی در جمع این دو مؤلفه را تشریح و راه‌حل‌های پیشنهادشده را تحلیل کند. انسان‌شناسی در شرایط امروزی ازیک‌سو در پی ایجاد پیوند میان واقعیت‌های چندگانۀ جهان انسانی است و ازسوی‌دیگر، برای حفظ تکثر فرهنگی به‌مثابه منبع ذخیرۀ خلاقیت فرهنگی تلاش می‌کند.

مقاله علمی پژوهشی مطالعات فرهنگی

2. تحلیل اجتماعی‌ــ‌فرهنگیِ عکسهای شهری مبتنی بر ادراکِ شنیداری

محمد حسن پور

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 27-55

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2021.2513.2945

چکیده

ادراک شنیداری از مهم‍ترین حواس انسانی‍ است که با احساس حضور او در زندگی زیسته هم‍ آمیخته است. ویژگی‍‌های تحلیلی صدا نه فقط در فیزیک صوت که به انگار‌ه‌های مجازیِ آن نیز گسترش می‌یابد. عکس‌ها به‌عنوان سندتاریخی، این این‍منظر که محل اجماع ادراک دیداری و حواس دیگرِ انسانی هستند، می‌توانند نمایه‌های صوتی و انگاره‌های نمادین ... بیشتر ادراک شنیداری از مهم‍ترین حواس انسانی‍ است که با احساس حضور او در زندگی زیسته هم‍ آمیخته است. ویژگی‍‌های تحلیلی صدا نه فقط در فیزیک صوت که به انگار‌ه‌های مجازیِ آن نیز گسترش می‌یابد. عکس‌ها به‌عنوان سندتاریخی، این این‍منظر که محل اجماع ادراک دیداری و حواس دیگرِ انسانی هستند، می‌توانند نمایه‌های صوتی و انگاره‌های نمادین مجازیِ صدا را در بستر خود ارائه دهند. بنابراین، در متن پیش رو، از تاریخ اجتماعی و فرهنگیِ حواس به‌عنوان روش تحقیقِ ادراکِ شنیداری در متن عکس استفاده شده تا لایه‌های ضمنیِ صوتی در آن مورد تفسیر و تحلیل قرار گیرد. اهمیت کار آن‍جا خودرا نشان می‌دهد که عکس‌های شهری‍را به‌عنوان اسنادی درنظر داشته باشیم که توانایی «ثبتِ حسی» موضوعات انسانی در اجتماعات شهری را دارند و بنابراین بیننده -مفسر- می‌تواند در هنگامه تأویل و تفسیر، از قوه شنیداری به‌عنوان یکی از حواس پنج‍گانه در فهم عکس بهره گیرد. سؤال اما این‍جاست که ادراک شنیداری در تحلیل عکس که رابطه‌ای لازم و ملزوم با ادراک دیداری دارد، چگونه می‌تواند اطلاعات تاریخی درباره متن خود ارایه دهد؟ فرضیه ما آن است که عکس‌های شهری به دلیل ثبتِ زندگی روزانه مردم، اطلاعاتی را به جز در فرم و ساختار بصری خود، به صورت داده های ضمنی ثبت می‌کند که می توان از طریق درک شنیداری-تاریخیِ سند عکاسانه، آن را تحلیل و فهم نمود. نتیجه آن‍که ادراک شنوایی آن‍جا که در اسناد عکاسانه با قوه دیداری تداخل پیدا کند، انبوهی از اطلاعات فرهنگیِ مبتنی بر آگاهی همچون نوستالژیا، خاطرات، و یادها را در بیننده‍ خاص خود ایجاد می‌کنند؛ به‌علاوه، از طریق ردّ نمایه‌های صوتیِ ثبت‌شده در سطح عکس، می‌توان بافت تاریخی اجتماعی انسانی، کیفیت زیست و تعاملات زندگیِ روزمره یک مقوله جمعتی را در متن آن مورد مطالعه قرار داد.

مقاله علمی پژوهشی جامعه شناسی

3. رنگ به مثابه امر سیاسی: تأملی زیبایی‌شناختی _ زبانشناختی

مجید ازادبخت؛ اصغر فهیمی‌فر؛ محمدرضا تاجیک

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 57-83

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2497.2930

چکیده

رنگ، تنها رنگ نیست؛ نماد، زبان، پیام، دلالت، هنر، قدرت، مقاومت، و سیاست است. رنگ، عنصری دیداری، ارتباطی، و ادراکی است که می‌تواند احساسات آدمیان را تحریک یا تسکین بخشد و کنش گفتاری و رفتاری آنان را تغییر و جهت دهد. در آموزه‌های ادیان و نحله‌های فکری و سیاسی، از رنگ به‌عنوان یک نماد یا عامل تمایز از دیگران بهره گرفته شده و بازنمایی‌ها ... بیشتر رنگ، تنها رنگ نیست؛ نماد، زبان، پیام، دلالت، هنر، قدرت، مقاومت، و سیاست است. رنگ، عنصری دیداری، ارتباطی، و ادراکی است که می‌تواند احساسات آدمیان را تحریک یا تسکین بخشد و کنش گفتاری و رفتاری آنان را تغییر و جهت دهد. در آموزه‌های ادیان و نحله‌های فکری و سیاسی، از رنگ به‌عنوان یک نماد یا عامل تمایز از دیگران بهره گرفته شده و بازنمایی‌ها و قرائت‌های متفاوت و متخالفی از رنگ و دلالت‌های زبان‌شناختی و ماورای زبان‌شناختی آن ارائه شده است. در میان این فراوانی دلالت‌ها، این نوشتار به روشی تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، تمرکز خود را بر دلالت سیاسی رنگ قرار داده و با مفروض گرفتن رابطۀ رنگ و سیاست، تلاش کرده است دفتر خود را با اثبات یا ابطال این فرضیه به‌پایان برد که: «هر بی‌‌رنگی، آن‌گاه که اسیر رنگِ امر نمادین یا امر واقع می‌شود، تبدیل به امر سیاسی (با جوهرۀ ستیهندگی یا آنتاگونیستی) می‌شود. این نوشتار، دو هدف را در خود نهان دارد: نخست، عبور از حصار تعریف‌های سنتی از سیاست و امر سیاسی، و طرح سیاست به‌مثابه امر هنری و برعکس (هدف نظری)، و دوم، آشنا کردن کنش‌ورزان سیاسی با زبانِ متفاوت از سیاست، که می‌تواند هم به‌مثابه زبان قدرت، و هم زبان مقاومت در جامعۀ امروز ما نقش‌آفرینی کند (هدف عملی).

مقاله علمی پژوهشی مطالعات فرهنگی

4. فرهنگ مالیه؛ تحلیلی بر برداشت‌های فرهنگی از پول در نسل جوان

نعمت الله فاضلی؛ سعید شریفی؛ مریم طلائی

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 85-117

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2714.3111

چکیده

رفتار کنشگران اقتصادی را نمی‌توان بدون درنظر داشتن تأثیر عامل فرهنگ و به‌تنهایی درک کرد. نقش فرهنگ در کنشگری اقتصادی، به‌ویژه در بین جوانان، به‌دلیل اینکه می‌تواند بر ارزش‌گذاری رفتار، هدف، و معیار آن تأثیر بگذارد (با اینکه کمتر به‌ آن توجه شده است)، دارای اهمیت راهبردی است؛ ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی برداشت‌های فرهنگی ... بیشتر رفتار کنشگران اقتصادی را نمی‌توان بدون درنظر داشتن تأثیر عامل فرهنگ و به‌تنهایی درک کرد. نقش فرهنگ در کنشگری اقتصادی، به‌ویژه در بین جوانان، به‌دلیل اینکه می‌تواند بر ارزش‌گذاری رفتار، هدف، و معیار آن تأثیر بگذارد (با اینکه کمتر به‌ آن توجه شده است)، دارای اهمیت راهبردی است؛ ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی برداشت‌های فرهنگی از پول در میان نسل جوان انجام شده است. روش به‌کاررفته در این پژوهش، کیفی و از نوع تحلیل مضمون‌های محتوای مصاحبه‌ها، و جامعۀ آماری پژوهش، دربردارندۀ جوانان 18 تا 32سالۀ فعال در عرصۀ اقتصادی است. روش نمونه‌گیری هدفمند وابسته‌به‌معیار و غیرمتجانس بود که با 12 نفر به حد اشباع نظری رسید. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته بود و اعتبار داده‌های گردآوری‌شده، از طریق شاخص‌های موثق بودن، انتقال‌پذیری، قابلیت وابستگی، و تأییدپذیری از شرایط بیرونی، توصیف عمیق، بازگشت به مصاحبه‌شوندگان و دو کدگذار، تأیید شد. یافته‌ها نشان داد که هدف‌انگاری پول، متناقض‌نمایی پول، درنظر گرفتن پول به‌عنوان بدیل خوشبختی و محک اعتبار اجتماعی، ازجمله معناهای فرهنگی پول در بین نسل جوان به‌شمار می‌آیند. افزون‌براین، آنچه سبب‌ساز این معناها شده است، جایگزینی کارکرد با کاربرد پول، دوگانگی تربیتی، چیرگی عقل معاش، بازخوانی ارزش و هویت مبتنی‌بر پول ، تلۀ اجتماعی پول، و ابهام در مراجع پول است. به‌طورکلی، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ابهام و تناقض در فهم جوانان، سبب چرخش معنای پول، نسبت به گذشته شده، و نقش کاربردی پول را برجسته‌تر کرده است.

مقاله علمی پژوهشی آموزش عالی

5. جستاری بر تجربه‌های زیستۀ استادان و دانشجویان در کلاس‌های مجازی در دوره کرونا؛ مطالعه موردی دانشگاه کردستان

فرید عزیزی؛ زبیر محمدی بلبان آباد؛ حسین باقری

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 119-149

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2819.3192

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی تجربه‌های زیستۀ استادان و دانشجویان در کلاس‌های مجازی در دوره گسترش کرونا است. این پژوهش از نوع کیفی است و به شیوۀ پدیدارشناسی انجام شده است. جامعۀ آماری پژوهش، دربردارندۀ همۀ استادان و دانشجویان دانشگاه کردستان بود که یا سابقۀ شرکت در کلاس‌های مجازی را هم‌زمان با شروع بیماری کرونا داشته‌اند، یا اینکه در ... بیشتر هدف پژوهش حاضر، بررسی تجربه‌های زیستۀ استادان و دانشجویان در کلاس‌های مجازی در دوره گسترش کرونا است. این پژوهش از نوع کیفی است و به شیوۀ پدیدارشناسی انجام شده است. جامعۀ آماری پژوهش، دربردارندۀ همۀ استادان و دانشجویان دانشگاه کردستان بود که یا سابقۀ شرکت در کلاس‌های مجازی را هم‌زمان با شروع بیماری کرونا داشته‌اند، یا اینکه در طول این دوران، در کلاس‌های یادشده تدریس کرده‌اند. پژوهشگر، پس از انجام مصاحبه با 31 دانشجو و استاد دانشگاه کردستان، به اشباع نظری دست پیدا کرد. یافته‌های این پژوهش، نشان داد که کلاس‌های مجازی، در مقایسه با شکل پیشین کلاس‌ها، سبب زوال و از دست رفتن موقعیت‌ها، کارکردها، و نقش‌های پرشماری در عرصۀ نهاد دانشگاه شده‌اند. به‌نظر بسیاری از دانشجویان، با محروم شدن دانشجو از فضای فیزیکی، امکان تعاملات و گفت‌وگوهای رخ‌داده بین طرفین (دانشجو/ دانشجو، دانشجو/ استاد و استاد/ استاد) به‌گونه‌ای غم‌انگیز از بین خواهد رفت و جای خود را به نوعی فرایند مکانیکی و بانکی انتقال مطالب و مواد آموزشی از یک منبع فرستنده به پیام‌گیرنده خواهد داد؛ فرایندی که سرانجام، پیامدهای منفی‌ای برای نحوۀ یادگیری، خلاقیت، فعالیت، و توانمندی دانشجویان خواهد داشت. به‌نظر استادان نیز شکل‌گیری و همه‌گیر شدن این کلاس‌ها در ایران، موجب تغییر نقش استادان در کلاس‌های مجازی می‌شود و آن‌ها از مخزن‌داری اطلاعاتی در حالت خوش‌بینانه به حامیان دانش تبدیل می‌شوند. به‌نظر بسیاری از استادان، یکی دیگر از آسیب‌های ناخواستۀ این نوع کلاس‌ها، از بین رفتن تعاملات و گفت‌وگوها، بین اعضای جامعۀ علمی (کنشگران علمی) دانشگاه است.

مقاله علمی پژوهشی جامعه شناسی

6. ریشه‌ها و پیامدهای پدیدۀ بی‌تفاوتی اجتماعی: مطالعه موردی شهروندان استان ایلام

علی فیض اللهی؛ خلیل کمربیگی

دوره 14، شماره 3 ، پاییز 1400، صفحه 151-179

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2729.3121

چکیده

بی‌تفاوتی، کنشی منفعلانه است که در آن، افراد از مشارکت فعال و انجام کنش‌های دگرخواهانه اجتناب کرده و در مورد مسائل جامعه، بی‌اعتنا می‌شوند. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی پدید‌ۀ بی‌تفاوتی اجتماعی در استان ایلام و یافتن زمینه‌ها و پیامدهای آن است. این مقاله به روش کیفی، مبتنی‌بر رهیافت نظریۀ زمینه‌ای، و با بهره‌مندی از راهبردهای ... بیشتر بی‌تفاوتی، کنشی منفعلانه است که در آن، افراد از مشارکت فعال و انجام کنش‌های دگرخواهانه اجتناب کرده و در مورد مسائل جامعه، بی‌اعتنا می‌شوند. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی پدید‌ۀ بی‌تفاوتی اجتماعی در استان ایلام و یافتن زمینه‌ها و پیامدهای آن است. این مقاله به روش کیفی، مبتنی‌بر رهیافت نظریۀ زمینه‌ای، و با بهره‌مندی از راهبردهای نمونه‌گیری هدفمند (نمونه‌گیری نظری) انجام شده است. داده‌های موردنیاز، از طریق مصاحبه با 28 نفر از صاحبنظران و متخصصان استان ایلام به‌دست آمده و با استفاده از روش کدگذاری استراوس و کوربین، در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری، و انتخابی، تجزیه‌وتحلیل شده است. برپایۀ یافته‌های پژوهش، غفلت از نقش ‏شهروندان، نوع ساختار ‏سیاسی، توقع‌های فزاینده، فردگرایی‏ خودخواهانه، زوال وفاداری ‏جمعی، بده‌‌بستان اجتماعی، نابرابری‌های ‏اجتماعی‌ـ‌اقتصادی، و انباشتگی فقر و فلاکت، به‌عنوان شرایط علّی، تنبلی اجتماعی، ضعف در ابراز وجود، اقتصادزدگی فرهنگ، شکاف قانونی، نارسایی نظام تربیتی، آشفتگی سنت، خویشاوندگرایی، کم‌کارایی تشکل‌های مدنی، و انزواگرایی، به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، و سرانجام، ناکارآمدی دولت، هیستری اجتماعی، و کژکارکردی رسانه‌ها، به‌عنوان شرایط مداخله‌گر مشخص شده‌اند. برپایۀ یافته‌های پژوهش، «بی‌سازمانی اجتماعی»، به‌عنوان هستۀ اصلی پژوهش به‌دست آمد که حاصل شرایط علّی، زمینه‌ای، و مداخله‌گر است.

جامعه شناسی

1. ساخت سیاسی‌- اجتماعی ایل و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت‌بخش قدرت: مطالعۀ موردی ایل قشقایی

علی اشرف نظری؛ میلاد یزدان پناه

دوره 12، شماره 2 ، تابستان 1398، ، صفحه 183-210

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2019.1893.2478

چکیده

نظام ایلی‌ـ‌عشیره‌ای ایل قشقایی دارای تاریخی کهن است که باتوجه‌به شرایط زندگی کوچی و عشایری شکل گرفته است. این نظام دارای سازمان‌های سیاسی‌ـ‌‌اداری خاص خود بوده که متناسب با شرایط زندگی عشایری و به‌صورت سیار تنظیم شده است. دررأس این نظام ایلی، مقامی به ‌نام ایلخان وجود داشت که از ابتدای تشکیل ایل درزمان صفویان در دست یک خاندان ... بیشتر

مطالعات هنر و زیبایی‌شناسی

2. بازنمود فرهنگ و هویت ملی در هویت بصری شهر؛ مطالعۀ موردی دیوارنگاره‌های مترو تهران

اعظم محمودی؛ محسن حسن پور؛ سوسن خطایی

دوره 12، شماره 2 ، تابستان 1398، ، صفحه 23-66

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2019.1877.2464

چکیده

دیوارنگاره‌ها نوعی گرافیک محیطی منظرساز هستند که علاوه‌بر زیباسازی و تلطیف محیط، نقش مؤثری در شکل‌دهی هویت بصری شهر دارند و به‌دلیل ویژگی‌های ساختاری به‌طور گسترده در محیط ایستگاه‌های مترو استفاده می‌شوند. محیط مترو یکی از پرترددترین محیط‌ها در زندگی مدرن شهری است که تأثیر به‌سزایی در تغییرات فرهنگی و هویتی جامعه ایفا می‌کند. ... بیشتر

جامعه شناسی

3. تحلیل کیفی منابع هویتی مردمان اورامی‌

ابراهیم فیاض؛ ایمیلیا نرسیسیانس؛ احمد نادری؛ نافع باباصفری

دوره 12، شماره 2 ، تابستان 1398، ، صفحه 153-181

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2019.1987.2552

چکیده

منطقه قومی‌ـ‌فرهنگی اورامان با ترکیب چندگانه و پیچیده‌ای از منابع هویتی روبه‌رو است که شناخت آن به بررسی عمیق و بسترمندی نیاز دارد. این مقاله تلاش می‌کند با رویکرد کیفی به بررسی منابع هویتی مردم اورامی‌زبان بپردازد. داده‌های این پژوهش، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌‌ساختاریافته با 33 صاحب‌نظر و افراد آگاه کلیدی اورامی که با حداکثر ... بیشتر منطقه قومی‌ـ‌فرهنگی اورامان با ترکیب چندگانه و پیچیده‌ای از منابع هویتی روبه‌رو است که شناخت آن به بررسی عمیق و بسترمندی نیاز دارد. این مقاله تلاش می‌کند با رویکرد کیفی به بررسی منابع هویتی مردم اورامی‌زبان بپردازد. داده‌های این پژوهش، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌‌ساختاریافته با 33 صاحب‌نظر و افراد آگاه کلیدی اورامی که با حداکثر تنوع انتخاب شده‌اند، گردآوری شد. تحلیل داده‌ها با دو نرم‌افزار مکس‌کیو‌دی‌ای و انویوو مبتنی‌بر تحلیل محتوای کیفی قراردادی پیشنهادی گرنهایم و لاندمن انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که منابع هویتی در منطقه اورامان، متشکل از چهار درون‌مایه «هویت قومی اورامی‌ـ‌کردی»، «هویت ملی ایرانی»، «هویت دینی» و «هویت مدرن» است‌. مقوله‌های هویت قومی اورامی‌ـ‌کردی شامل زبان و ادبیات اورامی، نمادهای اورامی، تعلق خاطر و افتخار به اورامی بودن، حفظ و دفاع از منابع و منافع اورامی، موسیقی و آواز، و تأکید بر یکپارچگی اجتماعی مناطق مختلف به‌عنوان قوم کرد است. مقوله‌های هویت ملی ایرانی دربردارندۀ حضور زبان و ادبیات فارسی در زندگی روزمره، موسیقی و آواز، آیین‌ها و ارزش‌های ایرانی، و وفاداری ملی ایرانی است؛ مقوله‌های هویت دینی شامل اعتقادات، مناسک، تصوف و عرفان قادریه و نقشبندیه، جایگاه دین در حوزه عمومی، مدارا و تساهل، و احیاگرایی‌ـ‌بنیادگرایی است و مقوله‌های هویت مدرن نیز دربردارندۀ به‌چالش کشیدن باورهای پیشینیان، تفکر، نقد و آگاهی‌بخشی، انسان‌گرایی و گرایش به مدرنیسم، جهان‌وطنی و مصرف است. درنهایت، برمبنای یافته‌ها، الگوی منابع هویتی مردم اورامی بازشناسی و ارائه شده است.

4. رسانه‌ها، عشق‌ و ازدواج؛ مطالعه رابطهٔ رسانه‌های اجتماعی و جمعی با عشق سیّال و نگرش به ازدواج

محمدتقی عباسی شوازی؛ مریم دلاور

دوره 12، شماره 4 ، زمستان 1398، ، صفحه 51-74

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2019.2191.2702

چکیده

رسانهها نه‌تنها به‌واسطه محتوایشان، بلکه با توجه به ماهیت و ساختارشان می‌توانند عادات فکری، رفتاری و عاطفی مخاطبان را تغییر دهند. با ظهور رسانه‌های اجتماعی و گسترش تعاملات انسان‌ها در فضاهای مجازی، عواطف انسانی همچون عشق نیز در این فضای نوظهور، حیاتی جدید یافته‌اند؛ موضوعی که نظریه‌پردازان به‌نامی همچون باومن و گیدنز به ... بیشتر رسانهها نه‌تنها به‌واسطه محتوایشان، بلکه با توجه به ماهیت و ساختارشان می‌توانند عادات فکری، رفتاری و عاطفی مخاطبان را تغییر دهند. با ظهور رسانه‌های اجتماعی و گسترش تعاملات انسان‌ها در فضاهای مجازی، عواطف انسانی همچون عشق نیز در این فضای نوظهور، حیاتی جدید یافته‌اند؛ موضوعی که نظریه‌پردازان به‌نامی همچون باومن و گیدنز به آن پرداختهاند. مقاله حاضر با هدف مطالعهٔ رابطهٔ رسانه‌های جمعی و اجتماعی با مفهوم عشق (سیّال) و پیامد آن در نگرش به ازدواج در بین دانشجویان دانشگاه شیراز انجام شده است. تعداد 386 نفر از دانشجویان با تکنیک نمونه‌گیری احتمالی طبقهای انتخاب شده و به سؤالات پرسشنامه محقق ساخته جواب داده‌اند که پایایی و روایی آن با تکنیک آلفای کرونباخ و اعتبار صوری تأیید شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بین شبکه‌های اجتماعی مجازی، رسانه‌های جمعی داخلی و خارجی رابطه معناداری با عشق سیّال وجود دارد. همچنین متغیرهای شبکه‌های اجتماعی مجازی، رسانه‌های جمعی داخلی و خارجی و عشق سیّال رابطه معناداری با نگرش به ازدواج دارند. در تحلیل مدل معادلات ساختاری که با استفاده از آموس انجام شد سه متغیر یعنی میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی، میزان تماشای رسانه‌های جمعی داخلی، میزان تماشای رسانه‌های خارجی به‌ترتیب بیشترین تأثیر را بر عشق سیّال داشتند. همچنین سه متغیر میزان تماشای رسانه‌های جمعی داخلی، میزان تماشای رسانه‌های جمعی خارجی و عشق سیّال به ترتیب با ضرایب 199/0، 113/0- و 414/0- تأثیر معناداری بر نگرش به ازدواج داشته‌اند.

علوم اجتماعی و ارتباطات

5. بنیان‏‌های طبیعی صلح و دوستی در آیین نوروز

داود غرایاق زندی؛ سویل ماکویی

دوره 12، شماره 2 ، تابستان 1398، ، صفحه 1-22

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2019.2055.2606

چکیده

آیین نوروز یکی از آیین‌های سنتی ایرانیان است که بر‌اساس نظم و بنیان طبیعی استوار شده است. این بنیان طبیعی هم واجد ویژگی‌های طبیعی است و هم از مشخصهٔ اجتماعی برخوردار است. در‌عین‌حال بنیان‌های طبیعی نوروز زمینه‌ساز صلح و دوستی در رابطهٔ میان انسان و طبیعت و انسان با انسان است. این بنیان‌ها عبارت‌اند از: آغاز، پایان، تنوع و شادی‌بخشی، ... بیشتر

مقاله علمی پژوهشی آموزش عالی

1. شناسایی عوامل و چالش های تولید علم در میدان دانشگاهی

فاطمه نصراللهی نیا؛ محمد یمنی دوزی سرخابی؛ مقصود فراستخواه؛ مرتضی رضایی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 بهمن 1400

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2746.3135

چکیده

امروزه میدان‌های دانشگاهی، به ابزاری قدرتمند برای شکل دادن به جامعه تبدیل‌شده‌اند و نقش مهمی در تولید علم و ایجاد اجتماعات علمی ایفا می‌کنند؛ از طرفی ماهیت علم و تولید آن در محیط‌های دانشگاهی، دچار تغییرات و تحولات شده و با چالش-هایی مواجه است. در این مطالعه، سعی شده است با تکیه بر نظریه جامعه‌شناختی پیر بوردیو، عوامل و چالش‌هایی ... بیشتر امروزه میدان‌های دانشگاهی، به ابزاری قدرتمند برای شکل دادن به جامعه تبدیل‌شده‌اند و نقش مهمی در تولید علم و ایجاد اجتماعات علمی ایفا می‌کنند؛ از طرفی ماهیت علم و تولید آن در محیط‌های دانشگاهی، دچار تغییرات و تحولات شده و با چالش-هایی مواجه است. در این مطالعه، سعی شده است با تکیه بر نظریه جامعه‌شناختی پیر بوردیو، عوامل و چالش‌هایی که محیط‌های دانشگاهی برای تولید علم خود با آن روبرو هستند، مورد بررسی قرار گیرد و به این سؤال اساسی، پاسخ داده شود که عوامل و چالش‌های تولید علم در میدان دانشگاهی، کدامند؟ بدین منظور، با به‌کارگیری روش فراترکیب، تعداد 62 مقاله موردبررسی قرار گرفت که مقوله‌ها و کدهای مرتبط آن‌ها با استفاده از تحلیل محتوا، استخراج و شناسایی شدند. بر اساس یافته‌ها مشخص شد که عوامل مؤثر بر تولید علم در میدان دانشگاهی شامل مقولات «سرمایه اجتماعی»، «عوامل ساختاری-مدیریتی»، «زیرساخت‌ها، امکانات و تجهیزات لازم در تولید علم»، «سرمایه نمادین» و «سرمایه علمی» و همچنین چالش‌های تولید علم در میدان دانشگاهی در چهار مقوله «مسائل اجتماعی و ارتباطی»، «مسائل ساختاری و مدیریتی»، «مسائل مربوط به زیرساخت‌ها، امکانات و تجهیزات لازم در تولید علم» و «مسائل فرهنگی»، تقسیم‌بندی شدند.

مقاله علمی پژوهشی آموزش عالی

2. تحول در آموزش و پرورش: تحلیل گفتمان کنش های سیاستی دهه نخست بعد از انقلاب اسلامی

مهدی سپهر؛ سیدحسین سراج‌زاده؛ بیژن زارع؛ کرم حبیب‌پور گتابی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2849.3214

چکیده

چکیده نشانه تغییر و تحول در آموزش و پرورش همواره نشانه ای شناور در مفصل بندی کنش های سیاستی آموزش و پرورش و محور منازعات معنایی متعدد بوده است. در این مقاله در چارچوبی ترکیبی از نظریه گفتمان لاکلا و موفه و نورمن فرکلاف، به تحلیل گفتمان این منازعات معنایی در متون سیاستی تولیدشده در دهه نخست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته شده است. ... بیشتر

مقاله علمی پژوهشی جامعه‌شناسی موسیقی

3. سنتز رویاروییِ سُنت و تجدّد در موسیقی کلاسیک ایران: مطالعه موردی گروه چاووش

مهدی مختاری؛ محمدرضا آزاده‌فر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2892.3246

چکیده

موسیقی کلاسیک ایران پس از تأسیس شعبۀ موزیک دارالفنون، که مدخلی بود برای حضور موسیقی غربی در ایرانِ معاصر، دستخوش تحولات گوناگونی شده است. شکل‌گیری جریان‌های مختلف در موسیقی ایران ازجمله پیامدهایی بود که ورود مدرنیته در ایران به‌دنبال داشت. دراین‌راستا، جریان‌های تأثیرگذار موسیقایی در ایران، به‌مثابه‌ گفتمان‌هایی در نظر گرفته ... بیشتر موسیقی کلاسیک ایران پس از تأسیس شعبۀ موزیک دارالفنون، که مدخلی بود برای حضور موسیقی غربی در ایرانِ معاصر، دستخوش تحولات گوناگونی شده است. شکل‌گیری جریان‌های مختلف در موسیقی ایران ازجمله پیامدهایی بود که ورود مدرنیته در ایران به‌دنبال داشت. دراین‌راستا، جریان‌های تأثیرگذار موسیقایی در ایران، به‌مثابه‌ گفتمان‌هایی در نظر گرفته شده‌اند که در فرایندی دیالکتیکی، نوعیْ پویایی را در موسیقی کلاسیک ایرانی در پی داشته‌اند. برای بررسی بازۀ زمانی مذکور، سه گفتمانِ تجددگرا، سنت‌گرا و انقلاب (که به‌نمایندگی مجموعۀ چاووش) در بستر موسیقی ایرانی پدیدار شد موردبررسی قرار گرفته‌اند. مسئلۀ اصلی در پژوهش حاضر معطوف به این پرسش است که حضور و نیز تصادمِ گفتمان‌های تجددگرا و سنت‌گرا در حیات موسیقایی ایران معاصر، چگونه به شکل‌گیری و ظهور چاووش، در قالب یک گفتمان جدید، منتج شده است. تبیینِ چگونگی ظهورِ یک گفتمان جدید، پس از فروپاشی گفتمان‌های متخاصمِ پیشین به‌عنوان هدف این پژوهش لحاظ شده است. در این مقاله، سعی شده با اتخاذ روش توصیفی ـ تحلیلی، روند شکل‌گیری و تصادم گفتمان‌های موردمطالعه و نیز چگونگیِ گذار از گفتمانی به گفتمانِ دیگر، موردبررسی قرار گیرد. مفهوم «دیالکتیکِ» هگل و همچنین مفاهیم «نظریۀ گفتمانِ» لاکلو و موف، در مقامِ چارچوب نظری، برای تبیین مسئلۀ پژوهش استفاده شده‌اند. یافته‌های این پژوهش مبین آن است که چاووش تا حد زیادی محصول سنتز دو گفتمان متجدد و سنت‌گرای موسیقی ایرانی است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که خلق و رسیدن به یک آگاهیِ تازه و نوین در موسیقی کلاسیک ایرانی، به‌واسطۀ فرایندی دیالکتیکی حاصل از تصادمِ این دو گفتمان به دست آمده است.

مقاله علمی پژوهشی

4. اتنوموزیکولوژی کاربردی در ایران: چارچوبی برای حل مسائل فرهنگی و اجتماعی از طریق موسیقی

کیوان آقامحسنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2935.3284

چکیده

اتنوموزیکولوژی کاربردی گرایشی در رشته اتنوموزیکولوژی محسوب می‌شود. در نیمه دوم قرن بیستم، اتنوموزیکولوژی کاربردی فعالیت های گوناگونی مانند برگزاری جشنواره ها را به منظور حفظ و اشاعه موسیقی های سنتی شامل می شد. در قرن بیست و یکم دومین جریان عمده در اتنوموزیکولوژی کاربردی ظهور کرد. در این جریان به موسیقی به عنوان ابزاری برای حل مشکلات ... بیشتر اتنوموزیکولوژی کاربردی گرایشی در رشته اتنوموزیکولوژی محسوب می‌شود. در نیمه دوم قرن بیستم، اتنوموزیکولوژی کاربردی فعالیت های گوناگونی مانند برگزاری جشنواره ها را به منظور حفظ و اشاعه موسیقی های سنتی شامل می شد. در قرن بیست و یکم دومین جریان عمده در اتنوموزیکولوژی کاربردی ظهور کرد. در این جریان به موسیقی به عنوان ابزاری برای حل مشکلات اجتماعی نگریسته می شود. برخی از متداول‌ترین حوزه‌های کاری در اتنوموزیکولوژی کاربردی عبارتند از: تلاش برای احقاق حق گروه های فرهنگی و موسیقایی محروم، حفاظت از حقوق موسیقایی در قالب پروژه های آرشیوی، تلاش برای احقاق حق فرهنگی و موسیقایی اقلیت ها، تلاش برای محافظت و باز تولید محیط‌های طبیعی و اجتماعی فرهنگ‌های موسیقایی، حضور در بحران هایی مانند جنگ و درگیری های اجتماعی، حضور فعالانه در بحران های حوزه سلامت و بهداشت، آموزش موسیقی به شکل بینافرهنگی. اتنوموزیکولوژی کاربردی به معنای امروزی‌اش در گفتمان رایج در فضای اتنوموزیکولوژی ایران جایگاهی ندارد. در میان واحد‌های مصوب رشته اتنوموزیکولوژی و پایان‌نامه‌های دانش‌آموختگان این رشته هیچ ردی از اتنوموزیکولوژی کاربردی یافت نمی شود. ظرفیت‌‌های اتنوموزیکولوژی کاربردی در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی مغفول مانده است. از جمله فرصت‌هایی که اتنوموزیکولوژی کاربردی در اختیار سیاست فرهنگی قرار می دهد می توان به این موارد اشاره کرد: باز‌تعریف گروه‌های فرهنگی-موسیقایی محروم و حمایت از آنها در قالب جشنواره‌های رایج در کشور، تاسیس آرشیو‌های موسیقی منطقه‌ایی در مناطق کمتر برخوردار به منظور تأثیر پایدار بر حیات موسیقایی این مناطق و ارائه راه حل ‌هایی برای بهبود شرایط فرهنگی-موسیقایی مهاجرین افغانستانی در جامعه ایران .

مقاله علمی پژوهشی مطالعات فرهنگی

5. مسیر معنوی رویداد عزاداری محرم در شهرهای ایران، مطالعه موردی مسیر عزاداری اردبیل

سیدیحیی خاتمی؛ سیدعلی صفوی؛ سیدمهدی خاتمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2930.3283

چکیده

عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشه‌دار اسلامی است که طی قرن‌ها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکان‌های مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار می‌دهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطره‌انگیزی و ایجاد ‌هویت، به مکان‌های مقدس و معنوی تبدیل ‌شده‌اند. ... بیشتر عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشه‌دار اسلامی است که طی قرن‌ها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکان‌های مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار می‌دهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطره‌انگیزی و ایجاد ‌هویت، به مکان‌های مقدس و معنوی تبدیل ‌شده‌اند. اما شهرسازی معاصر ایران، بیشتر به جنبه‌های مادی توجه دارد و از فضاهای معنوی دور شده است. تغییرات و مداخله‌های کالبدی گسترده در شهرهای سنتی و تهدید و خدشه‌دار شدن مسیرهای عزاداری، ضرورت انجام پژوهش‌های بیشتر در این زمینه را نمایان می‌کند. این مقاله با استفاده از مطالعات تطبیقی-کیفی و آوردن شواهد و نمونه‌های متعدد از شهرهای مختلف ایران و با تاکید بر شهر اردبیل، تلاش کرده با تفسیر داده‌های جمع‌آوری شده، ضمن اثبات و معرفی مسیرهای عزاداری به عنوان یک مسیر مقدس، ابعاد و وجوه معنوی آنها را مشخص نماید. اثرات معنوی رویداد عزاداری در دوره زمانی قبل از رویداد، حین رویداد و بعد از رویداد به همراه حاشیه آن بررسی شده است. نتایج نشان می‏دهد عوامل مختلف قدسی-مذهبی، کالبدی- فضایی، فرهنگی -اجتماعی، تاریخی -سیاسی و طبیعی وجوه مکانی مسیرهای عزاداری را تشکیل می‌دهند‏ در این میان مقدس بودن و سپس بعد فرهنگی – اجتماعی وزن بیشتری در این‌گونه فضاهای شهری به خود اختصاص می‌دهند. این مسیرها، از یک طرف فضا را به تاریخ پیوند می‌دهند و از طرف دیگر بعد نمادین و معنایی خاصی به آنها می‌افزایند که آنها را نسبت به سایر فضاها متمایز می‌کنند.

مقاله علمی پژوهشی علوم اجتماعی و ارتباطات

6. سنجش نگرش فاصله اجتماعی ایرانیان با سایر ملیت ها )بررسی فاصله اجتماعی دانشجویان دانشگاه فردوسی با چهار ملیت افغانستانی، عراقی، هلندی و آمریکایی)

مجید فولادیان؛ نیلوفر خاوری خراسانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اردیبهشت 1401

http://dx.doi.org/10.22035/jicr.2022.2664.3072

چکیده

بیشتر جوامع امروزی آمیخته از مردمانی با فرهنگ‌ها، ملیت‌ها و قومیت‌های گوناگون هستند. امروزه، مهاجرت و ارتباط میان ملیت‌ها امری عادی و گاهی ضروری تلقی می‌شود؛ ازاین‌رو پذیرش ملیت‌های مختلف از سوی یکدیگر و نبود فاصلۀ اجتماعی بین آن‌ها امری لازم برای جوامع متکثر خواهد بود. ایران سال ها پذیرای تعداد زیادی از مهاجران افغانستانی ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

1. فرهنگ توسعه در میانه فلسفه فرهنگ و انسان‌شناسی توسعه

چکیده

2. تحلیل اجتماعی‌ــ‌فرهنگیِ عکسهای شهری مبتنی بر ادراکِ شنیداری

چکیده

3. رنگ به مثابه امر سیاسی: تأملی زیبایی‌شناختی _ زبانشناختی

چکیده

4. فرهنگ مالیه؛ تحلیلی بر برداشت‌های فرهنگی از پول در نسل جوان

چکیده

5. جستاری بر تجربه‌های زیستۀ استادان و دانشجویان در کلاس‌های مجازی در دوره کرونا؛ مطالعه موردی دانشگاه کردستان

چکیده

6. ریشه‌ها و پیامدهای پدیدۀ بی‌تفاوتی اجتماعی: مطالعه موردی شهروندان استان ایلام

چکیده

1. ساخت سیاسی‌- اجتماعی ایل و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت‌بخش قدرت: مطالعۀ موردی ایل قشقایی

چکیده

2. بازنمود فرهنگ و هویت ملی در هویت بصری شهر؛ مطالعۀ موردی دیوارنگاره‌های مترو تهران

چکیده

3. تحلیل کیفی منابع هویتی مردمان اورامی‌

چکیده

4. رسانه‌ها، عشق‌ و ازدواج؛ مطالعه رابطهٔ رسانه‌های اجتماعی و جمعی با عشق سیّال و نگرش به ازدواج

چکیده

5. بنیان‏‌های طبیعی صلح و دوستی در آیین نوروز

چکیده

1. شناسایی عوامل و چالش های تولید علم در میدان دانشگاهی

چکیده

2. تحول در آموزش و پرورش: تحلیل گفتمان کنش های سیاستی دهه نخست بعد از انقلاب اسلامی

چکیده

3. سنتز رویاروییِ سُنت و تجدّد در موسیقی کلاسیک ایران: مطالعه موردی گروه چاووش

چکیده

4. اتنوموزیکولوژی کاربردی در ایران: چارچوبی برای حل مسائل فرهنگی و اجتماعی از طریق موسیقی

چکیده

5. مسیر معنوی رویداد عزاداری محرم در شهرهای ایران، مطالعه موردی مسیر عزاداری اردبیل

چکیده

6. سنجش نگرش فاصله اجتماعی ایرانیان با سایر ملیت ها )بررسی فاصله اجتماعی دانشجویان دانشگاه فردوسی با چهار ملیت افغانستانی، عراقی، هلندی و آمریکایی)

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

MSRT-CODE: d2bbceba0c6e56c

Q2

فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی

ابر واژگان