جامعه شناسی
محمدرضا پویافر
چکیده
بزرگ‌ترین اجتماع دینی مسلمانان، هرساله به مناسبت چهلمین روزِ واقعه عاشورا با پیاده‌روی به‌سوی کربلا، در آئین پیاده‌روی اربعین شکل می‌گیرد. این پیاده‌روی زیارتی، درعین‌حال که نمودی شگرف از تجربهٔ دینی است، میدانیِ متنوع از خدمات خیر به زائران، به‌عنوان مصداقِ بارزِ «خیر دینی» نیز به شمار می‌رود. تجربهٔ دینی معمولاً در ...
بیشتر
بزرگ‌ترین اجتماع دینی مسلمانان، هرساله به مناسبت چهلمین روزِ واقعه عاشورا با پیاده‌روی به‌سوی کربلا، در آئین پیاده‌روی اربعین شکل می‌گیرد. این پیاده‌روی زیارتی، درعین‌حال که نمودی شگرف از تجربهٔ دینی است، میدانیِ متنوع از خدمات خیر به زائران، به‌عنوان مصداقِ بارزِ «خیر دینی» نیز به شمار می‌رود. تجربهٔ دینی معمولاً در خلال اعمال و مناسک دینی، از جمله در خلال زیارت شکل می‌گیرد. اما این مطالعه، به‌طور‌خاص، با این پرسش مهم آغاز می‌شود که آیا تجربه مشارکت و درگیری در خیر دینی می‌تواند ویژگی‌های تجربهٔ دینی را دارا باشد؟ برای پاسخ به این پرسش از روش پژوهش کیفی، با استفاده از تکنیک مصاحبه و مشاهده مشارکتی با ثبت داده‌هایی همچون عکس، فیلم و یادداشت‌های میدانی استفاده شده است. زائران ایرانی و همچنین موکب‌ها، موکب‌داران و اعضای موکب‌های ایرانی و عراقی، واحد مشاهده و جمعیت موردمطالعه در این پژوهش بوده‌اند. یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که تجربه مشارکت در خدمات خیر دینی و همچنین استفاده از این خدمات در پیاده‌روی اربعین، می‌تواند زمینه‌ای برای بروز و واجد ویژگی‌های تجربهٔ دینی نیز می‌تواند باشد. با تعمیم نتایج به‌دست‌آمده به سایر موقعیت‌های کنشِ دینی که در آن امکان کنشِ خیر دینی نیز باشد، چنین استدلال شده که امکان تعریف خیر دینی به‌عنوان یکی از بسترهای وقوع تجربهٔ دینی در پیاده‌روی اربعین، می‌تواند پاسخی مثبت به امکان این نوع تعریف از تجربهٔ دینی، در تمامی موقعیت‌های تجربهٔ دینی ـ علاوه بر زیارت و اربعین ـ نیز باشد.
جامعه شناسی
غلامرضا تاج بخش
چکیده
زیارت در فرهنگ و اعتقادات شیعه به‌عنوان یک فرهنگ قدسی و روحانی است و یکی از مصادیق کنش دینی است که در ادیان گوناگون مورد تأکید قرار گرفته است. در این مقاله مطالعه کنش زیارت در پیاده‌روی اربعین از منظر جوانان مد نظر است. این مطالعه کیفی است و داده‌‌های آن از طریق مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته گردآوری شده است. به کمک روش نمونه‌گیری نظری ...
بیشتر
زیارت در فرهنگ و اعتقادات شیعه به‌عنوان یک فرهنگ قدسی و روحانی است و یکی از مصادیق کنش دینی است که در ادیان گوناگون مورد تأکید قرار گرفته است. در این مقاله مطالعه کنش زیارت در پیاده‌روی اربعین از منظر جوانان مد نظر است. این مطالعه کیفی است و داده‌‌های آن از طریق مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته گردآوری شده است. به کمک روش نمونه‌گیری نظری و هدفمند با 35 نفر از زائران جوان ایرانی (35-18 سال) در مسیر پیاده‌روی اربعین از شهر نجف تا شهر کربلا در اربعین سال 1398 مصاحبه شد. پس از تحلیل داده‌‌های کیفی پنج مضمون اصلی شناسایی شد که عبارتانداز: 1) سفر فیزیکی؛ 2) شناختی، اعتقادی؛ 3) تجربی، احساسی؛ 4) سبک زندگی اربعینی؛ و 5) هویت اربعینی. هر کدام از این مضامین دارای زیر مقولات فرعی نیز هستند. نتایج کلی پژوهش بیانگر آن است پیاده‌روی اربعین عاملی هویتساز محسوب شده و نقش اساسی در آرامش و نشاط و شادابی معنوی و جسمی و روحی جوانان ایفا میکند. همچنین برتری نیتمندی معنوی و اخروی زائران در برابر نیت مدنی، مادی و دنیوی از دیگر نتایج این پژوهش است.
سارا شریعتی؛ شیما غلامرضا کاشی
چکیده
مقالة حاضر، شرح یک پژوهش کیفی میدانی است که به بررسی یکی از مهم‌ترین تحولات حوزة مناسک دینی می‌پردازد؛ مقدس‌سازی اشخاص و مکان‌هایی که سنت دینی آنها را به‌عنوان چیز مقدس نشناخته است. مزار سهراب سپهری، یکی از نمونه‌های این «مکان‌های جدید» است که پژوهش حاضر مطالعه‌ای موردی در خصوص مناسک و جهان معنایی زائران این مکان است. زائران ...
بیشتر
مقالة حاضر، شرح یک پژوهش کیفی میدانی است که به بررسی یکی از مهم‌ترین تحولات حوزة مناسک دینی می‌پردازد؛ مقدس‌سازی اشخاص و مکان‌هایی که سنت دینی آنها را به‌عنوان چیز مقدس نشناخته است. مزار سهراب سپهری، یکی از نمونه‌های این «مکان‌های جدید» است که پژوهش حاضر مطالعه‌ای موردی در خصوص مناسک و جهان معنایی زائران این مکان است. زائران جوان مزار سهراب، تلاش میکنند تا گونه‌های جدیدی از دینداری را خلق و تجربه کنند؛ الگوهای متنوعی که هرکدام در عین فاصله داشتن از دین و مناسک سنتی، عناصری از آن را وام میگیرند و آنها را بهنحو جدیدی نمایش میدهد. در ایران این پدیده را میتوان به‌عنوان نوعی تلاش برای ابداع شکلی گشوده و منعطف از دین تفسیر کرد. تجربة اشکالی از معنویت و دینداری که کثرتگرایی، کمرنگ بودن وجوه سیاسی و سیال و منعطف بودن از ویژگی‌های اصلی آن است و درعین‌حال قادر به تولید تجربههای گرم و شورانگیز معنوی در قالب ایجاد تحول در مناسک دین عامه است.
