مهنا نیک بین؛ مهرداد کرمی
چکیده
توسعه پایدار نقطه ایدئال صنعت گردشگری و بسیاری صنایع دیگر در قرن بیست و یکم است. این رویکرد از توسعه بر حفظ یکپارچگی و تنوع زیست محیطی، برآوردن نیازهای اساسی انسان، نگهداری منابع به منظور استفاده نسل های آتی و کاهش بی عدالتی تاکید دارد، بنابراین تاکید بر دید بلندمدت و توازن بین افراد، در نسل حاضر و بین انسان ها و سایر ارگانیسم ها در ...
بیشتر
توسعه پایدار نقطه ایدئال صنعت گردشگری و بسیاری صنایع دیگر در قرن بیست و یکم است. این رویکرد از توسعه بر حفظ یکپارچگی و تنوع زیست محیطی، برآوردن نیازهای اساسی انسان، نگهداری منابع به منظور استفاده نسل های آتی و کاهش بی عدالتی تاکید دارد، بنابراین تاکید بر دید بلندمدت و توازن بین افراد، در نسل حاضر و بین انسان ها و سایر ارگانیسم ها در این نگرش وجود دارد. اگر توسعه پایدار یکی از اهداف عینی این عصر از صنعت گردشگری است، پس اندازه گیری عملکرد و اثرات جنبه های اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی آن در مقصدهای گردشگری، یک ضرورت است. هدف این پژوهش، بررسی پایداری جنبه اجتماعی فرهنگی توسعه گردشگری در مقصد گردشگری جزیره کیش است. این جزیره در میان جزایر ایرانی خلیج فارس، مهم ترین و پرسابقه ترین کانون گردشگری است. برای سنجش پایداری اجتماعی فرهنگی توسعه گردشگری در جزیره کیش، مراحل تحقیق طی فرایندی هدفمند به کار گرفته شده اند. در نهایت، نتایح حاصل از پیمایش میدانی و پرسشنامه ای تحقیق، دلالت بر تبلورنیافتگی پایداری اجتماعی فرهنگی در توسعه گردشگری جزیره کیش دارد. در پایان پژوهش به همین منظور پیشنهادهایی به منظور هرچه پایدارتر کردن منافع اجتماعی فرهنگی حاصل ا ز توسعه گردشگری برای جامعه میزبان ارائه شده است.
تاریخ، جغرافیا و باستان‌شناسی
وکیل حیدری ساربان؛ وحید خاجوی
چکیده
امروزه زیرساخت توسعهٔ ملی را توسعهٔ روستایی شکل داده و توجه به اقتصاد و پایداری معیشت روستا به‌طور روزافزونی احساس میشود. مطالعات نشان میدهد که مفهوم سنتهای فرهنگی بر معیشت پایدار روستایی تأثیر معنی‌داری دارد. براین‌اساس، هدف این مقاله بررسی نقش سنتهای فرهنگی در معیشت پایدار روستایی است. روش استفاده شده توصیفی‌ـ‌تحلیلی ...
بیشتر
امروزه زیرساخت توسعهٔ ملی را توسعهٔ روستایی شکل داده و توجه به اقتصاد و پایداری معیشت روستا به‌طور روزافزونی احساس میشود. مطالعات نشان میدهد که مفهوم سنتهای فرهنگی بر معیشت پایدار روستایی تأثیر معنی‌داری دارد. براین‌اساس، هدف این مقاله بررسی نقش سنتهای فرهنگی در معیشت پایدار روستایی است. روش استفاده شده توصیفی‌ـ‌تحلیلی بوده و داده‌ها به‌صورت مطالعهٔ کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه‌ای) جمع‌آوری گردیده است. جامعهٔ آماری پژوهش روستاییان شهرستان اردبیل با جمعیت 74536 نفر است. برای محاسبهٔ حجم نمونهٔ آماری این جامعه از فرمول کوکران استفاده شد. برای تعیین حجم نمونهٔ روستاها، معیار تعداد خانوار مورد توجه قرار گرفت و حجم نمونه 358 نفر برآورد شد. روایی صوری پرسشنامه نیز توسط اساتید دانشگاه محقق اردبیلی و دانشگاه تبریز مورد تأیید قرار گرفت. با استفاده از آلفای کرونباخ پایایی سؤالات در بخش سنتهای فرهنگی 79/0 و در بخش معیشت پایدار 78/0 به‌دست آمد که می‌توان گفت سؤالات مطرح‌شده از ضریب پایایی قابل قبولی برخوردار هستند. تجزیهوتحلیل دادههای این مقاله با استفاده از نرم‌افزار SPSS21 انجام شد و از آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده گردید که نتایج نشان داد همبستگی مثبت و معناداری با ضریب 63/0بین متغیر سنتهای فرهنگی و معیشت پایدار در مناطق روستایی وجود دارد. ضریب بتا نیز نشان داد که سنتهای فرهنگی 63/0 از تغییرات مربوط به معیشت پایدار روستاییان را پیش‌بینی میکند و در بخش پایانی مقاله با توجه به تحلیل نتایج، پیشنهادات کاربردی ارائه شد.
علوم سیاسی
رضا سرحدی قهری؛ مهدی نجف زاده
چکیده
نشانه‌شناسی، علم مطالعه نظام‌های نشانه‌ای و درواقع، فرایندی تأویلی برای فهم حقیقت پنهان در پس علائم، رمزها، و نشانه‌ها و نمادهای فرهنگی است. افزون‌براین، نشانه‌شناسی به ما می‌گوید که ساختارها می‌توانند معنادار باشند؛ به‌گونه‌ای‌که ساختارها مبنایی نشانه‌ای دارند و به‌صورت یک نظام عمل می‌کنند. در نظام جمهوری اسلامی ایران ...
بیشتر
نشانه‌شناسی، علم مطالعه نظام‌های نشانه‌ای و درواقع، فرایندی تأویلی برای فهم حقیقت پنهان در پس علائم، رمزها، و نشانه‌ها و نمادهای فرهنگی است. افزون‌براین، نشانه‌شناسی به ما می‌گوید که ساختارها می‌توانند معنادار باشند؛ به‌گونه‌ای‌که ساختارها مبنایی نشانه‌ای دارند و به‌صورت یک نظام عمل می‌کنند. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز این ساختارها بسیار گسترده هستند. نظام نشانه‌ای در جمهوری اسلامی ایران بهدلیل خلق یک هویت شیعی جدید و اسلام سیاسی، اهمیت فراوانی دارد. مقاله حاضر از طریق روش ترکیبی تحلیل محتوا و نشانه‌شناسی، فرایند گذار از نشانه‌های سیاسی به نشانه‌های اجتماعی را در تمبرهای بین سالهای 1389-1357 بهمثابه یکی از ابزارهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بررسی کرده است. یافته‌های این مقاله نشان میدهد، فرایند تغییر نمادهای گنجانده‌شده بر روی تمبرها بین سالهای 1389-1357 حکایت از این دارد که نشانه‌ای مشروعیتی جمهوری اسلامی ایران بر روی تمبرها، از حکمرانان به جامعه و از سیاسی به اجتماعی گذر کرده‌اند.
ناصر فکوهی
چکیده
جهانی‌شدن روند متناقض مدرنیته را تشدید کرده و آن را درون فرایندی متقابل از همگن‌سازی‌ها و ناهمگن‌سازی‌های هویتی ـ جماعتی وارد نموده است. اثر مشخص این امر گسترش مطلق شمار هویتهای اقلیتی در سطوح بومی و محلی از یک سو، و تداخل نقش‌های هویتی و شکل‌گیری هویتهای اجتماعی هر چه گسترده‌تر در قالب‌های غیر بومی و فراملی از سوی دیگر است. ...
بیشتر
جهانی‌شدن روند متناقض مدرنیته را تشدید کرده و آن را درون فرایندی متقابل از همگن‌سازی‌ها و ناهمگن‌سازی‌های هویتی ـ جماعتی وارد نموده است. اثر مشخص این امر گسترش مطلق شمار هویتهای اقلیتی در سطوح بومی و محلی از یک سو، و تداخل نقش‌های هویتی و شکل‌گیری هویتهای اجتماعی هر چه گسترده‌تر در قالب‌های غیر بومی و فراملی از سوی دیگر است. شهرها به مثابه پهنه‌‌های اصلی تبلور یافتن فضاییِ هویت‌ها و روزمرگی شهری به مثابه زمان اصلی بیان این هویت‌ها، امروز بیش از پیش مطرح هستند. هم از این رو مفهوم سبک زندگی که در دهه های پس از جنگ جهانی دوم و عمدتاً در چارچوب نظریه‌های برون آمده از مطالعات فرهنگی مطرح شده بود در ترکیب خود با مفهوم روزمرگی در معنایی لوفبوری از این واژه امروز باید به گونه‌ای دیگر تفسیر شود. زمانی که این دو مفهوم را در تقاطعی معنایی با دو مفهوم دیگر خرده‌فرهنگ و اقلیت قرار دهیم، باز هم به موقعیت‌های پیچیده‌تری می‌رسیم که ما را با شرایطی نسبتاً بی‌نظیر در شکل‌گیری فرهنگ‌های انسانی و پویایی آنها روبرو میکند. آنچه در مقاله حاضر مورد نظر است حرکت از این چارچوب فکری و تلاش برای کاربرد آن در شرایط خاص ایران است که در آن همچون بسیاری دیگر از کشورهای در حال توسعه جهانی شدن به امواج مقاومت هویتی- جماعت دامن زده است، ولو اینکه این مقاومت لزوما شکل فعال نداشته و در حوزه خود آگاه قرار نمی‌گیرد. بنابراین هدف ما در این مقاله آن است که نشان دهیم چگونه گسست‌های کنونی جامعه ما در تبلورِ فضایی – زمانی خود و از خلال بیان و بروز خویش در سبک‌های زندگی در سطح شهرها برونیت یافته و چه پی‌آمدهای کوتاه و دراز مدتی را می‌توان از این فرایند انتظار داشت. رویکرد مقاله، رویکردی کاربردی است که تلاش میکند به راهکارهایی عملی به ویژه در زمینه سیاست‌گذاری‌های راهبردی و راهکاری در زمینه فرهنگ عمومی دست یابد و همین امر آن را در تداخلی نظری بین دو حوزه انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی قرار می دهد.
حسن بشیر؛ علی اسکندری
چکیده
امروزه رسانه های جمعی عرصه ای را فراهم آورده اند که بیشتر مسائل زندگی عموم چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی قابلیت ظهور در آن را دارد. صنعت سینما به عنوان یکی از بسترهای بروز این عوامل زمینه ای را فراهم ساخته تا فیلم سازانی که دغدغه حفظ ارزش های اساسی یک جامعه چون نهاد خانواده را داشته اند اقدام به تهیه و تولید آثاری فاخر در این حیطه ...
بیشتر
امروزه رسانه های جمعی عرصه ای را فراهم آورده اند که بیشتر مسائل زندگی عموم چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی قابلیت ظهور در آن را دارد. صنعت سینما به عنوان یکی از بسترهای بروز این عوامل زمینه ای را فراهم ساخته تا فیلم سازانی که دغدغه حفظ ارزش های اساسی یک جامعه چون نهاد خانواده را داشته اند اقدام به تهیه و تولید آثاری فاخر در این حیطه نمایند.در این نوشتار پس از بررسی نظریه بازنمایی که یکی از کلیدی ترین و محوری ترین مفاهیم در مطالعات فرهنگی و رسانه ای است در پی آن خواهیم بود تا نحوه بازنمایی نهاد خانواده در فیلم «یه حبه قند» را با استفاده از روش تحلیل گفتمانی «پدام» استخراج نماییم. نتایج این تحلیل نشان می دهد که کارگردان با برشمردن تاثیر عناصر مثبت تجدد و سنت بر خانواده ایرانی نگاه های صرفا انتقادی نسبت به این دو مقوله را رد می کند و در نهایت ایده آل ترین شکل خانواده را همراهی عناصر مثبت سنت و مدرن در کنار یکدیگر معرفی می کند.
سید ابوالحسن ریاضی؛ بانودخت نجفیان‌پور
چکیده
هدف این پژوهش مطالعة عوامل مؤثر فرهنگی اجتماعی و روانشناختی در خودکشی و شناسایی آنها به‌صورت بوم‌شناختی و همچنین مقایسة این عوامل در بین زنان اقدامکننده به خودکشی در دو کشور ایران و تاجیکستان است، که با استفاده از رویکرد روش‌شناسی کیفی انجام شده است. نمونه‌گیری از افراد به‌صورت اشباعی، شصت نفر (از هر کشور سی نفر)، از طریق ...
بیشتر
هدف این پژوهش مطالعة عوامل مؤثر فرهنگی اجتماعی و روانشناختی در خودکشی و شناسایی آنها به‌صورت بوم‌شناختی و همچنین مقایسة این عوامل در بین زنان اقدامکننده به خودکشی در دو کشور ایران و تاجیکستان است، که با استفاده از رویکرد روش‌شناسی کیفی انجام شده است. نمونه‌گیری از افراد به‌صورت اشباعی، شصت نفر (از هر کشور سی نفر)، از طریق مصاحبه‌های عمیق (با پایایی مناسب) انجام شده و تا اشباع داده‌ها ادامه یافته است. نتایج این مطالعه که مبتنی بر دادههای کدگذاری‌شدة حاصل از مصاحبة عمیق انجام شده بود نشان داد که عوامل مهم دخیل در خودکشی در هر دو کشور ایران و تاجیکستان، که ریشه در فقر و فقر سنتی دارد، به‌ترتیب اهمیت عبارت‌اند از: 1. خشونت خانوادگی 2. القای فرهنگی (از کودکی با ذهنیت گفتار تهدید به خودکشی در مشاجرات والدین آشنا می‌شوند) 3. روابط سرد خانوادگی 4. ازدواج اجباری 5. مسئولیت بیش‌ازاندازه 6. فقدان حریم خصوصی 7. چندهمسری 8. تعصبات نامعقول 9. فقدان ارتباط مناسب بین نسل‌ها. تفاوت موجود بین دو کشور این است که در مورد چندهمسری، مردان تاجیک علی‌رغم قانون تک‌همسری، چندزنی را به‌صورت غیرقانونی انتخاب می‌کنند که پشتوانة قانونی ندارد. همچنین در مورد تعصبات نامعقول، از دفن زن مسلمان منتحر در گورستان مسلمانان، امتناع می‌ورزند.
مطالعات فرهنگی
مسعود کوثری؛ امیرعلی تفرشی
چکیده
چگونه یک ایده شکل می‌گیرد و چگونه یک گفتمانِ به‌حاشیه‌رانده‌شده، برجسته میشود؟ این پرسشی است که گفتمان‌شناسان در حوزه‌های مختلف، همواره در تلاش برای پاسخگویی به آن هستند. این پاسخگویی همواره نیاز به پُر کردن خلأهای بایگانی گفتمان‌شناسی دارد تا پژوهشگرانی که قصد تحلیل دارند، بتوانند با ارجاع هم‌زمانی یا درزمانی، سیر ...
بیشتر
چگونه یک ایده شکل می‌گیرد و چگونه یک گفتمانِ به‌حاشیه‌رانده‌شده، برجسته میشود؟ این پرسشی است که گفتمان‌شناسان در حوزه‌های مختلف، همواره در تلاش برای پاسخگویی به آن هستند. این پاسخگویی همواره نیاز به پُر کردن خلأهای بایگانی گفتمان‌شناسی دارد تا پژوهشگرانی که قصد تحلیل دارند، بتوانند با ارجاع هم‌زمانی یا درزمانی، سیر تطورات گفتمانی در حوزه‌های مختلف را ــ به‌صورت بینا‌ذهنی ــ درک و تحلیل کنند. پژوهش حاضر در این راستا و همچنین برای درک هویت زنانه در گفتمان پهلوی دوم انجام شده است. همچنین این پژوهش، در فهم چگونگی نزاع گفتمانی در دوره پهلوی دوم، و اینکه نزاع‌های کنونی جامعه ایران بر سر هژمونی معنایی در حوزه زنان، تا چه حد دارای اشتراک‌ها و افتراق‌های معنایی و ارتباط با گفتمان پهلوی دوم و وابستگانش هستند، به پژوهشگران گفتمان‌شناسی کمک میکند. بر این اساس، مهم‌ترین سخنرانی‌های محمدرضاشاه درباره زنان، به‌همراه مجله «زن‌روز» ــ به‌عنوان نشریه نزدیک به گفتمان رسمی حکومت پهلوی در حوزه زنان ــ با کمک روش تحلیل گفتمان به روش لاکلا و موف، بررسی شدند. ازجمله نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش، درک دال مرکزی «امروزی بودن» برای گفتمان پهلوی دوم است که در جاذبه‌ای نزدیک با «اجتماعی بودن» قرار می‌گیرد. این گفتمان، تأکید زیادی بر زیبایی و جذابیت دارد، و حجاب و به‌ویژه چادر را به‌سبب ضدیت با اپیستمه‌هایی مانند منطقی و عقلانی بودن و همچنین همراهی آن با واپس‌گرایی، به حاشیه می‌راند. همچنین گفتمان پهلوی دوم، گفتمان مارکسیستی و هویتهای مذهبی را بهشدت غیریت‌سازی میکند، اما اگر بخواهیم درباره وجه غلبه آن صحبت کنیم، اغلب درگیری‌های گفتمانی‌ای که مجله زن روز و سخنرانی‌های محمدرضا پهلوی پرچمدار آن است، به دیگری‌سازی مذهب و هویتهای مذهبی، و واسازی پیوند اجزای آن با هویت زنان مربوط میشود.
جامعه شناسی
غلامرضا تاج بخش
چکیده
زیارت در فرهنگ و اعتقادات شیعه به‌عنوان یک فرهنگ قدسی و روحانی است و یکی از مصادیق کنش دینی است که در ادیان گوناگون مورد تأکید قرار گرفته است. در این مقاله مطالعه کنش زیارت در پیاده‌روی اربعین از منظر جوانان مد نظر است. این مطالعه کیفی است و دادههای آن از طریق مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته گردآوری شده است. به کمک روش نمونه‌گیری نظری ...
بیشتر
زیارت در فرهنگ و اعتقادات شیعه به‌عنوان یک فرهنگ قدسی و روحانی است و یکی از مصادیق کنش دینی است که در ادیان گوناگون مورد تأکید قرار گرفته است. در این مقاله مطالعه کنش زیارت در پیاده‌روی اربعین از منظر جوانان مد نظر است. این مطالعه کیفی است و دادههای آن از طریق مصاحبه نیمه‌ساخت‌یافته گردآوری شده است. به کمک روش نمونه‌گیری نظری و هدفمند با 35 نفر از زائران جوان ایرانی (35-18 سال) در مسیر پیاده‌روی اربعین از شهر نجف تا شهر کربلا در اربعین سال 1398 مصاحبه شد. پس از تحلیل دادههای کیفی پنج مضمون اصلی شناسایی شد که عبارتانداز: 1) سفر فیزیکی؛ 2) شناختی، اعتقادی؛ 3) تجربی، احساسی؛ 4) سبک زندگی اربعینی؛ و 5) هویت اربعینی. هر کدام از این مضامین دارای زیر مقولات فرعی نیز هستند. نتایج کلی پژوهش بیانگر آن است پیاده‌روی اربعین عاملی هویتساز محسوب شده و نقش اساسی در آرامش و نشاط و شادابی معنوی و جسمی و روحی جوانان ایفا میکند. همچنین برتری نیتمندی معنوی و اخروی زائران در برابر نیت مدنی، مادی و دنیوی از دیگر نتایج این پژوهش است.
عبدالله گیویان؛ محمد سروی زرگر
چکیده
وجود شکاف میان واقعیت و آنچه در رسانه‌ها ارائه میشود، سبب شده تلاش‌های بسیاری برای توصیف و تبیینِ چگونگی و چرایی شکل‌گیری بازنمایی‌های رسانه‌ای از جهان خارج صورت گیرد. در سایه این تلاش‌ها، امروزه بازنمایی رسانه‌ای به مفهومی بنیادین در مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای تبدیل شده است. بر اساس فرض‌های اولیه مطالعات فرهنگی، در بررسی ...
بیشتر
وجود شکاف میان واقعیت و آنچه در رسانه‌ها ارائه میشود، سبب شده تلاش‌های بسیاری برای توصیف و تبیینِ چگونگی و چرایی شکل‌گیری بازنمایی‌های رسانه‌ای از جهان خارج صورت گیرد. در سایه این تلاش‌ها، امروزه بازنمایی رسانه‌ای به مفهومی بنیادین در مطالعات فرهنگی و رسانه‌ای تبدیل شده است. بر اساس فرض‌های اولیه مطالعات فرهنگی، در بررسی متون رسانه‌ای، مؤلفه‌های ایدئولوژیک و اجتماعی موجود در ورای این متون و تأثیر آن در شکل‌گیری نگاه مخاطبان، امری است که باید به شکل جدی مدنظر قرار گیرد. در میان محصولات رسانه‌ای موجود، سینمای هالیوود در ارائه بازنمایی‌های رسانه‌ای از جهان خارج، موقعیت منحصربه‌فرد و بی‌بدیلی دارد. این تحقیق به بررسی «گفتمانی در درون گفتمانی دیگر» می‌پردازد. به این صورت که تصویر ایران در چهارچوبی از صورت‌بندی کلی شرق (و در اندازه کوچک‌تر؛ اسلام) در جهان غرب و به‌ویژه امریکا مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای رسیدن به این هدف، فراورده‌های سینمایی هالیوود به عنوان یک رسانه، و بخشی از رسانه‌های امریکایی در نظر گرفته میشود. به این ترتیب، تحقیق حاضر به تحلیل «رسانه‌ای در میان رسانه‌های جمعی» امریکا می‌پردازد. بررسی فیلم‌های سینمایی ساخته‌شده در هالیوود که به نحوی با ایران مرتبط بوده‌اند نشان میدهد در این فیلم‌ها ایران به مثابه «دیگری فرودست» غرب نشان داده شده و کلیت عمل رسانه‌ایِ هالیوود را می‌توان بخشی از «نژادپرستی نوین» دانست. برای نیل به این هدف، از تلفیق دیدگاه‌های سه سنت نظریِ مطالعات فرهنگی، مطالعات پسااستعماری و نظریه فیلم استفاده شده است. در این منظومه نظری، مفهوم بازنمایی در مرکز مباحث نظری قرار دارد و رویکردی مرکب از نظریات استوارت هال و میشل فوکو در مورد مفهوم بازنمایی ارائه میشود. سپس دیدگاه ادوارد سعید در مطالعات پسااستعماری به عنوان مصداقی از کاربرد نظریه بازنمایی ارائه میشود. در نهایت سومین سنت نظری با عنوان نظریه فیلم، سعی در به‌کارگیری مضامین بازنمایی و مطالعات پسااستعماری در حوزه مطالعات سینمایی خواهد داشت.
جامعه شناسی
زهره شاه قاسمی؛ مخمدمهدی فرقانی؛ هادی خانیکی
چکیده
حرکت بهسمت اهداف «سند چشم‌انداز 1404» نیازمند درک الزامات برای تدوین برنامه‌های مناسب جهت دستیابی به اهداف مطلوب در توسعه است. با آغاز عصر اطلاعات، قواعد سیاست‌گذاری توسعه نیز بهشدت در جهان تغییر کرده و تحت تأثیر متغیرهای ارتباطات، فرصت‌های بی‌بدیلی برای جهش کشورهایی که در مراحل آغازین توسعه بوده‌اند، فراهم شده ...
بیشتر
حرکت بهسمت اهداف «سند چشم‌انداز 1404» نیازمند درک الزامات برای تدوین برنامه‌های مناسب جهت دستیابی به اهداف مطلوب در توسعه است. با آغاز عصر اطلاعات، قواعد سیاست‌گذاری توسعه نیز بهشدت در جهان تغییر کرده و تحت تأثیر متغیرهای ارتباطات، فرصت‌های بی‌بدیلی برای جهش کشورهایی که در مراحل آغازین توسعه بوده‌اند، فراهم شده است. بر این اساس، توجه به بعد ارتباطات در سطح کلان و در برنامه‌های توسعه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور، بسیار مهم و ضروری است. این امر نیازمند بازنگری برنامه‌های پیشین و آسیب‌شناسی آنها و ارزیابی نقاط قوت و ضعف برنامه‌ها برای تدوین برنامه‌های جامع‌تر آینده است. سؤال اصلی این تحقیق این است که بعد از انقلاب، رویکرد برنامه‌های توسعه به بخش ارتباطات چگونه بوده است؟ کدام‌یک از ابعاد ارتباطات مورد توجه و چه جنبه‌هایی مورد غفلت قرارگرفته است؟ در این پژوهش، تحلیل پنج برنامة توسعة پس از انقلاب، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهند که در همۀ برنامه‌های پنج‌سالة توسعه به ابعاد سخت‌افزارانه و کمی توسعة ارتباطات و رسانه‌ها بیشتر پرداخته شده و جنبه‌های کیفی و محتوایی، نظیر حق دسترسی همگانی به اطلاعات، آزادی کسب و انتشار اطلاعات در چارچوب قانون اساسی، آزادی بیان و قلم و نیز حرکت به‌سوی جامعة اطلاعاتی و دانایی‌محور و همچنین سایر ابعاد ارتباطات، از جمله ارتباطات انسانی، سنتی و اجتماعی کمتر مورد توجه بوده است. درعین‌حال، در برنامة چهارم توسعه با محوریت «دانایی»، نسبت به سایر برنامه‌ها به‌صورت جامع‌تر به ابعاد و زمینه‌های جدید ارتباطات پرداخته شده است. این پژوهش، با توجه به همین رویکردها و نیز رهیافت‌های جدید علمی و تجربی، ضرورت دخیل کردن بیشتر ارتباطات را در سیاست‌گذاری توسعه، پیشنهاد میکند.
علوم اجتماعی و ارتباطات
فواد ظفر عبدالله زاده؛ محمدرضا رسولی؛ طهمورث شیری
چکیده
ماهیت جهانی رسانه‌های اجتماعی، چالشهای قومی را از حیطهٔ منطقه و ملّت به عرصهٔ جهانی کشانده است. مطالعه حاضر، این چالش‌‌ها را در چارچوب نظریه‌های جهانی‌شدن، تحلیل میکند. دو رویکرد عمده در رابطه با پدیدهٔ جهانی‌شدن وجود دارد: یک رویکرد معتقد به همگونی کامل جهان است؛ و رویکرد دیگر، به چنین شدّت و کیفیتی قائل نیست. هدف تحقیق، ...
بیشتر
ماهیت جهانی رسانه‌های اجتماعی، چالشهای قومی را از حیطهٔ منطقه و ملّت به عرصهٔ جهانی کشانده است. مطالعه حاضر، این چالش‌‌ها را در چارچوب نظریه‌های جهانی‌شدن، تحلیل میکند. دو رویکرد عمده در رابطه با پدیدهٔ جهانی‌شدن وجود دارد: یک رویکرد معتقد به همگونی کامل جهان است؛ و رویکرد دیگر، به چنین شدّت و کیفیتی قائل نیست. هدف تحقیق، روشن ساختن این امر است که رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزارهای ارتباطی جهانی در رابطه با هویتهای قومی ایرانی، در انطباق با کدام یک از این دو رویکرد عمل کرده‌اند. برای نیل به هدف مذکور با 11 استاد علوم ارتباطات‌اجتماعی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی مصاحبهٔ عمیق صورت گرفته و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار مکس‌کیودا ۱۰ تجزیهوتحلیل شده‌اند. نتایج گویای آن است که عملکرد رسانه‌های اجتماعی وضعیتی دوگانه ایجاد کرده است: از یک‌سو به حفظ هویت اقوام ایرانی انجامیده؛ و از سوی دیگر، سبب‌‌ساز تأثیرپذیری آنها از فرهنگ جهانی شده است. به سخن دیگر، رسانه‌های اجتماعی، همزیستی فرهنگی اقوام با دیگری جهانی و ملیّت را تقویت می‌کنند. در مورد اقوام جدایی‌طلب، رسانه‌های اجتماعی در ایجاد چالشهای قومی نقش چندانی ایفا نمی‌کنند و این موضوع متأثر از سایر عوامل اجتماعی و سیاسی است. در نهایت، انگیزهٔ اقوام ایرانی برای مقاومت در برابر ملیّت و فرهنگ جهانی محدود است؛ هر چند رسانه‌های اجتماعی، این قابلیت را به آنها میدهد.
مطالعات فرهنگی
مهتاب مهربان؛ احسان شاه قاسمی
چکیده
نوآوری‌ها و دگرگونی‌های فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، جهان را تغییر داده است؛ در چنین شرایطی رسانه‌ها، دنیای جدید را کنترل می‌کنند و بسیاری از مناسبات انسان، به‌وسیله فناوری‌های رسانه‌ای نوین هدایت میشود. افزون‌براین، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به‌سرعت درحال رشد است و به حوزه‌های گوناگون زندگی بشر کشیده شده است. در ...
بیشتر
نوآوری‌ها و دگرگونی‌های فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، جهان را تغییر داده است؛ در چنین شرایطی رسانه‌ها، دنیای جدید را کنترل می‌کنند و بسیاری از مناسبات انسان، به‌وسیله فناوری‌های رسانه‌ای نوین هدایت میشود. افزون‌براین، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، به‌سرعت درحال رشد است و به حوزه‌های گوناگون زندگی بشر کشیده شده است. در میان انواع کاربران اینستاگرام، کودکان و نوجوانان، بیشتر از همه از رسانه‌ها تأثیر می‌پذیرند؛ بنابراین، توجه به مسئلۀ سواد رسانه‌ای اهمیت مییابد و این نقطۀ تمرکز پژوهش حاضر است. سواد رسانه‌ای، نیازمند آموزش است و به‌همین‌سبب، توجه به ارائه یک الگوی رسانه‌ای منسجم و هدفمند در فضای رسانه‌ای احاطه‌شده با انواع سلبریتی‌ها و انواع محتواهای گنجانده‌شده در شبکۀ اجتماعی اینستاگرام، اهمیت دارد. پژوهشگران در این پژوهش اکتشافی تلاش کرده‌اند، به‌کمک نظر خبرگان، یک الگوی سواد رسانه‌ای برای دختران نوجوان کاربر اینستاگرام عرضه کنند. در این پژوهش از روش دلفی استفاده شده و جامعۀ موردمطالعه از خبرگان و استادان حوزۀ ارتباطات و سواد رسانه‌ای انتخاب شده‌اند؛ به‌این‌ترتیب که پس از انتخاب هشت نفر و گرفتن موافقت آنها برای عضویت در کارگروه دلفی، مراحل بعدی دلفی نیز برپایۀ همکاری این متخصصان پیش برده شده است. سرانجام، الگوی مطلوب سواد رسانه‌ای در قالب پنج محور شناختی، فناورانه، آموزشی، پژوهشی، و سیاست‌گذاری، سازماندهی شد.
مطالعات فرهنگی
فردین علیخواه؛ معصومه شادمنفعت
چکیده
در بین اندیشمندان شهری، به نحوة مواجهة گروه‌های اجتماعی مختلف با فضاهای عمومی شهری توجه زیادی وجود داشته است که در بین این گروه‌های اجتماعی جوانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، چرا که آنان حضور ملموسی در فضاهای عمومی شهر دارند و حیات اجتماعی شهر نیز از حضور آنان تأثیر می‌پذیرد. این مقاله به بررسی استفاده‌های جوانان از فضاهای ...
بیشتر
در بین اندیشمندان شهری، به نحوة مواجهة گروه‌های اجتماعی مختلف با فضاهای عمومی شهری توجه زیادی وجود داشته است که در بین این گروه‌های اجتماعی جوانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، چرا که آنان حضور ملموسی در فضاهای عمومی شهر دارند و حیات اجتماعی شهر نیز از حضور آنان تأثیر می‌پذیرد. این مقاله به بررسی استفاده‌های جوانان از فضاهای عمومی می‌پردازد و نگاه ویژه‌ای به نقش کنترل اجتماعی در استفاده از فضاهای عمومی خواهد داشت. مقاله بر مطالعه جوانانی تمرکز دارد که با دوستان جنس مخالف خود در فضاهای عمومی حضور مییابند. ما در این مقاله از نظریه‌های فضاهای عمومی شهری همچون نظریه مکان سوم اولدنبرگ، بهعلاوه تحقیقات مفصل راب وایت درباره جرم، پلیس و فضاهای عمومی شهری در استرالیا تأثیراتی گرفتهایم. سؤال اصلی مقاله آن است که این گروه خاص از جوانان کدام فضاهای عمومی را بر اساس چه دلایلی ترجیح می‌دهند؟ یافته‌ها نشان میدهد که پارکها و کافیشاپها از جمله مکانهای عمومی ترجیحی جوانان هستند. کنترل رسمی، این جوانان را به مکانهای عمومی شهری دنج و پرت سوق میدهد.
لیلا فلاحتی
چکیده
هدف اصلی این مطالعه بررسی کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان است. بر این اساس در این مطالعه از مدل توسعه یافته سیرجی و همکاران (2010) استفاده شده است. روش پژوهش همبستگی بوده و بدین منظور تعداد 400 دانشجوی دختر و پسر در حال تحصیل در دانشگاه تهران، دانشگاه علامه و دانشگاه کردستان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان ...
بیشتر
هدف اصلی این مطالعه بررسی کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان است. بر این اساس در این مطالعه از مدل توسعه یافته سیرجی و همکاران (2010) استفاده شده است. روش پژوهش همبستگی بوده و بدین منظور تعداد 400 دانشجوی دختر و پسر در حال تحصیل در دانشگاه تهران، دانشگاه علامه و دانشگاه کردستان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان با استفاده از مقیاس طراحی شده سیرجی و همکاران (2010) در سه بعد رضایت از بعد آموزشی، بعد اجتماعی و تسهیلات و امکانات دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از ضریب همبستگی پیرسون و از حیطه معادلات ساختاری در سطح معناداری p<0.05 استفاده گردید. نتایج حاصل از مطالعه بیانگر تاثیر میزان رضایت از تسهیلات و امکانات دانشگاه در رضایت از بعد آموزشی و بعد اجتماعی زندگی دانشگاهی است. هم چنین نتایج نشان داد رضایت از کیفیت زندگی دانشگاهی تاثیر معناداری در رضایت از کیفیت زندگی کلی دانشجویان دارد. مقایسه دانشگاهها نشان داد که رضایت دانشجویان دانشگاههای تهران در دو بعد آموزشی و رضایت از تسهیلات و امکانات از دانشجویان دانشگاه کردستان بیشتر است. نتایج مطالعه بیانگر این است که نظام آموزش عالی باید توجه بیشتری به وضعیت دانشگاه های مستقر در استان های دیگر داشته باشد. کمبود امکانات و تسهیلات منجر به کاهش کیفیت آموزش، کیفیت زندگی اجتماعی و در نتیجه کاهش کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان میشود. پایین بودن رضایت از زندگی دانشگاهی در بین دانشجویان به معنای پایین بودن سطح رضایت از زندگی کلی است که اثرات آن میتواند بصورت افسردگی، ناامیدی و اضطراب در بین دانشجویان دیده شود.
آموزش عالی
محمد رحمان پور؛ محمدجواد لیاقتدار؛ ابراهیم افشار
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی چالشهای فرهنگی‌ـ‌اجتماعی و منابع انسانی فراروی توسعه فناوری اطلاعات در آموزش عالی ایران بود. جامعه آماری پژوهش، کلیۀ دانشجویان تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل در دانشگاههای دولتی وابسته به وزارت علوم در سال تحصیلی 1390-1389 است. در مرحله نخست، شش دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، صنعتی شریف، اصفهان، شیراز و کردستان ...
بیشتر
هدف پژوهش حاضر، بررسی چالشهای فرهنگی‌ـ‌اجتماعی و منابع انسانی فراروی توسعه فناوری اطلاعات در آموزش عالی ایران بود. جامعه آماری پژوهش، کلیۀ دانشجویان تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل در دانشگاههای دولتی وابسته به وزارت علوم در سال تحصیلی 1390-1389 است. در مرحله نخست، شش دانشگاه تهران، علامه طباطبایی، صنعتی شریف، اصفهان، شیراز و کردستان و در مرحله دوم، 460 نفر از میان دانشگاههای یادشده به‌صورت تصادفی، انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته بوده که ضریب پایایی آن براساس آلفای کرونباخ، 94/0 برآورد شد و روایی محتوایی آن را نیز چند تن از استادان صاحب‌نظر تأیید کرده‌اند. دادههای به‌دست‌آمده، با کمک نرم‌افزار آماری SPSSمحاسبه و در سطح آمار توصیفی و استنباطی تجزیهوتحلیل شدند. در سطح آمار توصیفی از شاخص‌های فراوانی، درصد و انحراف معیار، و در سطح آمار استنباطی نیز از آزمون t، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی استفاده شد. نتایج نشان داد که چالشهای مهم فرهنگی‌ـ‌اجتماعی عبارت بوده‌اند از بالا بودن نسبت دانشجو به رایانه‌های موجود، ضعف روحیۀ جست‌وجوگری دانشجویان، و ضعف زبان انگلیسی دانشجویان و استادان. در بعد منابع انسانی نیز ناآشنایی دانشجویان با چگونگی دسترسی به اطلاعات موجود در پایگاه‌های اطلاعاتی، کمبود یا حرفه‌ای نبودن کارشناسان فناوری اطلاعات در دانشکده‌ها، و درک نشدن قابلیت‌‌های فناوری اطلاعات توسط مدیران، مهم‌ترین چالشهای توسعه فناوری اطلاعات در آموزش عالی ایران بوده‌اند.
بازی‌های رایانه‌ای
فاطمه عزیزآبادی فراهانی؛ محمد بیطرف؛ بهروز مینایی بیدگلی
چکیده
این تحقیق کوشش دارد، فارغ از نگاه آسیب‌شناسی به بازی‌های رایانه‌ای، راهکارهای توسعه آموزش‌های فرهنگی از طریق بازی رایانه‌ای با تأکید بر گیمیفیکیشن را بررسی نماید. این روش به معنای استفاده از شیوه‌های بازی در محیط‌های غیر مرتبط با بازی‌های رایانه‌ای است که از جدیدترین شیوه‌های مورداستفاده کمپانی‌های بزرگ دنیا است. از میان ...
بیشتر
این تحقیق کوشش دارد، فارغ از نگاه آسیب‌شناسی به بازی‌های رایانه‌ای، راهکارهای توسعه آموزش‌های فرهنگی از طریق بازی رایانه‌ای با تأکید بر گیمیفیکیشن را بررسی نماید. این روش به معنای استفاده از شیوه‌های بازی در محیط‌های غیر مرتبط با بازی‌های رایانه‌ای است که از جدیدترین شیوه‌های مورداستفاده کمپانی‌های بزرگ دنیا است. از میان نظریه‌های یادگیری، نظریه یادگیری مشاهده‌ای بندورا به‌عنوان نظریه محوری و از نظریه‌های بازی، نظریه گارنیه و مدل انگیزشی کلر انتخاب شده است. بر این اساس، پرسشنامه‌ای برای پاسخگویی نخبگان این حوزه، اعم از تولیدکنندگان، کارشناسان و صاحبنظران بازی، تدوین شد که در پنج بخشِ مشخصات فردی، میزان اهمیت عناصر بازی در آموزش و یادگیری، میزان اهمیت مؤلفه‌های آموزش و یادگیری دربازی‌های رایانه‌ای، میزان ارتباط عناصر بازی و مؤلفه‌های یادگیری و میزان اهمیت عناصر مداخله‌گر در آموزش به ایشان ارائه گردید. یافته‌های به‌دست‌آمده نشان میدهد که در آموزش‌های فرهنگی بیشترین میزان اهمیت از میان عناصر بازی مربوط به «گیم پلی و کارگردانی روند بازی» است و نیز در تحلیل میزان رابطه عناصر بازی و مؤلفه‌های یادگیری، بیشترین میزان همبستگی مربوط به رابطه عنصر «امکان گروهی بازی کردن» با مؤلفه «برانگیختن حس رقابت‌پذیری» است. درتولید بازی‌های رایانه‌ای توجّه بیشتر بر کدام مؤلفه بیشترین تأثیر را بر مخاطب از منظر فرهنگی دارد؟ ارائه پیشنهادهای کاربردی به مدیران فرهنگی کشور، پیشنهاد معادل فارسی جدید برای این عبارت و نیز ارائه میزان ارتباط بین عناصر بازی و مؤلفه‌های آموزش و یادگیری از نوآوری‌های این پژوهش است.
جامعه شناسی
علی فیض اللهی؛ خلیل کمربیگی
چکیده
بی‌تفاوتی، کنشی منفعلانه است که در آن، افراد از مشارکت فعال و انجام کنش‌های دگرخواهانه اجتناب کرده و در مورد مسائل جامعه، بی‌اعتنا می‌شوند. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی پدیدۀ بی‌تفاوتی اجتماعی در استان ایلام و یافتن زمینه‌ها و پیامدهای آن است. این مقاله به روش کیفی، مبتنی‌بر رهیافت نظریۀ زمینه‌ای، و با بهره‌مندی از راهبردهای ...
بیشتر
بی‌تفاوتی، کنشی منفعلانه است که در آن، افراد از مشارکت فعال و انجام کنش‌های دگرخواهانه اجتناب کرده و در مورد مسائل جامعه، بی‌اعتنا می‌شوند. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی پدیدۀ بی‌تفاوتی اجتماعی در استان ایلام و یافتن زمینه‌ها و پیامدهای آن است. این مقاله به روش کیفی، مبتنی‌بر رهیافت نظریۀ زمینه‌ای، و با بهره‌مندی از راهبردهای نمونه‌گیری هدفمند (نمونه‌گیری نظری) انجام شده است. دادههای موردنیاز، از طریق مصاحبه با 28 نفر از صاحبنظران و متخصصان استان ایلام به‌دست آمده و با استفاده از روش کدگذاری استراوس و کوربین، در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری، و انتخابی، تجزیهوتحلیل شده است. برپایۀ یافته‌های پژوهش، غفلت از نقش شهروندان، نوع ساختار سیاسی، توقع‌های فزاینده، فردگرایی خودخواهانه، زوال وفاداری جمعی، بده‌‌بستان اجتماعی، نابرابری‌های اجتماعی‌ـ‌اقتصادی، و انباشتگی فقر و فلاکت، به‌عنوان شرایط علّی، تنبلی اجتماعی، ضعف در ابراز وجود، اقتصادزدگی فرهنگ، شکاف قانونی، نارسایی نظام تربیتی، آشفتگی سنت، خویشاوندگرایی، کم‌کارایی تشکل‌های مدنی، و انزواگرایی، به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، و سرانجام، ناکارآمدی دولت، هیستری اجتماعی، و کژکارکردی رسانه‌ها، به‌عنوان شرایط مداخله‌گر مشخص شده‌اند. برپایۀ یافته‌های پژوهش، «بی‌سازمانی اجتماعی»، به‌عنوان هستۀ اصلی پژوهش به‌دست آمد که حاصل شرایط علّی، زمینه‌ای، و مداخله‌گر است.
مطالعات فرهنگی
جمال الدین هنرور؛ مختار رستمی؛ مریم ازنب؛ فائزه طاهری سرمد
چکیده
معماری بومی شاخه‌ای از معماری بر پایه نیازهای منطقه‌ای و مصالح ساختمانی است که بازتاب سنتهای منطقه‌ای است. شهر پاوه در شمال‌غربی استان کرمانشاه با قدمتی بیش از سه هزار سال بسیاری از بناهای ارزشمند را در خود جای داده است که به صورت پلکانی و با توجه به توپوگرافی زمین ساخته شده‌اند. هدف مقاله حاضر، بررسی تأثیرگذاری ...
بیشتر
معماری بومی شاخه‌ای از معماری بر پایه نیازهای منطقه‌ای و مصالح ساختمانی است که بازتاب سنتهای منطقه‌ای است. شهر پاوه در شمال‌غربی استان کرمانشاه با قدمتی بیش از سه هزار سال بسیاری از بناهای ارزشمند را در خود جای داده است که به صورت پلکانی و با توجه به توپوگرافی زمین ساخته شده‌اند. هدف مقاله حاضر، بررسی تأثیرگذاری فرهنگ و معیشت در شکل‌گیری کالبدی و فضایی زیستی خانه‌های سنتی پاوه است. روش این تحقیق از نوع کاربردی، و به لحاظ ماهیت از نوع پیمایشی، و به لحاظ شیوه تحلیل داده‌ها، توصیفی ـ تحلیلی است. داده‌ها به دو روش آماری و مشاهده تجزیهوتحلیل شده‌اند. اطلاعات از طریق معیارهای معیشتی، موقعیت جغرافیایی، نوع مصالح، فرهنگ، عوامل محیطی و با روش مشاهده در بهار 1402 جمع‌آوری شد و از طریق آزمون‌های تحلیل عاملی و رگرسیون با نرم‌افزارهای SPSS و LISREL تجزیهوتحلیل شد. اعتبار سنجی روایی پرسشنامه از طریق اعتبار محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ تأیید شد. با تحلیل عاملی تأییدی مؤلفه‌های تحقیق با بار عاملی بالای 0.4 شناسایی و تأیید شدند. براساس یافته‌ها، مؤلفه فرهنگ و اقلیم بالاترین تأثیر را بر شکل‌گیری کالبدی و فضایی خانه‌های سنتی شهر پاوه دارند. ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، معیشتی شامل استفاده از مصالح بوم‌آورد، سلسله‌مراتب فضایی، تفکیک درست فضاها، ساخت خانه‌ها در بالا یا کنار یکدیگر و توجه به نکات اقلیمی از جمله جهت‌گیری صحیح، به‌کارگیری کرسی‌چینی، ابعادمناسب بازشوها و... مهم‌ترین عوامل در شکل‌گیری کالبد و سازمان فضایی خانه در پاوه است.
جامعه شناسی
ابراهیم فیاض؛ ایمیلیا نرسیسیانس؛ احمد نادری؛ نافع باباصفری
چکیده
منطقه قومی‌ـ‌فرهنگی اورامان با ترکیب چندگانه و پیچیده‌ای از منابع هویتی روبه‌رو است که شناخت آن به بررسی عمیق و بسترمندی نیاز دارد. این مقاله تلاش میکند با رویکرد کیفی به بررسی منابع هویتی مردم اورامی‌زبان بپردازد. دادههای این پژوهش، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌‌ساختاریافته با 33 صاحب‌نظر و افراد آگاه کلیدی اورامی که با حداکثر ...
بیشتر
منطقه قومی‌ـ‌فرهنگی اورامان با ترکیب چندگانه و پیچیده‌ای از منابع هویتی روبه‌رو است که شناخت آن به بررسی عمیق و بسترمندی نیاز دارد. این مقاله تلاش میکند با رویکرد کیفی به بررسی منابع هویتی مردم اورامی‌زبان بپردازد. دادههای این پژوهش، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌‌ساختاریافته با 33 صاحب‌نظر و افراد آگاه کلیدی اورامی که با حداکثر تنوع انتخاب شده‌اند، گردآوری شد. تحلیل داده‌ها با دو نرم‌افزار مکس‌کیو‌دی‌ای و انویوو مبتنی‌بر تحلیل محتوای کیفی قراردادی پیشنهادی گرنهایم و لاندمن انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان میدهد که منابع هویتی در منطقه اورامان، متشکل از چهار درون‌مایه «هویت قومی اورامی‌ـ‌کردی»، «هویت ملی ایرانی»، «هویت دینی» و «هویت مدرن» است. مقوله‌های هویت قومی اورامی‌ـ‌کردی شامل زبان و ادبیات اورامی، نمادهای اورامی، تعلق خاطر و افتخار به اورامی بودن، حفظ و دفاع از منابع و منافع اورامی، موسیقی و آواز، و تأکید بر یکپارچگی اجتماعی مناطق مختلف به‌عنوان قوم کرد است. مقوله‌های هویت ملی ایرانی دربردارندۀ حضور زبان و ادبیات فارسی در زندگی روزمره، موسیقی و آواز، آیین‌ها و ارزش‌های ایرانی، و وفاداری ملی ایرانی است؛ مقوله‌های هویت دینی شامل اعتقادات، مناسک، تصوف و عرفان قادریه و نقشبندیه، جایگاه دین در حوزه عمومی، مدارا و تساهل، و احیاگرایی‌ـ‌بنیادگرایی است و مقوله‌های هویت مدرن نیز دربردارندۀ به‌چالش کشیدن باورهای پیشینیان، تفکر، نقد و آگاهی‌بخشی، انسان‌گرایی و گرایش به مدرنیسم، جهان‌وطنی و مصرف است. درنهایت، برمبنای یافته‌ها، الگوی منابع هویتی مردم اورامی بازشناسی و ارائه شده است.
حامد طاهری کیا
چکیده
مقالۀ حاضر به مسئلۀ تجربۀ ترس از رویارویی با موقعیت سیاسی در دانشگاه می‌پردازد. دانشگاه ایرانی از ابتدای تأسیس خود تا به امروز همواره با موقعیت و گفتمان سیاسی حاکم درگیر بوده است. در پژوهش‌هایی که پیرامون این مسئله انجام شده است بیشتر رویکرد تاریخی در نظر گرفته شده و تاکنون بررسی عمیق و کیفی مناسبی در این زمینه در دوران معاصر صورت ...
بیشتر
مقالۀ حاضر به مسئلۀ تجربۀ ترس از رویارویی با موقعیت سیاسی در دانشگاه می‌پردازد. دانشگاه ایرانی از ابتدای تأسیس خود تا به امروز همواره با موقعیت و گفتمان سیاسی حاکم درگیر بوده است. در پژوهش‌هایی که پیرامون این مسئله انجام شده است بیشتر رویکرد تاریخی در نظر گرفته شده و تاکنون بررسی عمیق و کیفی مناسبی در این زمینه در دوران معاصر صورت نگرفته است. به‌این‌ترتیب، بررسی موقعیت سیاسی در دانشگاه با مقتضیات زمان حال پیوند می‌خورد. پژوهش حاضر بعد از رخداد 1388، و برخوردهای امنیتی که با دانشجویان شد، انجام گرفت. بنابراین، برای دانشجویان، تجربۀ موقعیت سیاسی با رجوع به وقایع آن دوران با ترس و سرخوردگی همراه است. به همین منظور، با بررسی سه دانشگاه امیرکبیر، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، و دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران به بررسی مفهوم ترس از موقعیت سیاسی در دانشگاه پرداخته‌ایم. پنجاه مصاحبه از دانشجویان فعال سیاسی، از طیف‌های مختلف، و غیرفعال گرفته شده است و در تلاش بوده‌ایم به پرسش‌های «مفهوم ترس از موقعیت سیاسی برای دانشجویان چگونه معنی پیدا میکند؟» و «دانشجویان فعال سیاسی چگونه با آن روبه‌رو شده‌اند؟»، پاسخ دهیم. در نتیجه‌گیری آمده است که خانواده‌ها مهم‌ترین منبع ایجاد ترس برای فرزندان به‌منظور دورکردن آنان از موقعیت‌های سیاسی‌اند. خانواده‌ها نگران آیندۀ فرزند خود برای یافتن کار و ادامۀ تحصیل‌اند. بنابراین، دانشجویان هم، در طول زندگی روزمرۀ خود، در دانشگاه به یکدیگر نسبت به کنش سیاسی هشدار می‌دهند. اما دانشجویانی که از دروازۀ ترس عبور، و درگیری با موقعیت سیاسی را تجربه کرده‌اند، همانند غربالی برای ترغیب و برانگیختن دانشجویان برای عبور از ترس خود در برابر موقعیت سیاسی عمل می‌کنند.
مطالعات فرهنگی
فردین محمدی
چکیده
شیوع ویروس کرونا در جهان تغییرات و پیامدهای مختلفی به دنبال داشته است. یکی از پیامدهای مهم این بیماری، متحول شدن آیین‌های مرتبط با سوگواری در پی مرگ انسان‌ها به‌ویژه مرگ جوانان بوده است. مقالهٔ حاضر سعی دارد با بهره‌گیری از رویکرد کیفی، مؤلفه‌های شکل‌دهندهٔ سوگواری‌های ناتمام در دوران پاندمی کووید19 را در شهر سنندج مورد بررسی ...
بیشتر
شیوع ویروس کرونا در جهان تغییرات و پیامدهای مختلفی به دنبال داشته است. یکی از پیامدهای مهم این بیماری، متحول شدن آیین‌های مرتبط با سوگواری در پی مرگ انسان‌ها به‌ویژه مرگ جوانان بوده است. مقالهٔ حاضر سعی دارد با بهره‌گیری از رویکرد کیفی، مؤلفه‌های شکل‌دهندهٔ سوگواری‌های ناتمام در دوران پاندمی کووید19 را در شهر سنندج مورد بررسی قرار دهد؛ بنابراین، از مفاهیم نگرانی، احساس گناه، تقابل مرگ معنادارـ بی‌معنا، رنج روحی بازماندگان و گفتمان به‌مثابۀ چارچوب مفهومی بهره گرفته شد. برای ورود به میدان مطالعه از روش نظریۀ زمینه‌ای پُست‌مدرن (تحلیل موقعیتی) و برای گردآوری داده‌ها از تکنیک مصاحبۀ عمیق به شیوۀ نیمه‌ساخت‌یافته استفاده شد. نمونه‌ها از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری انتخاب شدند و در نهایت با 15 نفر از مشارکت‌کنندگان مصاحبه به عمل آمد و دادههای گردآوری‌شده در قالب 11 مقولۀ محوری، کدگذاری و تحلیل شدند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که سوگواری‌های ناتمام، تحت تأثیر مؤلفه‌های مکانی، فناوری، درمانی-بهداشتی، روانی، سازمانی‌‌ـ‌‌پزشکی، اجتماعی، فرهنگی، گفتمانی، فلسفی‌ـ‌عقیدتی و مقررات بوروکراتیک شکل یافته است؛ به‌طوری‌که، گفتمان پزشکی با شکل‌بخشی به قوانین سازمان‌ها و نهادها از جمله آرامستان‌ها، بیمارستان‌ها و اماکن عمومی، عدم برگزاری آیین‌های تدفین، تشییع، ترحیم، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، مصرف دارو، دوری‌گزینی خویشاوندان و همسایه‌ها و تنش‌های خانوادگی شده است و منجر به احساس پوچی، بی‌معنایی زندگی، طولانی‌شدن فرایند تسکین و در نهایت پایداری سوگِ سوگواران شده است؛ بنابراین، تجربۀ سوگواران در ایام پاندمی کرونا، تجربهٔ ارتباط با گفتمان پزشکی و فضای اجتماعی است و این بدان معناست که جهان اجتماعی ما فقط در قالب گفتمان قابل فهم است.
مطالعات فرهنگی
آگاپه باباخانی؛ سیدعباس یزدانفر؛ سعید نوروزیان ملکی
چکیده
بخش زیادی از میراث فرهنگی افراد که از گذشته با او در ارتباط است، غیرمادی و لمس‌ناپذیر است که در مکانی که در آن زندگی میکند، بروز و ظهور مییابد. در جامعۀ اقلیت، فرهنگ، به نسبت بیشتری لمس‌پذیر است و فرد را در جامعه‌ای بزرگ‌تر قابل‌شناسایی میکند؛ این درحالی است که پژوهش‌های محدودی دربارۀ سبک زندگی ارامنه انجام شده است. پژوهش ...
بیشتر
بخش زیادی از میراث فرهنگی افراد که از گذشته با او در ارتباط است، غیرمادی و لمس‌ناپذیر است که در مکانی که در آن زندگی میکند، بروز و ظهور مییابد. در جامعۀ اقلیت، فرهنگ، به نسبت بیشتری لمس‌پذیر است و فرد را در جامعه‌ای بزرگ‌تر قابل‌شناسایی میکند؛ این درحالی است که پژوهش‌های محدودی دربارۀ سبک زندگی ارامنه انجام شده است. پژوهش حاضر بر این اصل استوار است که یکی از ارکان اصلی کیفیت مسکن، ارتباط خانه با فرهنگ ساکنان آن است. هدف از انجام این پژوهش، شناخت ارتباط سبک زندگی و مسکن و در پی آن، تأثیرات سبک زندگی جمعی و فردی ارامنه بر محله، ساختار کالبدی خانه، چیدمان داخلی، و روش استفاده از فضاها است. برای دستیابی به اهداف پژوهش، نمونه‌های موردبررسی به‌روش ترکیبی تحلیل شده‌اند. همچنین، در بخش کیفی، زندگی روزمرۀ ساکنان مناطق موردمطالعه، در خانه و بیرون از آن و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر شیوۀ زندگی آنها از طریق مصاحبه‌های کوتاه بررسی شده است. برای اعتباربخشی به پژوهش‌های میدانی انجام‌شده، نحو فضا، روابط، و مجموعه‌های فضایی خانه‌های ارامنه با استفاده از نرم‌افزار Depthmap تجزیهوتحلیل شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهند، افراد با توجه به شیوۀ زندگی خود، فعالیت‌هایی را در طول روز، هفته، ماه، و سال انجام می‌دهند که به‌صورت عملکردی خاص در فضای مشخصی از خانه بازتاب مییابد. این یافته‌ها راهکارهایی را برای طراحی مسکن مطلوب ارامنۀ این محله دردسترس قرار میدهد تا با بهره‌گیری از آنها بتوان بین سبک زندگی و مسکن ساکنان هماهنگی ایجاد کرد.
سید ضیاء هاشمی؛ مجید فولادیان؛ زینب فاطمی امین
چکیده
هر جامعه و فرهنگی بنا به شرایط و مقتضیات خود محدودیتها، معیارها و هنجارهایی را برای انتخاب همسر وضع میکند. در هر فرهنگی یک شخص ممکن است گزینه‌های مختلفی از جنس مخالف را به‌عنوان همسر احتمالی پیش روی خود داشته باشد، اما در هیچ فرهنگی انتخاب همسر انتخابی تصادفی نیست. در هر فرهنگی علاوه‌بر محدودیتهای ناشی از ارزشها و امیال ...
بیشتر
هر جامعه و فرهنگی بنا به شرایط و مقتضیات خود محدودیتها، معیارها و هنجارهایی را برای انتخاب همسر وضع میکند. در هر فرهنگی یک شخص ممکن است گزینه‌های مختلفی از جنس مخالف را به‌عنوان همسر احتمالی پیش روی خود داشته باشد، اما در هیچ فرهنگی انتخاب همسر انتخابی تصادفی نیست. در هر فرهنگی علاوه‌بر محدودیتهای ناشی از ارزشها و امیال فردی، جامعه نیز مجموعه‌ای از محدودیتها را تحمیل میکند. در ایران تا چند دهة پیش انتخاب همسر عمدتاً بر عهدة اعضای خانواده بوده است، اما امروزه تا حدود زیادی خود فرد نقش اصلی را در انتخاب همسر بازی میکند. هرچند این نقش تحت تأثیر شرایط اجتماعی و فرهنگی ایفا میشود. بنابراین امروزه همسرگزینی به‌عنوان یک کنش مهم اجتماعی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد و برای فهم و درک الگوهای همسرگزینی نظریه‌های زیادی ارائه شده است. در این مقاله در سطح نظری دو نظریة مهم همسرگزینی (به‌عنوان دو نظریة رقیب) یعنی همسانهمسری و ناهمسان‌همسری مطرح و سپس بر اساس نقاط تأکید مشابه آنها شاخص‌های تحقیق ساخته شد. در مرحلة بعد با استفاده از روش پیمایش در سطح کل کشور با حجم نمونة پنج‌هزارنفری اقدام به بررسی و سنجش تجربی شاخص‌های تحقیق و دو نظریة همسرگزینی شد. نتایج تحقیق نشان از غلبة قاطع الگوهای همسانهمسری در ایران دارد. نتایج گویای این مطلب هستند که حدود 90 درصد در خصوصیات ظاهری، 89 درصد از نظر ویژگی‌های روانی-عاطفی، 93 درصد در خصوصیات شخصیتی، 68 درصد از نظر خصوصیات طبقاتی و 88 درصد از نظر مذهبی از الگوهای همسانهمسری تبعیت می‌کنند. نتایج تحلیلی نیز به‌صورت قاطع این مسئله را نشان میدهد که در ایران گروه‌های مختلف برای ازدواج کسانی را انتخاب می‌کنند که از نظر خصوصیات ظاهری، روانی-عاطفی، شخصیتی، طبقاتی و مذهبی شباهت بیشتری با آنها دارند؛ هرچند شدت و ضعف این الگوها در میان زنان و مردان متفاوت است.
فاطمه عموعبداللهی؛ خدیجه سفیری
چکیده
حضور روحانیت در عرصه‌های مختلف زندگی دینی، اجتماعی و اقتصادی جامعة ایران هم با مبانی نظری اسلامی (با تکیه بر امامت و ولایت) مشروعیت یافته و هم بر بستری از ضرورت تاریخی توجیه شده است. بررسی‌ها نشان میدهد که منزلت روحانیون پس از انقلاب اسلامی به‌خصوص در بین جوانان دچار تغییراتی شده است. با توجه به قوت گرفتن رویکردهای نقادانه در نظام ...
بیشتر
حضور روحانیت در عرصه‌های مختلف زندگی دینی، اجتماعی و اقتصادی جامعة ایران هم با مبانی نظری اسلامی (با تکیه بر امامت و ولایت) مشروعیت یافته و هم بر بستری از ضرورت تاریخی توجیه شده است. بررسی‌ها نشان میدهد که منزلت روحانیون پس از انقلاب اسلامی به‌خصوص در بین جوانان دچار تغییراتی شده است. با توجه به قوت گرفتن رویکردهای نقادانه در نظام آموزشی کشور و گسترش تفکر انتقادی، در این مقاله بر آنیم که با روش کمّی پیمایش به بررسی رابطة تفکر انتقادی و میزان تبعیت از روحانیت در بین دانشجویان بپردازیم. جامعة آماری این پژوهش را دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاههای دولتی تهران در سه دانشگاه الزهرا، دانشگاه امام صادق (ع) و دانشگاه شهیدبهشتی تشکیل میدهد. نمونة آماری نیز با استفاده از فرمول کوکران و با نمونه‌گیری متناسب با حجم 370 نفر انتخاب شدند. نتایج حاکی از آن است که بین تفکر انتقادی و میزان تبعیت از روحانیت رابطة معناداری وجود ندارد. اما خردهمقیاسهای کنجکاوی و ذهن باز رابطهای منفی با تبعیت از روحانیت دارد و حقیقتجویی رابطة مثبتی با تبعیت از روحانیت دارد. همچنین بر اساس نتایج کسبشده بین تفکر انتقادی و مراجعة دانشجویان به متخصصان دینی غیرروحانی رابطة مثبتی وجود دارد.
مطالعات فرهنگی
علیرضا قربانی؛ نازمحمد اونق؛ عبدالرضا صالحی
چکیده
جوانان سرمایه‌های ارزشمند جامعه بوده و آینده آن جامعه را رقم خواهند زد. شناخت ابعاد و عوامل مختلف مؤثر بر جوانان امری ضروری و چاره‌جویی و حل مشکل آنان از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این مقاله تحلیل جامعه‌شناختی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر انزوای اجتماعی با مطالعه موردی شهر باغبهادران بوده است. روش تحقیق توصیفی و پیمایشی است ...
بیشتر
جوانان سرمایه‌های ارزشمند جامعه بوده و آینده آن جامعه را رقم خواهند زد. شناخت ابعاد و عوامل مختلف مؤثر بر جوانان امری ضروری و چاره‌جویی و حل مشکل آنان از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این مقاله تحلیل جامعه‌شناختی عوامل اجتماعی فرهنگی مؤثر بر انزوای اجتماعی با مطالعه موردی شهر باغبهادران بوده است. روش تحقیق توصیفی و پیمایشی است و جامعه آماری، جوانان 17 تا 25 سال باغبهادران است. این جامعه آماری شامل 2000 نفر است که 322 نفر به روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای متناسب انتخاب گردیدند. چارچوب نظری این پژوهش با استفاده از اندیشمندان مختلف چون دورکیم، هاری آلپر، مرتن، زیمل، آلموند، پاول، اینگلهارت، گوئن، گیدنز و مارکوزه است. یافته‌ها نشان داد بین دینداری، مشارکت اجتماعی و انزوای اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد ولی معنادار نیست. بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و انزوای اجتماعی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. بین میزان تماشای رسانه‌های جمعی و انزوای اجتماعی رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. همچنین بین پایگاه اجتماعی اقتصادی و میزان تماشای رسانه‌های جمعی با انزوای اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد دو متغیر مستقل و یک متغیر وابسته مدل خوبی بوده و قادر هستند انزوای اجتماعی را تبیین کنند. همچنین در مدل‌یابی معادلات ساختاری رسانه و پایگاه اقتصادی‌‌ـ‌‌اجتماعی توانسته بودند برازش مناسبی ارائه نمایند. در نتیجه، عوامل اجتماعی فرهنگی تبیین‌کننده انزوای اجتماعی است.
