پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
06
20
بازسازی شهری، تصویر تهران و تجربه بیگانگی
1
32
FA
سمیه
شالچی
استادیار پژوهشگری اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی
somayeh.shalchi@gmail.com
مرضیه
شجاعی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت شهری، دانشگاه علامه طباطبایی
m.shojaei@gmail.com
حمیدرضا
فرهنگی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت شهری، دانشگاه علامه طباطبایی
h.farhangi@gmail.com
آنچه ما را متعلق به شهر میکند، تصویری است که از آن در ذهن داریم. «تهران» سالهاست در حال تخریب و بازسازی کالبد خویش است. کالبدی که هویت جدید، روابطی جدید و مناسبات نوینی را طلب میکند. اما تصویر ذهنی ساکنین از این کالبد در حال ساخته شدن و تغییر چیست؟ این تصویر چه الگوهای ارتباطی با شهر را برای ساکنین شکل میدهد؟ این مقاله با استفاده از تکنیک مصاحبه و روش تحلیل تماتیک تلاش کرده سؤالات فوق را پاسخ دهد که به همین منظور با نمونهگیری نظری، تعداد 22 نفر از ساکنین مناطق 1، 3، 17 و 19 بهعنوان توسعهیافتهترین و کمتر توسعهیافتهترین مناطق شهر تهران انتخاب شدهاند و در بخش نظری، از زیمل و مفهوم بلازه، توجه بنیامین به خاطره و معنای شهر، ایدة بیگانگی و فضاهای بازنمایی لوفور الهام گرفته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که تصویر شهر تهران در شمال و جنوب تفاوتهایی دارد؛ از جمله آنکه تصویر جنوب شهریها بیشتر منفی و آسیبی بوده، اما شمال شهریها به جز موارد کلی نظیر ترافیک، بهنسبت تصویر مطلوبتری از شهر دارند که اغلب به خاطرة آنان از شهر مربوط میشود. تجربة روند بازسازی شهر از منظر ساکنین با تراژدی زوال خاطره همراه است، چیزی که ساکنان را به حسرت از دست رفتن شهر قدیمی و نوستالژی نسبت به گذشته معطوف میکند. ساکنین شهر تصویری تفکیکی از شمال و جنوب شهر در ذهن دارند. تصویری که با عدم ارتباط و آشنایی حداقلی این مناطق نسبت به هم همراه است. این تصویر تفکیکی در بین ساکنان جنوب همراه با حس محرومیت، نابرابری و نارضایتی است. همچنین ساکنین شهر از کاهش روابط انسانی عمیق و اعتماد اجتماعی دچار حس تنهایی هستند. مجموع تمهای تصویر ذهنی شهر نزد ساکنین نشان میدهد که کالبد جدید تهران، ساکنین را به سمت بیگانگی با شهر و کاهش حس تعلق به آن میبرد.
تصویرشهر,تفکیک,نابرابری,خاطره,بیگانگی
http://www.jicr.ir/article_298.html
http://www.jicr.ir/article_298_5979a7d51f13d6811f4625573275d166.pdf
پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
06
19
نگرش به نقشهای جنسیتی در نسبت با قومیت و جنسیت
33
59
FA
لیلا
فلاحتی
استادیار پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
falahati@iscs.ac.ir
10.22035/ijcr.2016.299
پژوهش حاضر به منظور سنجش تفاوتهای جنسیتی و قومیتی در نگرش به نقشهای جنسیتی و با استفاده از سنجه متناسب با فرهنگ کشورهای اسلامی، طراحی شده توسط خلید و فریزی (2004) صورت گرفته است. حجم نمونه در این مطالعه 400 نفر از دانشجویان دختر و پسر سه دانشگاه دولتی شامل دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و دانشگاه کردستان است. تکنیک مورد استفاده در این پژوهش پیمایش، و ابزار مورد استفاده پرسشنامه بوده که با شیوة نمونهگیری تصادفی در بین پاسخگویان توزیع شده است. نتایج حاصل از سنجش بیانگر این است که دیدگاه سنتی به نقشهای جنسیتی در بین دانشجویان وجود ندارد و نگرشها در سطح حرفهای و لیبرال قرار دارد. بین زنان و مردان تفاوت معنادار در نگرش به نقشهای جنسیتی وجود دارد بهطوریکه مردان نگرش حرفهای و زنان نگرش لیبرال به نقشهای جنسیتی دارند. از نظر قومیتی، نگرش به نقشهای جنسیتی در بین زنان و مردان در قومیت فارس و لُر دارای تفاوت معناداری است بهطوری که در هر دو قومیت، زنان نگرش لیبرال و مردان نگرش حرفهای به نقشها دارند. این در حالی است که در قومیت کُرد تفاوت معناداری ببن دو جنس وجود نداشته و هر دو جنس نگرش لیبرال به نقشها دارند. در قومیت ترک هم تفاوت معنادار بین دو جنس وجود ندارد و نگرش هر دو جنس به نقشهای جنسیتی حرفهای و سنتی است.
نگرش,نقشهای جنسیتی,تفاوتهای جنسیتی,دانشجو,قومیت
http://www.jicr.ir/article_299.html
http://www.jicr.ir/article_299_80625b0f24956bae58becb52390a6fba.pdf
پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
06
19
فرا تحلیلی بر ارتباط سرمایة فرهنگی و مدیریت بدن
61
81
FA
صدیقه
شعاع
دانشجوی دکتری جامعهشناسی دانشگاه کاشان
shoaae@grad.kashanu.ac.ir
محسن
نیازی
استاد گروه جامعهشناسی دانشگاه کاشان
niazim@kashanu.ac.ir
10.22035/ijcr.2016.300
در جامعه امروزی مدیریت بدن به معنای دستکاری مستمر در ویژگیهای ظاهری آن گسترش چشمگیری یافته است و بدن بهعنوان عنصری هویتساز و اجتماعی در حوزة جامعهشناسی، مباحث زیادی را بهخود اختصاص داده است. در این پژوهش که با هدف فراتحلیل رابطة متغیرهای مدیریت بدن و سرمایة فرهنگی انجام شده است، پس از بررسیهای اولیه و استخراج مطالب توسط نویسندگان و تأیید نهایی داوران، 10 پژوهش از میان 38 پژوهش جستجو شده در پایگاههای اطلاعاتی در خصوص مدیریت بدن که دارای شرایط لازم بودند، انتخاب و دادهها توسط نرمافزار فراتحلیلِ جامع (CMA) مورد واکاوی قرار گرفتند. در این پژوهش با عنایت به نتایج بررسی ناهمگنی، مدل اثرات تصادفی متناسب تشخیص داد شد و اندازة اثر ترکیبی رابطة 32 درصد بهدست آمد که بر اساس معیار <em>کوهن</em> یک اندازة اثر متوسط است. بهعبارت دیگر سرمایة فرهنگی نقش متوسطی را در تبیین واریانس مدیریت بدن ایفا میکند.
سرمایة فرهنگی,مدیریت بدن,فراتحلیل,جامعهشناسی بدن
http://www.jicr.ir/article_300.html
http://www.jicr.ir/article_300_d6aaa58511781a0309844de4aafeff2e.pdf
پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
04
21
سنخبندی گرایش به ازدواج در بین دختران مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شیراز
83
114
FA
مهران
سهرابزاده
دانشیار گروه جامعهشناسی دانشگاه کاشان
sohrabzadeh@mail.kashanu.ac.ir
لیلا
پرنیان
دانشجوی دکترای جامعهشناسی، دانشگاه کاشان
parnian.leila@gmail.com
10.22035/ijcr.2016.301
هدف این تحقیق سنخشناسی گرایش به ازدواج بین دختران است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی، با رویکرد نظریهپردازی داده محور (نظریه مبنایی) و بهکارگیری تکنیک مصاحبه نیمهساختیافته و تعاملی انجام گرفته است. جامعة مورد مطالعه در این پژوهش دانشجویان دختر دانشگاه شیراز بوده که با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند و نظری، با 53 نفر از دانشجویانی که مجرد بودند، مصاحبه شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که در جامعة موردمطالعه، هفت سنخ گرایش به ازدواج وجود دارد که شامل: گرایش محاطشده، گرایش سلسله مراتبی، گرایش خودپیروی عقلانی، گرایش خودپیروی عاطفی، گرایش برابرنگر، گرایش سیّال و گرایش ضد ازدواج هستند. بر این اساس، دو سنخ گرایش محاطشده و سلسلهمراتبی متأثر از گفتمان پیشامدرن و دارای ویژگیهایی چون پذیرش اقتدار مردسالار، تابعیت زنان و پذیرش الزام مذهبی و فرهنگی به ازدواج هستند. همچنین سنخ گرایشِ خودپیروی عاطفی (دارای ویژگیهایی چون رابطه محوری، عشقمحوری و لذتگرایی) و برابرنگر (برابری در حقوق، آزادی در تعاملات، حق گزینش فردی و برابری جنسی) نیز متأثر از گفتمان مدرن است. در نهایت گرایشهای خودپیروی عقلانی، سیّال و ضد ازدواج نیز متأثر از گفتمان پسامدرن، دارای ویژگیهایی چون فردگرایی، عقلانیتِ سیّال، شکنندگی، آزادی، عدم تعهد و تکثرگرایی هستند.
گرایش به ازدواج,مدرنیته سیّال,بازاندیشی,عقلانیتِ سیّال,دختران
http://www.jicr.ir/article_301.html
http://www.jicr.ir/article_301_5b1433d89e989e512495570ac474592c.pdf
پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
06
19
تماسهای شبکهای و تجربه عشق سیّال: مطالعه کیفی دانشجویان دختر دانشگاه گیلان
115
147
FA
محمدامین
کنعانی
استادیار جامعهشناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان
kanani@guilan.ac.ir
حمیده
محمدزاده
0000-0001-7750-5750
کارشناسی ارشد جامعهشناسی دانشگاه گیلان و مدرس دانشگاه پیامنور
mohammadzadehhamideh@yahoo.com
10.22035/ijcr.2016.302
بهدنبال گسترش نفوذ اینترنت، تعاملات اجتماعی بین دو جنس بهویژه در فضای مجازی ابعاد جدیدی بهخود گرفتهاند. این تعاملات ویژگیهای خاصی داشته و پیامدهایی برای کاربران اینترنت در زمینه دوستیها بهدنبال داشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگیها و پیامدهای روابط بین دو جنس در فضای مجازی با استفاده از نظریهی عشق سیال زیگمونت باومن است. سؤال اصلی پژوهش این است که در روابط و دوستیهای اینترنتی دانشجویان، کدامیک از ویژگیها و پیامدهای تماسهای شبکهای نمود بیشتری دارد؟ این پژوهش با رویکرد کیفی و بهشیوه «بحث گروهی متمرکز» در بین دانشجویان دختر دانشگاه گیلان انجام گرفت. نتایج نشان میدهند که رقیقبودن، سادگی و گمنامی در تماسهای شبکهای و همچنین آزادی که در فضای مجازی بهدست میآورند باعث گرایش بیش از اندازه جوانان به اینترنت و دوستیهای اینترنتی شده است. آنها در عین آگاهی از پیامدهای منفی این تماسها، مانند عدم اعتماد و عدمتعهد و ناپایداری این نوع روابط، اغلب نگرش مثبتی به روابط و دوستیهای اینترنتی داشتند و حتی تمایل به ازدواج از طریق این رابطهها نیز در بین آنها دیده میشود.
روابط اینترنتی,عشق سیّال,تماسهای شبکهای,بحث گروهی متمرکز
http://www.jicr.ir/article_302.html
http://www.jicr.ir/article_302_2b0fc1f45ed76889e60d841d56044539.pdf
پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
04
21
عشّاق و شهر
مطالعهای درباره جوانان و فضاهای عمومی در شهر رشت
149
176
FA
فردین
علیخواه
0000-0001-7240-4504
استادیار جامعهشناسی دانشگاه گیلان
falikhah@guilan.ac.ir
معصومه
شادمنفعت
دانشجوی کارشناسیارشد جامعهشناسی دانشگاه گیلان
shamila.shadmanfaat@gmail.com
10.22035/ijcr.2016.303
در بین اندیشمندان شهری، به نحوة مواجهة گروههای اجتماعی مختلف با فضاهای عمومی شهری توجه زیادی وجود داشته است که در بین این گروههای اجتماعی جوانان از اهمیت ویژهای برخوردارند، چرا که آنان حضور ملموسی در فضاهای عمومی شهر دارند و حیات اجتماعی شهر نیز از حضور آنان تأثیر میپذیرد. این مقاله به بررسی استفادههای جوانان از فضاهای عمومی میپردازد و نگاه ویژهای به نقش کنترل اجتماعی در استفاده از فضاهای عمومی خواهد داشت. مقاله بر مطالعه جوانانی تمرکز دارد که با دوستان جنس مخالف خود در فضاهای عمومی حضور مییابند. ما در این مقاله از نظریههای فضاهای عمومی شهری همچون نظریه مکان سوم اولدنبرگ، بهعلاوه تحقیقات مفصل راب وایت درباره جرم، پلیس و فضاهای عمومی شهری در استرالیا تأثیراتی گرفتهایم. سؤال اصلی مقاله آن است که این گروه خاص از جوانان کدام فضاهای عمومی را بر اساس چه دلایلی ترجیح میدهند؟ یافتهها نشان میدهد که پارکها و کافیشاپها از جمله مکانهای عمومی ترجیحی جوانان هستند. کنترل رسمی، این جوانان را به مکانهای عمومی شهری دنج و پرت سوق میدهد.
فضاهای عمومی,کنترل رسمی و غیر رسمی,جوانان
http://www.jicr.ir/article_303.html
http://www.jicr.ir/article_303_d0d1e678aecf496e03515724ec28a4eb.pdf
پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
2008-1847
2476-5058
9
1
2016
06
19
دوسوگرایی جامعهشناختی در دوران سه پادشاه قاجار
از نگاه سفرنامهنویسان زن انگلیسی
177
209
FA
فاطمه
جمیلی کهنه شهری
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا (س)
fjamily@alzahra.ac.ir
زینب
نادی
کارشناس ارشد جامعهشناسی، دانشگاه الزهرا (س)
nadi200980@yahoo. com
10.22035/ijcr.2016.304
تفسیر جهان و پدیدههای موجود در آن از زاویة یک گروه خاص (مانند مردان) نمیتواند تفسیر به راستی حقیقی از جهان و پدیدههای آن باشد. چشمانداز زنانه امکان دیدن و تفسیر کردن پدیدههای جدید، متفاوت یا مغفول مانده از نگاه مردان را فراهم میکند. در پژوهش حاضر چشماندازی زنانه را در راستای کشف خاستگاه مسئلة دوسوگرایی، بهعنوان یکی از مسائلی که امروزه در عرصههای مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، پزشکی و حتی اقتصادی از مسائل عمده بهشمار میآید، برگزیدیم و به پیگیری این نگاه خاص در زوایای تاریخ پرداختیم؛ سؤال اصلی در این پژوهش اینگونه طرح گردیده است: از نگاه سفرنامهنویسان زن انگلیسی، دوسوگرایی (دوگانگی) جامعهشناختی و فرهنگی ایرانیان در دوران سه پادشاه قاجار (ناصرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه) شامل چه انواعی میگردد؟ این پژوهش با استفاده از رویکرد نوعشناسی و با استعانت از نظریة مرتون دربارة انواع دوسوگرایی روانشناختی و جامعهشناختی و از طریق تکنیکهای بررسی تاریخی و تحلیل محتوا سعی نموده است بهپرسش مذکور پاسخ دهد. دستاوردهای این پژوهش حاکی از شناسایی پنج نوع دوسوگرایی (دوگانگی) اجتماعی و فرهنگی در میان ایرانیان از نگاه مسافران زن انگلیسی است.
چشمانداز زنانه,دوسوگرایی جامعهشناختی,نوعشناسی مرتون,دوران قاجار,سفرنامهنویسان زن انگلیسی
http://www.jicr.ir/article_304.html
http://www.jicr.ir/article_304_d359f5a978b3d32c8aa0f3d6d858c75b.pdf