مطالعات فرهنگی
امیر عیسی ملکی؛ سید صمد بهشتی
چکیده
این مقاله با هدف اصلی کشف و افشای مضامین پنهان و آشکار تمارض اجتماعی در عمل شخصیت‌های فیلم «قهرمان»، اثر اصغر فرهادی، انجام شده است. ازآنجاکه، به‌نظر برخی منتقدان و متفکران، محتوا و مضامین سینمای ایران با مسائل و رویدادهای روز جامعه پیوند عمیقی دارد، این پژوهش، همچنین، مداقه‌ای است بر تعاملات اجتماعی و تحلیل زندگی روزمره ...
بیشتر
این مقاله با هدف اصلی کشف و افشای مضامین پنهان و آشکار تمارض اجتماعی در عمل شخصیت‌های فیلم «قهرمان»، اثر اصغر فرهادی، انجام شده است. ازآنجاکه، به‌نظر برخی منتقدان و متفکران، محتوا و مضامین سینمای ایران با مسائل و رویدادهای روز جامعه پیوند عمیقی دارد، این پژوهش، همچنین، مداقه‌ای است بر تعاملات اجتماعی و تحلیل زندگی روزمره در ایران معاصر. پژوهش حاضر به روش کیفی و با فن تحلیل محتوا انجام شده است. در این مقاله درصدد آن هستیم که دریابیم: «ما چه نیازی به برساختن قهرمان داریم؟» و «پدیدههای تمارض اجتماعی و قهرمان‌پروری در زندگی روزمره چه ارتباطی با همدیگر دارند؟»؛ برپایۀ یافته‌های این پژوهش، پدیدههایی مانند تمارض اجتماعی و قهرمان‌پروری در زندگی روزمره، در رابطۀ متقابل و دیالکتیکِ کوشش و ناکامی، ناکارآمدی نهادهای اجتماعی و سیاسی، کیش فردیت، اخلاقگرایی ایدئولوژیک، ناامنی هستیشناختی و کاهش سرمایۀ اجتماعی، به تولید و بازتولید یکدیگر میپردازند و شاید تمارض اجتماعی و قهرمان‌پروری به‌مثابه راهبردهایی برای بقا، به‌ویژه بقای آبرو و مقبولیت اجتماعی در تعاملات و زندگی روزمره، آخرین نوع از کنشهای اجتماعی و ابتکار عمل برای حفاظت از خود و جامعه باشند.
مطالعات فرهنگی
فردین محمدی
چکیده
شیوع ویروس کرونا در جهان تغییرات و پیامدهای مختلفی به دنبال داشته است. یکی از پیامدهای مهم این بیماری، متحول شدن آیین‌های مرتبط با سوگواری در پی مرگ انسان‌ها به‌ویژه مرگ جوانان بوده است. مقالهٔ حاضر سعی دارد با بهره‌گیری از رویکرد کیفی، مؤلفه‌های شکل‌دهندهٔ سوگواری‌های ناتمام در دوران پاندمی کووید19 را در شهر سنندج مورد بررسی ...
بیشتر
شیوع ویروس کرونا در جهان تغییرات و پیامدهای مختلفی به دنبال داشته است. یکی از پیامدهای مهم این بیماری، متحول شدن آیین‌های مرتبط با سوگواری در پی مرگ انسان‌ها به‌ویژه مرگ جوانان بوده است. مقالهٔ حاضر سعی دارد با بهره‌گیری از رویکرد کیفی، مؤلفه‌های شکل‌دهندهٔ سوگواری‌های ناتمام در دوران پاندمی کووید19 را در شهر سنندج مورد بررسی قرار دهد؛ بنابراین، از مفاهیم نگرانی، احساس گناه، تقابل مرگ معنادارـ بی‌معنا، رنج روحی بازماندگان و گفتمان به‌مثابۀ چارچوب مفهومی بهره گرفته شد. برای ورود به میدان مطالعه از روش نظریۀ زمینه‌ای پُست‌مدرن (تحلیل موقعیتی) و برای گردآوری دادهها از تکنیک مصاحبۀ عمیق به شیوۀ نیمه‌ساخت‌یافته استفاده شد. نمونه‌ها از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند و در نهایت با 15 نفر از مشارکت‌کنندگان مصاحبه به عمل آمد و داده‌های گردآوری‌شده در قالب 11 مقولۀ محوری، کدگذاری و تحلیل شدند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که سوگواری‌های ناتمام، تحت تأثیر مؤلفه‌های مکانی، فناوری، درمانی-بهداشتی، روانی، سازمانی‌‌ـ‌‌پزشکی، اجتماعی، فرهنگی، گفتمانی، فلسفی‌ـ‌عقیدتی و مقررات بوروکراتیک شکل یافته است؛ به‌طوری‌که، گفتمان پزشکی با شکل‌بخشی به قوانین سازمان‌ها و نهادها از جمله آرامستان‌ها، بیمارستان‌ها و اماکن عمومی، عدم برگزاری آیین‌های تدفین، تشییع، ترحیم، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، مصرف دارو، دوری‌گزینی خویشاوندان و همسایه‌ها و تنش‌های خانوادگی شده است و منجر به احساس پوچی، بی‌معنایی زندگی، طولانی‌شدن فرایند تسکین و در نهایت پایداری سوگِ سوگواران شده است؛ بنابراین، تجربۀ سوگواران در ایام پاندمی کرونا، تجربهٔ ارتباط با گفتمان پزشکی و فضای اجتماعی است و این بدان معناست که جهان اجتماعی ما فقط در قالب گفتمان قابل فهم است.
مطالعات فرهنگی
محمدسعید ذکایی
چکیده
اگرچه دانش و دیدگاه مطالعات فرهنگی، موضوع بحث‌های گسترده‌ای در فضای دانشگاهی جهانی و تااندازه‌ای ایران بوده است، اقتضاهای آموزشی این سنت در میدان‌های علمی، کمتر موضوع بحث بوده است. برنامۀ مطالعات فرهنگی، ناگزیر آموزش مهارت‌ها و تحلیل‌های انتقادی از فرهنگ در کلاس درس را طلب می‌کند. مقالۀ حاضر با تکیه بر تجربۀ آموزشی نویسنده، ...
بیشتر
اگرچه دانش و دیدگاه مطالعات فرهنگی، موضوع بحث‌های گسترده‌ای در فضای دانشگاهی جهانی و تااندازه‌ای ایران بوده است، اقتضاهای آموزشی این سنت در میدان‌های علمی، کمتر موضوع بحث بوده است. برنامۀ مطالعات فرهنگی، ناگزیر آموزش مهارت‌ها و تحلیل‌های انتقادی از فرهنگ در کلاس درس را طلب می‌کند. مقالۀ حاضر با تکیه بر تجربۀ آموزشی نویسنده، در پی معرفی برخی چالشهای عمده در فرایند یادگیری و یاددهی مطالعات فرهنگی در کلاسهای درس است. آموزش، بهشیوهای رسمی و بریده از متن اجتماعی، ابهام و تداخل در ترسیم مرزبندی نظریۀ فرهنگی، دشواریهای مربوط به آموزش انتقادی و ابهام در ترسیم مرزهای عامهپسندی، و گشودگی در برابر آن برای آموزش و پژوهش، چالشهای اصلی آموزش مطالعات فرهنگی در ایران به‌شمار می‌آیند. استدلال نویسندۀ این است که اثربخشی مطالعات فرهنگی و حفظ هویت انتقادی و عملگرایانه و اصلاحگرایانۀ آن، نیازمند بهکارگیری تدابیر آموزشی است تا آن را به شیوهای پویا در خدمت فهم چندلایه، تاریخی، و موقعیتی جامعه و فرهنگ ایرانی و تلاش برای قرار دادن این فهم در خدمت سیاست‌گذاری فرهنگی قرار دهد.
مطالعات فرهنگی
محمدحسین بادامچی
چکیده
تا پیش از شیوع کرونا، اردوی ورودی‌های جدید دانشگاه صنعتی شریف، یکی از سنت‌های مهم و متمایز این دانشگاه در آغاز هر سال تحصیلی به‌شمار می‌آمد. مقالۀ حاضر، دستاورد پژوهشی است که تأثیر برگزاری این رویداد مهم را در طول سال‌های 1398-1381 بر فضای اجتماعی و فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف بررسی کرده است. دراین‌راستا، اردوی ورودی‌ها در الگوی مفهومی ...
بیشتر
تا پیش از شیوع کرونا، اردوی ورودی‌های جدید دانشگاه صنعتی شریف، یکی از سنت‌های مهم و متمایز این دانشگاه در آغاز هر سال تحصیلی به‌شمار می‌آمد. مقالۀ حاضر، دستاورد پژوهشی است که تأثیر برگزاری این رویداد مهم را در طول سال‌های 1398-1381 بر فضای اجتماعی و فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف بررسی کرده است. دراین‌راستا، اردوی ورودی‌ها در الگوی مفهومی دولایه‌ای از «اهداف فرهنگی آشکار» و «الگوهای اجتماعی پنهان» تجزیهوتحلیل شده است. پرسش‌های اصلی پژوهش این است که «اهداف فرهنگی آشکار و الگوهای اجتماعی پنهان برگزارکنندگان اردو چه بوده است؟» و «دانشجویان چه واکنشی به آن نشان داده‌اند؟» برای پاسخ به پرسش نخست، یعنی روایت از بالا، از روش مصاحبه با مجریان و تحلیل محتوای اسناد رسمی طرح و برنامه اردوها استفاده شد و برای پاسخ به پرسش دوم، روش مصاحبۀ کیفی با حدود 40 نفر از دانشجویان و پیمایش الکترونیکی از حدود چهارصد نفر از دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاه صنعتی شریف به‌کار رفته است. کارنامۀ ناموفق اردوی ورودی‌ها در دستیابی به اهداف فرهنگی رسمی نشان میدهد که کارکرد اصلی آن را باید نه در طرح‌وبرنامه‌های رسمی بلکه در چهار الگوی اجتماعی نهفته در مدیریت اردو جست‌وجو کرد: 1) برگزاری انحصاری اردو توسط گروه‌ها و کانون‌های مذهبی، به‌ویژه بسیج و هیئت و عدم مشارکت گروه‌های دانشجویی دیگر؛ 2) نقش کلیدی شبکۀ سرگروه‌های مذهبی در ایجاد روابط اجتماعی و الگوسازی دانشجویی؛ 3) برگزاری اردو در فضاهای مذهبی حسینیه‌ای در مشهد؛ 4) تفکیک جنسیتی. تحلیل نتایج مصاحبه‌ها و پیمایش نشان میدهد که اردوی ورودی‌های دانشگاه صنعتی شریف در طول دو دهۀ اخیر، به‌مثابه موتوری عمل کرده است که با برکشیدن دانشجویانِ بیشتر مذهبی و منزوی کردن دانشجویانِ کمتر مذهبی، گسل و دوقطبی فرهنگی‌ـ‌اجتماعی بزرگی را پیرامون مذهب در دانشگاه صنعتی شریف پدید آورده است.
مطالعات فرهنگی
حمید نادری؛ سید محمدعلی موسوی
چکیده
فرهنگ، به‌عنوان یکی از اجزای اصلی هر نظام اجتماعی، همواره در معرض انواع بازاندیشی‌ها بوده است که یکی از موارد ایده‌سازی، رواج اندیشۀ فروپاشی از سوی جریان نخبگانی است. هدف نوشتار حاضر، بررسی چیستی فروپاشی فرهنگی و شناسایی ریشههای طرح آن از سوی جامعۀ نخبگانی است. برای دستیابی به این هدف، مطالعۀ کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی ...
بیشتر
فرهنگ، به‌عنوان یکی از اجزای اصلی هر نظام اجتماعی، همواره در معرض انواع بازاندیشی‌ها بوده است که یکی از موارد ایده‌سازی، رواج اندیشۀ فروپاشی از سوی جریان نخبگانی است. هدف نوشتار حاضر، بررسی چیستی فروپاشی فرهنگی و شناسایی ریشههای طرح آن از سوی جامعۀ نخبگانی است. برای دستیابی به این هدف، مطالعۀ کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی با مشارکت 12 نفر از نخبگان دانشگاهی و افراد دارای تخصص و تألیف دربارۀ موضوع پژوهش حاضر، انجام شد. بهمنظور تجزیهوتحلیل دادهها نیز از تحلیل مضمون و کدگذاری با نرم‌افزار Atlas.ti8 استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که استفاده از ایدۀ فروپاشی فرهنگی، سبب بههمریختگی مفهومی در بین جریان نخبگانی شده است؛ درحالیکه فرهنگ از بین نمیرود، بلکه ممکن است دچار دگردیسی و تغییر شود. ریشه طرح ایدۀ مذکور به اشکال مختلف تغییرات فرهنگی در سطح جامعه، وقوع فریبکاری تحلیلی در بین جریان نخبگانی، نقش اثرگذار مراکز آموزشی و بدنۀ قدرت و رسانه‌ها در صورتبندی این مفهوم مربوط می‌شود و ماهیت طرح ایدۀ فروپاشی، در مورد نظام سیاسی موضوعیت داشته و سنخیتی با امر فرهنگی ندارد.
مطالعات فرهنگی
اعظم راودراد؛ سید میلاد موسوی حق شناس
چکیده
چه رابطه‌ای میان نهاد قدرت و نهاد موزه وجود دارد؟ آیا در ایرانِ امروز، موزه‌هایی با تمرکز بر موضوعات و دوران‌های مختلف تاریخی، از نظر مواد و مصالح، نحوه تنظیم و مراقبت از آنها و رابطه با مخاطبان، به یک اندازه مورد توجه نهاد قدرت قرار گرفته‌اند؟ برای پاسخ به این سؤال از نظریه و روش تحلیل گفتمان با تأکید بر نظریه فوکو و نیز شرح ژیلیان ...
بیشتر
چه رابطه‌ای میان نهاد قدرت و نهاد موزه وجود دارد؟ آیا در ایرانِ امروز، موزه‌هایی با تمرکز بر موضوعات و دوران‌های مختلف تاریخی، از نظر مواد و مصالح، نحوه تنظیم و مراقبت از آنها و رابطه با مخاطبان، به یک اندازه مورد توجه نهاد قدرت قرار گرفته‌اند؟ برای پاسخ به این سؤال از نظریه و روش تحلیل گفتمان با تأکید بر نظریه فوکو و نیز شرح ژیلیان رز بر این نظریه استفاده شده است. این مقاله، مطالعه‌ای درباره آپاراتوس‌ها و تکنولوژی‌های نهادی سه موزه «ایران باستان»، «دوران اسلامی» و «انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» با رویکرد تحلیل گفتمانِ نوع دوم است. تحلیل گفتمان نوع دوم بیشتر به نهادها، رویه‌های مربوط به آنها و نحوه تولید مطالب می‌پردازد. پس از بازدید میدانی از هر سه موزه، یافته‌ها حاکی از تفاوت‌های قابل‌توجه در آپاراتوس و تکنولوژی‌های نهادی به کار رفته در آن‌هاست. نتایج نشان داد موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بهمنظور مفصل‌بندیِ گفتمانِ مطلوب متولیانِ خود یعنی استکبارستیزی، مقاومت و پیشرفت در مقایسه با دو موزه دیگر به متنوع‌ترین، پیشرفته‌ترین و جذاب‌ترین طرح‌ها، فضاسازی‌ها، تکنولوژی‌های نمایش، امکانات و فناوری‌های نوین تجهیز شده است. با فاصله‌ای قابل‌توجه موزه دوران اسلامی قرار دارد که علت آن میتواند اهمیت مضاعف تاریخ ایرانِ پس از اسلام و مظاهر فرهنگی آن در مقایسه با ایران باستان برای متولیان و صاحبان قدرت باشد.
مطالعات فرهنگی
پروین محمدی؛ نادر امیری؛ سیاوش قلی پور
چکیده
تلقی ساکنان یک محله از زندگی‌شان در آنجا ممکن است حکایت از «بی‌قراری» و تنش و یا «قرار» و آرامش آنان داشته باشد. نقطه عزیمت مطالعه حاضر، تجربه زیسته یکی از نگارندگان و مشاهده اکتشافی دو نگارنده دیگر در محله دولت‌آباد شهر کرمانشاه است. چنین استنباط شده بود که احساس عمومی ساکنان محله یادشده از سکونت در آنجا، قرین «قرار» ...
بیشتر
تلقی ساکنان یک محله از زندگی‌شان در آنجا ممکن است حکایت از «بی‌قراری» و تنش و یا «قرار» و آرامش آنان داشته باشد. نقطه عزیمت مطالعه حاضر، تجربه زیسته یکی از نگارندگان و مشاهده اکتشافی دو نگارنده دیگر در محله دولت‌آباد شهر کرمانشاه است. چنین استنباط شده بود که احساس عمومی ساکنان محله یادشده از سکونت در آنجا، قرین «قرار» و حس تعلق بدانجاست. مقاله حاضر به‌دنبال آن است که عوامل ایجاد چنین حسی در ساکنان دولت‌آباد را واکاوی کند. در ضمن این واکاوی، درستی گزاره کمابیش شهودی گفته‌شده نیز محک خورده است اما ثقل کار، یافتن عناصری بوده است که زندگی در دولت‌آباد را برای ساکنانش کمابیش مقبول کرده است. بنای نظری این مطالعه نگاهی روایت‌شناسانه، و به‌طور مشخص مفهوم خرد روایت بژه، بوده و از مسیر فنون مصاحبه، مشاهده و البته داده‌هایی مبتنی بر تجربه زیسته، دو عنصر مهم در ساحت زندگی ساکنان محله برجسته شدند و این دو معنای مقبولیت محله برای ساکنانش را هویدا ساختند: مسجد و بازارچه محلی، نمادهایی از دین و دنیا. اما آنچه این دو کالبد را به عناصر مهم ایجاد حس تعلق و مقبولیت محله در نزد ساکنانش بدل کرده است، چگونگی درهم‌تنیدگی آنها با زندگی روزمره و البته جای‌گرفتن ابعادی از این نمادها در حافظه جمعی است. مقاله حاضر شرحی از توصیف و تحلیل این واقعیت‌ها است.
مطالعات فرهنگی
علیرضا قربانی؛ نازمحمد اونق؛ عبدالرضا صالحی
چکیده
جوانان سرمایه‌های ارزشمند جامعه بوده و آینده آن جامعه را رقم خواهند زد. شناخت ابعاد و عوامل مختلف مؤثر بر جوانان امری ضروری و چاره‌جویی و حل مشکل آنان از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این مقاله تحلیل جامعه‌شناختی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر انزوای اجتماعی با مطالعه موردی شهر باغبهادران بوده است. روش تحقیق توصیفی و پیمایشی است ...
بیشتر
جوانان سرمایه‌های ارزشمند جامعه بوده و آینده آن جامعه را رقم خواهند زد. شناخت ابعاد و عوامل مختلف مؤثر بر جوانان امری ضروری و چاره‌جویی و حل مشکل آنان از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این مقاله تحلیل جامعه‌شناختی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر انزوای اجتماعی با مطالعه موردی شهر باغبهادران بوده است. روش تحقیق توصیفی و پیمایشی است و جامعه آماری، جوانان 17 تا 25 سال باغبهادران است. این جامعه آماری شامل 2000 نفر است که 322 نفر به روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای متناسب انتخاب گردیدند. چارچوب نظری این پژوهش با استفاده از اندیشمندان مختلف چون دورکیم، هاری آلپر، مرتن، زیمل، آلموند، پاول، اینگلهارت، گوئن، گیدنز و مارکوزه است. یافته‌ها نشان داد بین دینداری، مشارکت اجتماعی و انزوای اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد ولی معنادار نیست. بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و انزوای اجتماعی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. بین میزان تماشای رسانه‌های جمعی و انزوای اجتماعی رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. همچنین بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و میزان تماشای رسانه‌های جمعی با انزوای اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد دو متغیر مستقل و یک متغیر وابسته مدل خوبی بوده و قادر هستند انزوای اجتماعی را تبیین کنند. همچنین در مدل‌یابی معادلات ساختاری رسانه و پایگاه اقتصادی‌‌ـ‌‌اجتماعی توانسته بودند برازش مناسبی ارائه نمایند. در نتیجه، عوامل اجتماعی فرهنگی تبیین‌کننده انزوای اجتماعی است.
مطالعات فرهنگی
مریم ازنب؛ سید جلیل موسوی؛ جمال الدین هنرور
چکیده
مکان و حس دلبستگی به مکان از مباحث موردتوجه طراحان بوده است که فرد در ارتباطی درونی با محیط قرار می‌گیرد. احساس تعلق و دلبستگی به مکان سطح بالاتری از حس مکان است که در هر موقعیت و فضا بهمنظور بهره‌مندی و تداوم حضور انسان در مکان نقش اثرگذاری مییابد. دلبستگی به‌گونه‌ای فرد را با مکان پیوند میدهد که آدمی خود را جزئی از مکان در ...
بیشتر
مکان و حس دلبستگی به مکان از مباحث موردتوجه طراحان بوده است که فرد در ارتباطی درونی با محیط قرار می‌گیرد. احساس تعلق و دلبستگی به مکان سطح بالاتری از حس مکان است که در هر موقعیت و فضا بهمنظور بهره‌مندی و تداوم حضور انسان در مکان نقش اثرگذاری مییابد. دلبستگی به‌گونه‌ای فرد را با مکان پیوند میدهد که آدمی خود را جزئی از مکان در نظر می‌گیرد. این حس، رابطۀ تعلقی و هویتی فرد به محیط اجتماعی است که در آن زیست می‌کند. بنابراین، هدف این مقاله دستیابی به عوامل مؤثر در شکل‌گیری حس دلبستگی به خانه، در پی شناخت ویژگی‌هایی از خانه است که نقشی مؤثر در ایجاد یا ارتقای این پیوند ایفا می‌کنند. این مقاله به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسانه اگزیستانسیال (تجربۀ زیستۀ افراد) به انجام رسیده است و در آن، از سه نوع مصاحبۀ غیررسمی (گفت‌و‌گو) و نیمه‌ساختاریافته و مصاحبۀ عمیق (ساختاریافته) به‌عنوان ابزار گردآوری دادهها بهره گرفته شده است. یافته‌های این مطالعه نشان میدهد که دو دسته از عوامل می‌توانند در حس دلبستگی ساکنان به خانه مؤثر باشند: 1) دیالکتیک بیرون: ویژگی‌ها و عواملی که مربوط به بیرون خانه هستند (کیفیت جلوۀ بیرونی خانه، کیفیت خوش‌نامی محله و امنیت)؛ و 2) دیالکتیک درون: ویژگی‌ها و عواملی که مربوط به درون خانه هستند (مالکیت، کیفیت آسایش، کیفیت کالبدی خانه، کیفیت رضایت از همسایگی و روابط عاطفی مثبت در خانه) که بر شکل‌گیری دلبستگی ساکنان به خانه به‌عنوان مقولۀ «تعامل انسان و خانه» تأثیرگذار است و به‌عنوان هستۀ اصلی مقاله، شناسایی شد. در دیدگاه پدیدارشناسی، حس تعلق به معنی رابطۀ هم‌پیوندی میان انسان و محیط است که همۀ شاخص‌ها را دربرمی‌گیرد.
مطالعات فرهنگی
افسانه قاسمی
چکیده
در این مقاله، خلقیات ایرانیان به روش فازی بررسی شد تا نشان داده شود خلقیات نیز مانند بسیاری از مفاهیم فازی است. به همین دلیل، واقعه حساس و نقطه گسستی چون قحطی جنگ جهانی اول که تأثیر زیادی بر خلق‌وخوی مردم ایران داشت انتخاب شد. جنگ جهانی اول، تأثیرات زیادی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان بر جای گذاشت، لذا در این مقاله به‌طور ...
بیشتر
در این مقاله، خلقیات ایرانیان به روش فازی بررسی شد تا نشان داده شود خلقیات نیز مانند بسیاری از مفاهیم فازی است. به همین دلیل، واقعه حساس و نقطه گسستی چون قحطی جنگ جهانی اول که تأثیر زیادی بر خلق‌وخوی مردم ایران داشت انتخاب شد. جنگ جهانی اول، تأثیرات زیادی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان بر جای گذاشت، لذا در این مقاله به‌طور خاص این تأثیرات بر خلقیات ایرانیان بررسی شده است. یافته‌ها نشان داد مردم در قحطی جنگ جهانی اول ویژگی‌هایی چون فردگرایی، جمع‌گرایی، استبدادستیزی و قانون‌گریزی را از خود نشان دادند که هر ویژگی در شاخص‌های متفاوت و درجات مختلف ظاهر شد. جمع‌گرایی با دو شاخص بخشش و مشارکت اجتماعی، و فردگرایی با شاخص‌هایی مانند ترجیح منافع مادی و غیرمادی ظهور یافت که ترجیح منافع مادی از سوی توانمندان نمرۀ عضویت بالاتری (48/0) دریافت کرد. درقالب قانون‌گریزی، جرایم مختلفی در جامعه رخ داد که گران‌فروشی با 52/0، نمرۀ عضویت بالاتری را به خود اختصاص داد. استبدادستیزی نیز با شاخص‌هایی مانند دخالت در امور و پاسخگویی حاکمان شناسایی شد که پاسخگویی حاکمان با 18/0، بالاترین نمرۀ عضویت را دریافت کرد. بررسی نهایی مفاهیم نیز نشان داد قانون‌گریزی (در قالب مصداق گران‌فروشی) خلق معرف ایرانیان در قحطی جنگ جهانی اول بود. براین‌اساس، میتوان گفت خلقیات مانند بسیاری مفاهیم فازی بوده و با استفاده از روش فازی میتوان تحلیل واقع‌بینانه‌تری از آن ارائه کرد.
مطالعات فرهنگی
سیدیحیی خاتمی؛ سیدعلی صفوی؛ سیدمهدی خاتمی
چکیده
عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشه‌دار اسلامی است که طی قرن‌ها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکان‌های مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار میدهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطره‌انگیزی و ایجاد هویت، به مکان‌های مقدس و معنوی تبدیل شده‌اند. ...
بیشتر
عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشه‌دار اسلامی است که طی قرن‌ها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکان‌های مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار میدهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطره‌انگیزی و ایجاد هویت، به مکان‌های مقدس و معنوی تبدیل شده‌اند. اما شهرسازی معاصر ایران، بیشتر به جنبه‌های مادی توجه دارد و از فضاهای معنوی دور شده است. تغییرات و مداخله‌های کالبدی گسترده در شهرهای سنتی و تهدید و خدشه‌دار شدن مسیرهای عزاداری، ضرورت انجام پژوهش‌های بیشتر در این زمینه را نمایان می‌کند. این مقاله با استفاده از مطالعات تطبیقی-کیفی و آوردن شواهد و نمونه‌های متعدد از شهرهای مختلف ایران و با تاکید بر شهر اردبیل، تلاش کرده با تفسیر داده‌های جمع‌آوری شده، ضمن اثبات و معرفی مسیرهای عزاداری به عنوان یک مسیر مقدس، ابعاد و وجوه معنوی آنها را مشخص نماید. اثرات معنوی رویداد عزاداری در دوره زمانی قبل از رویداد، حین رویداد و بعد از رویداد به همراه حاشیه آن بررسی شده است. نتایج نشان میدهد عوامل مختلف قدسی-مذهبی، کالبدی- فضایی، فرهنگی -اجتماعی، تاریخی -سیاسی و طبیعی وجوه مکانی مسیرهای عزاداری را تشکیل می‌دهند در این میان مقدس بودن و سپس بعد فرهنگی – اجتماعی وزن بیشتری در این‌گونه فضاهای شهری به خود اختصاص می‌دهند. این مسیرها، از یک طرف فضا را به تاریخ پیوند می‌دهند و از طرف دیگر بعد نمادین و معنایی خاصی به آنها می‌افزایند که آنها را نسبت به سایر فضاها متمایز می‌کنند.
مطالعات فرهنگی
محمد حسن پور
چکیده
ادراک شنیداری از مهمترین حواس انسانی است که با احساس حضور او در زندگی زیسته هم آمیخته است. ویژگیهای تحلیلی صدا نه فقط در فیزیک صوت که به انگارههای مجازیِ آن نیز گسترش مییابد. عکس‌ها به‌عنوان سندتاریخی، این این‍منظر که محل اجماع ادراک دیداری و حواس دیگرِ انسانی هستند، می‌توانند نمایه‌های صوتی و انگارههای نمادین ...
بیشتر
ادراک شنیداری از مهمترین حواس انسانی است که با احساس حضور او در زندگی زیسته هم آمیخته است. ویژگیهای تحلیلی صدا نه فقط در فیزیک صوت که به انگارههای مجازیِ آن نیز گسترش مییابد. عکس‌ها به‌عنوان سندتاریخی، این این‍منظر که محل اجماع ادراک دیداری و حواس دیگرِ انسانی هستند، می‌توانند نمایه‌های صوتی و انگارههای نمادین مجازیِ صدا را در بستر خود ارائه دهند. بنابراین، در متن پیش رو، از تاریخ اجتماعی و فرهنگیِ حواس به‌عنوان روش تحقیقِ ادراکِ شنیداری در متن عکس استفاده شده تا لایه‌های ضمنیِ صوتی در آن مورد تفسیر و تحلیل قرار گیرد. اهمیت کار آنجا خودرا نشان میدهد که عکسهای شهری‍را به‌عنوان اسنادی درنظر داشته باشیم که توانایی «ثبتِ حسی» موضوعات انسانی در اجتماعات شهری را دارند و بنابراین بیننده -مفسر- میتواند در هنگامه تأویل و تفسیر، از قوه شنیداری به‌عنوان یکی از حواس پنج‍گانه در فهم عکس بهره گیرد. سؤال اما این‍جاست که ادراک شنیداری در تحلیل عکس که رابطه‌ای لازم و ملزوم با ادراک دیداری دارد، چگونه میتواند اطلاعات تاریخی درباره متن خود ارایه دهد؟ فرضیه ما آن است که عکسهای شهری به دلیل ثبتِ زندگی روزانه مردم، اطلاعاتی را به جز در فرم و ساختار بصری خود، به صورت داده های ضمنی ثبت می‌کند که می توان از طریق درک شنیداری-تاریخیِ سند عکاسانه، آن را تحلیل و فهم نمود. نتیجه آن‍که ادراک شنوایی آنجا که در اسناد عکاسانه با قوه دیداری تداخل پیدا کند، انبوهی از اطلاعات فرهنگیِ مبتنی بر آگاهی همچون نوستالژیا، خاطرات، و یادها را در بیننده خاص خود ایجاد می‌کنند؛ به‌علاوه، از طریق ردّ نمایه‌های صوتیِ ثبت‌شده در سطح عکس، میتوان بافت تاریخی اجتماعی انسانی، کیفیت زیست و تعاملات زندگیِ روزمره یک مقوله جمعتی را در متن آن مورد مطالعه قرار داد.
مطالعات فرهنگی
نعمت الله فاضلی؛ سعید شریفی؛ مریم طلائی
چکیده
رفتار کنشگران اقتصادی را نمی‌توان بدون درنظر داشتن تأثیر عامل فرهنگ و به‌تنهایی درک کرد. نقش فرهنگ در کنشگری اقتصادی، به‌ویژه در بین جوانان، به‌دلیل اینکه میتواند بر ارزش‌گذاری رفتار، هدف، و معیار آن تأثیر بگذارد (با اینکه کمتر به آن توجه شده است)، دارای اهمیت راهبردی است؛ ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی برداشت‌های فرهنگی ...
بیشتر
رفتار کنشگران اقتصادی را نمی‌توان بدون درنظر داشتن تأثیر عامل فرهنگ و به‌تنهایی درک کرد. نقش فرهنگ در کنشگری اقتصادی، به‌ویژه در بین جوانان، به‌دلیل اینکه میتواند بر ارزش‌گذاری رفتار، هدف، و معیار آن تأثیر بگذارد (با اینکه کمتر به آن توجه شده است)، دارای اهمیت راهبردی است؛ ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی برداشت‌های فرهنگی از پول در میان نسل جوان انجام شده است. روش به‌کاررفته در این پژوهش، کیفی و از نوع تحلیل مضمون‌های محتوای مصاحبه‌ها، و جامعۀ آماری پژوهش، دربردارندۀ جوانان 18 تا 32سالۀ فعال در عرصۀ اقتصادی است. روش نمونه‌گیری هدفمند وابسته‌به‌معیار و غیرمتجانس بود که با 12 نفر به حد اشباع نظری رسید. ابزار گردآوری دادهها، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته بود و اعتبار داده‌های گردآوری‌شده، از طریق شاخص‌های موثق بودن، انتقال‌پذیری، قابلیت وابستگی، و تأییدپذیری از شرایط بیرونی، توصیف عمیق، بازگشت به مصاحبه‌شوندگان و دو کدگذار، تأیید شد. یافته‌ها نشان داد که هدف‌انگاری پول، متناقض‌نمایی پول، درنظر گرفتن پول به‌عنوان بدیل خوشبختی و محک اعتبار اجتماعی، ازجمله معناهای فرهنگی پول در بین نسل جوان به‌شمار می‌آیند. افزون‌براین، آنچه سبب‌ساز این معناها شده است، جایگزینی کارکرد با کاربرد پول، دوگانگی تربیتی، چیرگی عقل معاش، بازخوانی ارزش و هویت مبتنی‌بر پول ، تلۀ اجتماعی پول، و ابهام در مراجع پول است. به‌طورکلی، یافته‌های پژوهش نشان میدهد که ابهام و تناقض در فهم جوانان، سبب چرخش معنای پول، نسبت به گذشته شده، و نقش کاربردی پول را برجسته‌تر کرده است.
مطالعات فرهنگی
پدرام جوادزاده؛ مسعود کوثری؛ محسن عامری شهرابی؛ عطاء الله ابطحی
چکیده
از میان حوزه‌های سه‌گانۀ تولید، توزیع، و مصرف موسیقی، توزیع موسیقی به‌طور عام و توزیع موسیقی ملی ایران به‌معنای خاص، کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. موسیقی ملی که خود، محصول تجربۀ تاریخی جامعه ما و درنتیجه، دارای ویژگیهای ممتاز فرهنگ ایرانی است، در سال‌های اخیر با کاهش نفوذ اجتماعی، کاهش مخاطبان، و حتی شاید از دست دادن کارکردهای ...
بیشتر
از میان حوزه‌های سه‌گانۀ تولید، توزیع، و مصرف موسیقی، توزیع موسیقی به‌طور عام و توزیع موسیقی ملی ایران به‌معنای خاص، کمتر موردتوجه پژوهشگران بوده است. موسیقی ملی که خود، محصول تجربۀ تاریخی جامعه ما و درنتیجه، دارای ویژگیهای ممتاز فرهنگ ایرانی است، در سال‌های اخیر با کاهش نفوذ اجتماعی، کاهش مخاطبان، و حتی شاید از دست دادن کارکردهای اجتماعی خود روبه‌رو شده است. توزیع موسیقی در ایران، به‌عهدۀ ناشران موسیقی است و دریافت مجوزهای نشر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بازبینی محتوای آثار، و سرانجام، عرضه و توزیع موسیقی در بازار مصرف، برخی از جنبه‌های توزیع موسیقی در جامعۀ ایران به‌شمار می‌آیند. ازآنجاکه موسیقی ملی ایران، پدیدۀ متفاوتی نسبت به موسیقی‌های غربی است و باید‌ونبایدهای حاکم بر آن نیز نسبت به کشورهای دیگر بسیار متفاوت است، به‌نظر می‌رسد، استفاده از نظریه‌های غربی برای فهم توزیع موسیقی ملی در ایران، چندان راهگشا نباشد. براین‌اساس و با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی بهمنظور فهم جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی توزیع این موسیقی در کشور انجام نشده است، این پژوهش، با رویکردی اکتشافی و با استفاده از نظریۀ داده‌بنیاد نظام‌مند، در پی ایجاد درک جامعی از این عرصه بهمنظور کمک به فهم موسیقی ملی کشور است. داده‌های پژوهش با استفاده از شیوۀ مصاحبۀ عمیق، گردآوری و برپایۀ دستورالعمل‌های سه‌گانۀ باز، محوری، و انتخابی، کدگذاری و مقوله‌بندی شده‌اند. سرانجام، 23 مفهوم و 8 مقوله، استخراج و نظریۀ داده‌بنیاد ایجادشده با استفاده از الگوی پارادایمی، در قالب داستان و الگوی تصویری ارائه شده است.
بازی‌های رایانه
زینب تصویری؛ زینب السادات اطهری
چکیده
امروزه رسانه یکی از ابزارهای گذران اوقات برای انسان‌ها و به‌ویژه کودکان است. به‌دلیل شرایط حساس دوران کودکی و اینکه یکی از محبوب‌ترین و تأثیرگذارترین گونه‌های رسانه نزد کودکان، پویانمایی است، بررسی پیامدهای مشاهدۀ پویانمایی‌ها در تربیت این دوره امری گریز‌ناپذیر است. پژوهش حاضر بهمنظور بررسی نفی و ایجاب دلالت‌های تربیتی ...
بیشتر
امروزه رسانه یکی از ابزارهای گذران اوقات برای انسان‌ها و به‌ویژه کودکان است. به‌دلیل شرایط حساس دوران کودکی و اینکه یکی از محبوب‌ترین و تأثیرگذارترین گونه‌های رسانه نزد کودکان، پویانمایی است، بررسی پیامدهای مشاهدۀ پویانمایی‌ها در تربیت این دوره امری گریز‌ناپذیر است. پژوهش حاضر بهمنظور بررسی نفی و ایجاب دلالت‌های تربیتی پویانمایی باب‌اسفنجی برپایۀ ساحت‌های شش‌گانه تعلیم‌و‌تربیت انجام شده است. این پژوهش، به‌لحاظ هدف، کاربردی است و برپایۀ روش کیفی‌ـ‌کمی و با استفاده از تحلیل محتوای قیاسی انجام شده است. متخصصان این حوزه، روایی صوری مقوله‌های مرتبط با ساحت‌های شش‌گانه را تأیید کرده‌اند. پایایی این مقوله‌ها نیز با استفاده از ضریب اسکات و دیدگاه‌های 4 نفر از صاحب‌نظران در این زمینه، 772/0 برآورد شد؛ سرانجام، برای تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از پژوهش، از روش آنتروپی شانون بهره گرفته شد. براساس یافته‌های این پژوهش، 242 مضمون مرتبط با ساحت‌های شش‌گانه تعلیم‌و‌تربیت در این پویانمایی مشاهده شد که ساحت تربیت زیستی و بدنی بیشترین میزان توجه و اهمیت و ساحت تربیت اخلاقی،کمترین اهمیت را داشته است. همچنین 314 مضمون در نفی ساحت‌های شش‌گانه مشاهده شد که نفی ساحت تربیت اخلاقی، بیشترین میزان توجه و اهمیت و نفی ساحت تربیت زیبایی‌شناختی و هنری، کمترین اهمیت را داشته است. یافته‌ها حاکی از این است که در پویانمایی باب‌اسفنجی به رشد ابعاد وجودی انسان به‌صورت متعادل توجه نشده است؛ بنابراین، ضرورت پرهیز از شکل‌گیری شخصیت کاریکاتوری و توجه هم‌زمان به همۀ ساحت‌های وجودی انسان توصیه می‌شود.
مطالعات فرهنگی
آگاپه باباخانی؛ سیدعباس یزدانفر؛ سعید نوروزیان ملکی
چکیده
بخش زیادی از میراث فرهنگی افراد که از گذشته با او در ارتباط است، غیرمادی و لمس‌ناپذیر است که در مکانی که در آن زندگی می‌کند، بروز و ظهور مییابد. در جامعۀ اقلیت، فرهنگ، به نسبت بیشتری لمس‌پذیر است و فرد را در جامعه‌ای بزرگ‌تر قابل‌شناسایی می‌کند؛ این درحالی است که پژوهش‌های محدودی دربارۀ سبک زندگی ارامنه انجام شده است. پژوهش ...
بیشتر
بخش زیادی از میراث فرهنگی افراد که از گذشته با او در ارتباط است، غیرمادی و لمس‌ناپذیر است که در مکانی که در آن زندگی می‌کند، بروز و ظهور مییابد. در جامعۀ اقلیت، فرهنگ، به نسبت بیشتری لمس‌پذیر است و فرد را در جامعه‌ای بزرگ‌تر قابل‌شناسایی می‌کند؛ این درحالی است که پژوهش‌های محدودی دربارۀ سبک زندگی ارامنه انجام شده است. پژوهش حاضر بر این اصل استوار است که یکی از ارکان اصلی کیفیت مسکن، ارتباط خانه با فرهنگ ساکنان آن است. هدف از انجام این پژوهش، شناخت ارتباط سبک زندگی و مسکن و در پی آن، تأثیرات سبک زندگی جمعی و فردی ارامنه بر محله، ساختار کالبدی خانه، چیدمان داخلی، و روش استفاده از فضاها است. برای دستیابی به اهداف پژوهش، نمونه‌های موردبررسی به‌روش ترکیبی تحلیل شده‌اند. همچنین، در بخش کیفی، زندگی روزمرۀ ساکنان مناطق موردمطالعه، در خانه و بیرون از آن و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر شیوۀ زندگی آنها از طریق مصاحبه‌های کوتاه بررسی شده است. برای اعتباربخشی به پژوهش‌های میدانی انجام‌شده، نحو فضا، روابط، و مجموعه‌های فضایی خانه‌های ارامنه با استفاده از نرم‌افزار Depthmap تجزیهوتحلیل شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهند، افراد با توجه به شیوۀ زندگی خود، فعالیت‌هایی را در طول روز، هفته، ماه، و سال انجام می‌دهند که به‌صورت عملکردی خاص در فضای مشخصی از خانه بازتاب مییابد. این یافته‌ها راهکارهایی را برای طراحی مسکن مطلوب ارامنۀ این محله دردسترس قرار میدهد تا با بهره‌گیری از آنها بتوان بین سبک زندگی و مسکن ساکنان هماهنگی ایجاد کرد.
مطالعات فرهنگی
مهتاب مهربان؛ احسان شاه قاسمی
چکیده
نوآوری‌ها و دگرگونی‌های فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، جهان را تغییر داده است؛ در چنین شرایطی رسانه‌ها، دنیای جدید را کنترل می‌کنند و بسیاری از مناسبات انسان، به‌وسیله فناوری‌های رسانه‌ای نوین هدایت می‌شود. افزون‌براین، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به‌سرعت درحال رشد است و به حوزه‌های گوناگون زندگی بشر کشیده شده است. در ...
بیشتر
نوآوری‌ها و دگرگونی‌های فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، جهان را تغییر داده است؛ در چنین شرایطی رسانه‌ها، دنیای جدید را کنترل می‌کنند و بسیاری از مناسبات انسان، به‌وسیله فناوری‌های رسانه‌ای نوین هدایت می‌شود. افزون‌براین، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به‌سرعت درحال رشد است و به حوزه‌های گوناگون زندگی بشر کشیده شده است. در میان انواع کاربران اینستاگرام، کودکان و نوجوانان، بیشتر از همه از رسانه‌ها تأثیر می‌پذیرند؛ بنابراین، توجه به مسئلۀ سواد رسانه‌ای اهمیت مییابد و این نقطۀ تمرکز پژوهش حاضر است. سواد رسانه‌ای، نیازمند آموزش است و به‌همین‌سبب، توجه به ارائه یک الگوی رسانه‌ای منسجم و هدفمند در فضای رسانه‌ای احاطه‌شده با انواع سلبریتی‌ها و انواع محتواهای گنجانده‌شده در شبکۀ اجتماعی اینستاگرام، اهمیت دارد. پژوهشگران در این پژوهش اکتشافی تلاش کرده‌اند، بهکمک نظر خبرگان، یک الگوی سواد رسانه‌ای برای دختران نوجوان کاربر اینستاگرام عرضه کنند. در این پژوهش از روش دلفی استفاده شده و جامعۀ موردمطالعه از خبرگان و استادان حوزۀ ارتباطات و سواد رسانه‌ای انتخاب شده‌اند؛ به‌این‌ترتیب که پس از انتخاب هشت نفر و گرفتن موافقت آنها برای عضویت در کارگروه دلفی، مراحل بعدی دلفی نیز برپایۀ همکاری این متخصصان پیش برده شده است. سرانجام، الگوی مطلوب سواد رسانه‌ای در قالب پنج محور شناختی، فناورانه، آموزشی، پژوهشی، و سیاست‌گذاری، سازماندهی شد.
مطالعات فرهنگی
ناهید شهیدی؛ اشکان رحمانی؛ ساسان سامانیان؛ سید علی اکبر سیدی
چکیده
آداب و آئین‌های مردم استان گیلان، جزئی از هویت و میراث ناملموس آنها می‌‌باشد که در این مقاله میتوان آنها را در دو حوزهٔ سوگواری و بزم بررسی کرد. منسوجات همواره میتواند کاربردهای متفاوتی در این آئین‌ها داشته باشد که مطالعه منسوجات در آئین‌های استان کارکرد آن را مشخص می‌‌نماید. تعداد 1480 اثر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت ...
بیشتر
آداب و آئین‌های مردم استان گیلان، جزئی از هویت و میراث ناملموس آنها می‌‌باشد که در این مقاله میتوان آنها را در دو حوزهٔ سوگواری و بزم بررسی کرد. منسوجات همواره میتواند کاربردهای متفاوتی در این آئین‌ها داشته باشد که مطالعه منسوجات در آئین‌های استان کارکرد آن را مشخص می‌‌نماید. تعداد 1480 اثر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت ملی شده است که تعداد 55 اثر از آن مربوط به استان گیلان است. هفت مورد از آئین‌های ثبت‌شده، که منسوجات در آنها کاربرد دارد، به‌عنوان جامعه آماری پژوهش، مورد مطالعه قرار گرفته است. سه مورد از آنها در حوزه آئین‌های سوگواری و چهار مورد در حوزه آئین‌های بزم می‌‌باشد. این مقاله در پی پاسخ به چگونگی کارکرد منسوجات در آئین‌های سوگواری و بزم ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی ناملموس استان گیلان می‌‌باشد. برای رسیدن به این هدف، ابتدا نوع منسوجات، رنگ، کاربرد، هدف و نحوه استفاده از منسوجات به‌عنوان متغیرهای پژوهش تعیین شده، سپس به روش کتابخانه‌ای و میدانی متغیرها در جامعه آماری بررسی شده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی می‌‌باشد. نتایج پژوهش نشان میدهد که منسوجات در آئین‌های سوگواری برای حاجت گرفتن و به‌عنوان پوشش، استفاده می‌شود. همچنین از منسوجات در آئین‌های بزم به شکل‌های مختلف استفاده می‌شود: برای گدایی آئینی، وجه تمایز، پوشش، یادآوری، پیشکش، خبررسانی، مانع بدخواهی، به مراد رسیدن، هدیه، تزئین، محل نگهداری چیزی و همچنین به‌عنوان پاداش.
مطالعات فرهنگی
مهسا عزتی؛ سیاوش قلی‌پور؛ همایون مرادخانی
چکیده
این مقاله به بررسی سازوکار تولید اجتماعی پارک نوبهار در کلانشهر کرمانشاه می‌پردازد. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آراء هانری لوفور در باب «تولید فضا» است. روش مطالعه اتنوگرافی است و برای گردآوری دادهها از روش‌های مشاهده، مصاحبه، بررسی اسناد و نقشه‌های ذهنی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش عبارت‌اند از: الف) پارک نوبهار در ...
بیشتر
این مقاله به بررسی سازوکار تولید اجتماعی پارک نوبهار در کلانشهر کرمانشاه می‌پردازد. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آراء هانری لوفور در باب «تولید فضا» است. روش مطالعه اتنوگرافی است و برای گردآوری دادهها از روش‌های مشاهده، مصاحبه، بررسی اسناد و نقشه‌های ذهنی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش عبارت‌اند از: الف) پارک نوبهار در اواخر دهه 40 هجری شمسی در روند شهرکسازیهای گسترده ساخته شده است. ب) نحوۀ مواجهۀ مردم با این فضای عمومی متأثر از معانی ذهنی است و گروه‌های سنی هر کدام به فراخور شرایط خویش از آن بهره میبرند. نوجوانان و جوانان در بازتولید معانی داغخورده و سالمندان در تولید معانی مثبت نقش دارند. حضور پررنگ نوجوانان و جوانان قدرت نامگذاری آنها را بیشتر کرده است. ج) کنشگران زندگی روزمره به مرور زمان معانی مختلفی را بدان نسبت داده‌اند. این معانی دوگانه بوده و هم‌زمان خوب/بد، آرامشبخش/تهدیدزا هستند. رویهمرفته، معانی منفی برجستگی بیشتری دارند و به‌مثابۀ یک مکان برچسبخورده در فضای ذهنی شهر شناخته شده است.
مطالعات فرهنگی
آرش حیدری؛ سیده مهشاد مهاجرانی
چکیده
مطالعۀ حیات شهری ذیل منطق آسیب‌شناختیِ رایجی قرار گرفته است که بر مبنای درکی خاص از حاشیه‌نشینی و مشتقاتش استوار شده است. حاشیه در این منطق رایج چیزی است بیرون از شهر و یا جزیره‌ای است جدا افتاده از متن. منطقۀ کهریزک یکی از مناطق تهران است که ذیل چنین درک آسیب‌شناختی رایجی فهمیده می‌شود؛ بی‌آنکه منطق تولید و بازتولیدش همچون حاشیه ...
بیشتر
مطالعۀ حیات شهری ذیل منطق آسیب‌شناختیِ رایجی قرار گرفته است که بر مبنای درکی خاص از حاشیه‌نشینی و مشتقاتش استوار شده است. حاشیه در این منطق رایج چیزی است بیرون از شهر و یا جزیره‌ای است جدا افتاده از متن. منطقۀ کهریزک یکی از مناطق تهران است که ذیل چنین درک آسیب‌شناختی رایجی فهمیده می‌شود؛ بی‌آنکه منطق تولید و بازتولیدش همچون حاشیه مورد بررسی قرار گیرد. مسئله این‍جاست که حاشیه حاشیه می‌شود. فرایند حاشیهشدن محور اصلیِ مطالعۀ حاضر است. مطالعۀ حاضر بنا دارد تولید و بازتولید کهریزک همچون حاشیه را در منطق روابط نیروها مورد بررسی قرار دهد. به‌این‌ترتیب، با منطقی تبارشناسانه به بررسی نسبت نیروها در چگونگی حاشیهشدنِ کهریزک پرداختهایم. نتایج مطالعۀ تاریخی چهار لحظۀ مهم را پیش روی ما میگذارند: تأسیس کارخانۀ قند، اصلاحات ارضی، تبدیل کهریزک به بارانداز، برساخت کهریزک در تاریخ شفاهی. نسبت این چهار لحظه در فرایند تاریخی تلاقیشان مورد بحث قرار قرار گرفته است.
مطالعات فرهنگی
محمدرشید صوفی؛ اعظم راودراد
چکیده
علیرغم وجود حجم زیاد مباحث نظری در خصوص فرهنگ تصویری، کمابیش با کمبود در روش های تحقیق و تحلیل متون تصویری به ویژه از نوع شهری آن مواجه هستیم. در مقاله حاضر روش‌تحقیق ترکیبی برای تحلیل، خوانش و تفسیر متون فرهنگ تصویری شهری معرفی‌شده است. برای دقیق‌ترشدن این معرفی، یکی از نقاشی‌های دیواری برجسته در شهر تهران، در قالب یک مطالعه ...
بیشتر
علیرغم وجود حجم زیاد مباحث نظری در خصوص فرهنگ تصویری، کمابیش با کمبود در روش های تحقیق و تحلیل متون تصویری به ویژه از نوع شهری آن مواجه هستیم. در مقاله حاضر روش‌تحقیق ترکیبی برای تحلیل، خوانش و تفسیر متون فرهنگ تصویری شهری معرفی‌شده است. برای دقیق‌ترشدن این معرفی، یکی از نقاشی‌های دیواری برجسته در شهر تهران، در قالب یک مطالعه موردی انتخاب و تحلیل شده است. تحلیل در دو سطح تحلیل نشانه‌شناختی و تحلیل‌گفتمان انجام گرفت: در سطح اول، از روش نشانه‌شناسی اُتول، و در سطح دوم، از نظریه گفتمان لاکلو و موف استفاده شد. یافته‌های این روش ترکیبی نشان داد که نخست در سطح خرد در این نقاشی دال‌هایی نظیر طبیعت، شهر، مرد و زن به عنوان گره‌گاه‌های متن شناسایی و روابط تقابلی آنها به شکل دوگانه‌های طبیعت (روستا)/شهر و مرد/زن را برجسته کرده است؛ دوم، گفتمان‌های اصلی و رقیب شناسایی‌شده در متن عبارتنداز گفتمان حفاظت از محیط زیست در برابر گفتمان رشد شهری و گفتمان مردسالاری در برابر گفتمان برابری‌طلبی جنسیتی (فمنیسم) که از طریق دال‌های ویژهٔ خود در حال نزاع و تخاصم و اعمال هژمونی بر یکدیگر هستند. گفتمان حفاظت از محیط زیست و گفتمان مردسالاری به کمک بازنمایی مثبت دال‌های کلیدی‌شان، نقش گفتمان‌های مسلّط و غالب را در این متن بازی می‌کنند.
مطالعات فرهنگی
فرشید سامانپور؛ ناصر برکپور؛ مقصود فراستخواه
چکیده
در دهه‌های اخیر خدمات دانشگاهی بیشتر به دولت، تجارت، و فناوری گرایش یافته و از فرهنگ و جامعه دور شده است. در عین‌حال، در محیط اقتصادی ایران، خدمات تجاری نیز رضایت‌بخش نبوده است. در چنین شرایطی، خدمت‌رسانی داوطلبانه، هم‌زمان با آموزش و پژوهش، میتواند از تضعیف نقش و جایگاه اجتماعی‌ـ‌فرهنگی دانشگاه‌ها جلوگیری کند. این مقاله، ...
بیشتر
در دهه‌های اخیر خدمات دانشگاهی بیشتر به دولت، تجارت، و فناوری گرایش یافته و از فرهنگ و جامعه دور شده است. در عین‌حال، در محیط اقتصادی ایران، خدمات تجاری نیز رضایت‌بخش نبوده است. در چنین شرایطی، خدمت‌رسانی داوطلبانه، هم‌زمان با آموزش و پژوهش، میتواند از تضعیف نقش و جایگاه اجتماعی‌ـ‌فرهنگی دانشگاه‌ها جلوگیری کند. این مقاله، بخشی از تلاش در راستای نهادینه کردن خدمات همراه با آموزش در مقطع تحصیلات تکمیلی رشته شهرسازی دو دانشکده در تهران است. این تلاش باوجود موفقیت در همراه کردن دانشجویان و یک سازمان وابسته به دستگاه‌های اجرایی، رضایت استادان همکار را به‌دست نیاورد. مقاله پس از یادآوری بنیاد عمل‌باور خدمات دانشگاهی نشان میدهد که اگرچه نظریه‌های متناسب با این مبنا در شهرسازی شکل گرفته است، ولی کاربرد آنها نیازمند تعامل متوازن فرهنگی با مردم است و ریشۀ عدم اقبال استادان را باید در فرهنگ سازمانی دانشگاه برای تعامل جست. برای بررسی موضوع، کارگاهی با حضور متخصصان شهرسازی، نشانه‌شناسی، و آموزش عالی، و نمایندگانی از مطبوعات و سمن‌ها برگزار شد و مصاحبه‌های تکمیلی‌ای با برخی استادان و مدرسان یک دانشکده انجام دادیم. مقالۀ حاضر با روایت‌پژوهی در این گفتارها، بهکمک یک چارچوب نظری مربوط به تعامل اجتماعی دانشگاهیان، نتیجه می‌گیرد که فرهنگ آموزشی‌ـ‌پژوهشی رشته، دست‌کم در دانشکدۀ موردنظر، به وجه زیبایی‌شناختی تعامل مردم‌سالار کم‌‌توجه است و با وجود ترویج نظرات انتقادی، درعمل، به ساختار سازمانی محدود است و مهارت اندکی برای کنشگری دارد. مقاله، ضمن ارائۀ سرنخ‌های یک روایت سازمانی مردم‌سالارِ جایگزین، پیشنهاد می‌کند، در رشته‌های دیگر نیز به تعامل زیبایی‌شناختی توجه شود.
مطالعات فرهنگی
محمدرضا کلاهی
چکیده
پرسش که اصلی این مقاله، چه‌گونگی فرایند ساخته شدن «خود» در دوره‌ی دانش‌آموزی است. در اغلب پژوهش‌ها که «ساخته شدن خود» را همان فرایند جامعه‌پذیری می‌دانند، نقش فعال خودِ دانش‌آموز در این فرایند نادیده مانده است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد برنامه‌ریزی‌های کارگزاران جامعه‌پذیری فقط بخشی از زیست‌جهان دانش‌آموزی ...
بیشتر
پرسش که اصلی این مقاله، چه‌گونگی فرایند ساخته شدن «خود» در دوره‌ی دانش‌آموزی است. در اغلب پژوهش‌ها که «ساخته شدن خود» را همان فرایند جامعه‌پذیری می‌دانند، نقش فعال خودِ دانش‌آموز در این فرایند نادیده مانده است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد برنامه‌ریزی‌های کارگزاران جامعه‌پذیری فقط بخشی از زیست‌جهان دانش‌آموزی را می‌سازند که در این‌جا به آن «خرده‌جهان برنامه» می‌گوییم. اما بخشِ به همان اندازه مهم دیگری وجود دارد که در این‌جا «خرده‌جهان بازی» می‌خوانیم که در پژوهش‌های پیشین کمتر به آن توجه شده. بازی، فعالیتی است که برای خود – نه به دلیلی غیر از خود – انجام می‌شود؛ و خرده‌جهان بازی جایی است که دانش‌آموز، خارج از کنترل برنامه‌های از پیش طراحی شده، آزادانه خود را بروز میدهد. انواع شیطنت‌های کودکانه از قبیل دعواهای کودکانه، شیطنت در سر کلاس، گریز شیطنت‌آمیز از مدرسه، و تقلب کردن از سر شیطنت، نمونه‌هایی از فعالیت‌های این خرده‌جهان هستند. خودِ (self) دانش‌آموز، بیش از هر جا در خرده‌جهان بازی ساخته می‌شود؛ چرا که در این خرده‌جهان است که دانش‌آموز امکان بروز آزادانه، فعالانه و خلاقانه‌ی خود را دارد. (در برابر خرده‌جهان برنامه که دانش‌آموز در آن بیشتر منفعل، اثرپذیر و تحت کنترل است). به این ترتیب زیست‌جهان دانش‌آموزی ترکیبی از دو خرده‌جهان بازی و برنامه است و در دیالکتیک میان بازی‌ـ‌‌برنامه ساخته می‌شود؛ دیالکتیکی که متناظر است با دیالکیتک عمل‌ـ‌نظر، فعالیت‌ـ‌انفعال، خلاقیت ـ‌‌حافظه، فرستنده ـ‌گیرنده و مبدأ‌ـ‌مقصد. فرایند ساخته شدن خود در این دیالکتیک هم‌زمان فرایند ساخته شدن جامعه نیز هست.
مطالعات فرهنگی
حمیده بیگی
چکیده
آیین‌ها و مراسم سوگواری مذهبی، از مهمترین منابع رسیدن به هویت، ریشههای فکری، و سبک زندگی افرادی است که به‌طور جمعی در منطقۀ مشخصی برای اجرا و حفظ آن می‌کوشند. آیین عزاداری حسینی در شهرک ماسوله، اجرای آیینی سنتی است که پس از ورود اسلام به این منطقه، لباس نمادین خود را به قامت سوگواری‌های مسلمانان نشانده و شیوۀ آیینی سنتی را برای ...
بیشتر
آیین‌ها و مراسم سوگواری مذهبی، از مهمترین منابع رسیدن به هویت، ریشههای فکری، و سبک زندگی افرادی است که به‌طور جمعی در منطقۀ مشخصی برای اجرا و حفظ آن می‌کوشند. آیین عزاداری حسینی در شهرک ماسوله، اجرای آیینی سنتی است که پس از ورود اسلام به این منطقه، لباس نمادین خود را به قامت سوگواری‌های مسلمانان نشانده و شیوۀ آیینی سنتی را برای ابراز همدردی با امام حسین(علیه‌السلام) و یارانش به‌روز کرده است. این پدیدۀ فرهنگی که به‌عنوان میراث معنوی ثبت شده است، برای حفظ و صیانت و از بین نرفتن جلوه‌های عملی آن، نیاز به دیده شدن دارد. گردشگری آیینی با ویژگی نمایشی خود، تکرار و بازنمایش جریان رویداد و کنش و واکنش آیینی را در مقابل چشمان گردشـگـران روایت کرده و به‌عنوان رسـانه‌ای قدرتمند در نگهداشت ویژگیهای ناب و منحصربه‌فـرد مناطق عمـل می‌کند. پژوهش حاضر، از نوع توصیفی و پیمایشی است که با ابزار مصاحبه و پرسش‌نامه و به روش نمونه‌گیری دردسترس و گلوله‌برفی در بین 340 نفر از گردشگران داخلی و خارجی حاضر در آیین‌های عزاداری حسینی شهرک ماسوله در سال 1396 انجام شده است. نتایج بررسی و تجزیهوتحلیل خروجی از نظرات گردشگران با استفاده از نرم‌افزار‌های SPSS و Excel، بیانگر نقش بسزای گردشگری آیینی در حفظ و صیانت از آیین‌های سنتی و لزوم تجهیز زیرساخت‌های گردشگری منطقه است. در راستای هدایت هدفمند گردشگران و بهره‌گیری از رویداد گردشگری آیینی، برگزاری تور‌های تخصصی و برنامه‌ریزی‌شده یکی از پیشنهاد‌های اصلی این پژوهش است.
مطالعات فرهنگی
سردار فتوحی؛ نعمت الله فاضلی
چکیده
در جوامع سنتی، مرزها بیشتر مبتنی‌بر ویژگیهای زبانی، مذهبی، و فرهنگی بودند، ولی در عصر مدرن، مرز در چارچوب دولت معنادار است. درواقع، تا یک دهه پیش، رویکردهای جهانی‌شدن و دورۀ پسامرزی مطرح می‌شد، ولی امروزه به دلایل مختلف، ازجمله ناامنی، مرزها بیش‌از‌پیش مستحکم شده‌اند و نظارت و کنترل بیشتری بر آنان اعمال می‌شود. در این شرایطی، ...
بیشتر
در جوامع سنتی، مرزها بیشتر مبتنی‌بر ویژگیهای زبانی، مذهبی، و فرهنگی بودند، ولی در عصر مدرن، مرز در چارچوب دولت معنادار است. درواقع، تا یک دهه پیش، رویکردهای جهانی‌شدن و دورۀ پسامرزی مطرح می‌شد، ولی امروزه به دلایل مختلف، ازجمله ناامنی، مرزها بیش‌از‌پیش مستحکم شده‌اند و نظارت و کنترل بیشتری بر آنان اعمال می‌شود. در این شرایطی، تقریباً نیمی از محیط پیرامون کسانی‌که در نزدیکی مرز زندگی می‌کنند، تحت این نظارت و کنترل قرار می‌گیرد؛ ازاین‌رو، به‌نظر می‌رسد که تجربه‌های این افراد از مرز، با کسانی‌که در مرکز نقاط غیرمرزی ساکن هستند، متفاوت است، زیرا این افراد، از هر چهار جهت، فاقد نظارت و کنترل هستند. پژوهش حاضر، در راستای درک بهتر این موضوع، با استفاده از روش پدیدارشناسی، تجربه‌های زیستۀ مردم شهر نودشه را (به‌عنوان نمونه موردی) بررسی کرده است. دراین‌راستا، برپایه روش تحلیل تماتیک، چهار بُعد نگرش فرهنگی، زیست‌محیطی، اقتصادی، و سیاسی در مورد مرز، شناسایی شد. در رویکرد فرهنگی و محیطی، مرز به‌عنوان دیوار محدودکننده و عامل سلب ارتباط انسانی قلمداد شده است، ولی از بُعد سیاسی، مرز، رهایی‌بخش تلقی می‌شود. از بعد اقتصادی، وضعیت پیچیده‌تر است و سه دیدگاه متفاوت به پدیدۀ مرز، مطرح است. براساس دیدگاه نخست، مرز، «محدودکنندۀ حیات‌بخش» است، در این معنا، مرز، مانعی در برابر روابط اقتصادی است، ولی این موانع، بیش از نبود آن برای گذران زندگی، اهمیت دارد. در دیدگاه دوم، مرز، «آزادی‌بخشِ بازار» است، در این معنا، مرز، عامل پیوند ـ‌ـ‌دست‌کم ـ‌ـ اقتصاد دو کشور با هم است و مبادلۀ دوسویه بین آنان رواج مییابد که این ظرفیت، برای شهرهای غیرمرزی فراهم نیست. در رویکرد سوم، مرز، عاملی برای «محرومیت از مرکز» تلقی می‌شود که براین‌اساس، مرز به‌عنوان مانعی در برابر توسعه و پیشرفت و حتی دریافت امکانات رفاهی به‌شمار می‌آید.
EndNote