نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار جامعه شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین، دانشکدۀ فرهنگ، علوم اجتماعی و رفتاری، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران
چکیده
این مقاله درصدد بررسی چگونگی وقوع رخداد انقلاب فرهنگی در دانشگاهها(63ـ1359) تا مقطع تفوق گفتار اسلامیکردن است. نکتۀ مهم، تاریخیبودن ایدۀ انقلاب فرهنگی در دانشگاههاست: این ایده محصول یک نقطۀ زمانیـمکانی معین نیست بلکه محصول شرایط تاریخی مواجهه و زیست نیروهای انقلابی با تجربههای متکثر و گاه متعارضی نظیر انقلاب فرهنگی در چین و انقلاب سفید ایران و جنبشهای جدید فرهنگی اروپا یا بازخوانی بعثت فرهنگی پیامبر اسلام(ص) و نیز درتقابلبا برخی رویههای فرهنگی نظیر فرهنگ طاغوتی یا فرهنگ استعماری در دورۀ پهلوی است. مقاله نشان میدهد که براساس شرایط پیشگفته، همۀ نیروهای سیاسی و اجتماعی درگیر در انقلاب اسلامی با تحول در دانشگاه توافق داشتند و همگی در مقطع اولیۀ پس از انقلاب اسلامی(یا قبل از آن) فعالیتهایی را برای دگرگونی در وضعیت دانشگاهـعلم آغاز کرده بودند. وقوع انقلاب موجب شد تا امکان پیگیری و تحقق این ایده فراهم شود. بهعلاوه با آشکارشدن اختلافنظر نیروهای درگیر در انقلاب بر سر ماهیت و ساختار نظم سیاسی جدید در مرحلۀ مابعد انقلاب، و تبدیل دانشگاه به ابژۀ سیاسی نیروهای مخالف و متعارض، پیدایی مناقشۀ جداییطلبی قومی، تسخیر سفارت آمریکا، آغاز جنگ تحمیلی، و بهخصوص تغییر رفتار برخی گروهها از کنشگری سیاسی به رفتار نظامی و تروریستی بهویژه در سالهای 59 و شصت، عملاً گفتار اسلامیکردن غلبهیافت و گفتارهای رقیب از رخداد انقلاب فرهنگی در دانشگاهها کنار رفت یا در حاشیه قرارگرفت. در این مقاله از شیوۀ میشل فوکو برای تباریابی و تحلیل مبدأ استفاده میشود.
کلیدواژهها
- انقلاب فرهنگی در دانشگاهها
- بعثت فرهنگی
- استقلال دانشگاه
- امام خمینی(ره)
- فرهنگ استعماری
- گفتار اسلامیکردن
موضوعات
احمدی، احمد (1361). پیرامون لایحه شورای عالی فرهنگ. نشریه دانشگاه انقلاب. 16، 41؛ 11-10.
اصغرزاده، ابراهیم (17 آذر، 1396). با روی کار آمدن احمدی نژاد پروژه انقلاب فرهنگی دوم کلید خورد. اعتمادآنلاین. برگرفته از https://etemadonline.com/content/148474
بازرگان، مهدی (18 اردیبهشت 1359). نخستین گردهمایی انقلاب فرهنگی. روزنامه اطلاعات. 16136، 12.
بازرگان، مهدی (1363). انقلاب ایران در دو حرکت. تهران: بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.
بنی صدر، ابوالحسن (20 خرداد 1359). انقلاب فرهنگی این نیست که دانشگاه ها را ببندیم. روزنامه کیهان. 11017، 5.
بی نا (1359). پیرامون انقلاب فرهنگی ویتنام (مترجم: ا. فضائلی). تهران: انتشارات بینش.
تورچنکو، و. (بی.تا). انقلاب علمی و فنی و انقلاب در آموزش (مترجم: ا. صدری). بیجا: نشر پایه.
توسلی، غلامعباس ( 25 آذر، 1391). انقلاب فرهنگی یا فرهنگ انقلابی. روزنامه آسمان. 39، 36.
توفیقی، سیدجعفر (30 مهر 1391). پذیرش دانشجوی شهریهای موجب کاهش پذیرش دانشجوی دولتی میشود. خبرگزاری دانشجو. برگرفته از: http://snn.ir/detail/News/211480/76.
جعفریان، رسول ( 25 آذر 1392). چرا حرکت علمی ما کند است؟. خبرآنلاین. برگرفته از: http://www.khabaronline.ir/detail/327886
حقشناس، فرامرز (1389). جهاد دانشگاهی قاعده انقلاب فرهنگی. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
خمینی، روحالله (1378 الف). صحیفه نور (ج 6). تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
خمینی، روحالله (1378 ب). صحیفه نور (ج 12). تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
روزنامه کیهان (28 فروردین ۱۳۵۹).دانشگاه تبریز نیمه تعطیل شد. روزنامه کیهان. 10975، 1.
روزنامه جمهوری اسلامی( 31 تیر 1358). فراخوان مقاله. روزنامه جمهوری اسلامی، 44، 3.
روشننهاد، ناهید (1383). انقلاب فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
زیباکلام، صادق (۱۳۵۹). ضرورت انقلاب فرهنگی در دانشگاهها. بیجا.
زیباکلام، صادق ( 23 اردیبهشت 1386). اخراج دانشجویان و اساتید منتقد انقلاب فرهنگی نیست. سایت عصرایران. برگرفته از http://www.asriran.com/fa/news/17378
زیباکلام، صادق ( 4 اردیبهشت 1391). نشست هماندیشی انقلاب فرهنگی و اسلامیکردن علم. ایسنا. برگرفته از http://isna.ir/fa/news/91020402410
زیباکلام، صادق (17 شهریور 1388). اگر روند همینگونه پیش رود، انقلاب فرهنگی دوم در راه است. شفاف، برگرفته از http://www.shafaf.ir/fa/news/7708
زیباکلام، صادق (1مرداد 1396). سرابی به نام علوم انسانی اسلامی (نامه سرگشاده صادق زیباکلام به رئیسجمهور). جماران. برگرفته از https://www.jamaran.ir
سنجابی، کریم (1 اردیبهشت 1359). تغییر نظام آموزشی از دیدگاه شخصیتها. روزنامه اطلاعات. 16123، 4.
شاملو، احمد (1 اردیبهشت 1359). تغییر نظام آموزشی از دیدگاه شخصیتها. روزنامه اطلاعات. 16123، 4.
شوکت، حمید (1380). نگاهی از درون به جنبش چپ ایران: گفتگوی با ایرج کشکولی. تهران: نشر اختران.
شوکت، حمید (1381). نگاهی از درون به جنبش چپ ایران: گفتگوی با کوروش لاشایی. تهران: نشر اختران.
رحیم پورازغدی، حسن (6 اردیبهشت 1393). دانشگاهها قبل از انقلاب فرهنگی محل ترور و اسلامستیزی بود. خبرگزاری فارس. برگرفته از https://www.farsnews.com/news/13930206001377
میرباقری، سیدمحمدمهدی (6 اردیبهشت 1393). انقلاب فرهنگی برای تحقق تمدن دینی اجتناب ناپذیر بود. خبرگزاری فارس، برگرفته از https://www.farsnews.com/news/13930206001424
داوری، عبدالرضا (21 تیر 1394). موضوع بورسیهها در دولت قبل، انقلاب فرهنگی دوم بود. پارسینه، برگرفته از https://www.parsine.com/fa/news/246472
مدرسی، فرید (2 اسفند 1384). برخورد با اساتید از پارامترهای انقلاب فرهنگی دوم است. آفتاب نیوز، برگرفته از http://aftabnews.ir/fa/news/41836
منتظری، علی ( 16 مرداد 1390). انقلاب فرهنگی دوم، شعاری انحرافی است. برگرفته از http://yon.ir/neKmk
علمالهدی، سیداحمد (16 خردا 1389). دانشگاهها نیازمند انقلاب فرهنگی دوم. عصر ایران، برگرفته از https://www.asriran.com/fa/news/118878
عبدالکریمی، بیژن (8 بهمن 1391). یک ضربه به خصم، یک ضربه به خویش. وبلاگ بیژن عبدالکریمی، برگرفته از http://abdolkarimi.blogfa.com/post/48
غضنفری، علی؛ و شریف، مجید (1359). سرمایهداری، ازخودبیگانگی و انقلاب فرهنگی. بیجا: انتشارات تشیع.
فدائی عراقی (1359). انقلاب فرهنگی و آموزشی و تعطیلی دانشگاهها. بیجا: بینا.
کچویان، حسین (1390). هویت ما. قم: کتاب فردا.
مجله لوح (مرداد ۱۳۷۸). مرغ های سیاه، مرغهای سفید، تخممرغهای دوزرده. مجله لوح. 5، 21-20.
مصباح یزدی، محمدتقی؛ و دیگران (1361). علوم انسانی، اسلام و انقلاب فرهنگی. تهران: جهاد دانشگاهی.
ملکی، محمد (1359). دانشگاه تهران و جای پای امپریالیسم. تهران: بینا.
بینا (بیتا). شش آذر شاه دوباره تکرار شد. بیجا.
ناظمی اردکانی، مهدی (1389). شورای انقلاب اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی. تهران: آوای نور.
نجفی، محمدعلی (آبان 1360). انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و آموزش عالی، نشریه دانشگاه انقلاب. 5، 10-7.
نجفی، محمدعلی (مهر 1361). در حاشیه مسائل انقلاب فرهنگی. نشریه دانشگاه انقلاب. 16، 15-12.
نهضت آزادی ایران (1363). تحلیلی پیرامون دانشگاه قبل و بعد از انقلاب. تهران: بیجا.
بینا (1979). مقدمهای بر انقلاب فرهنگی کوبا. قزوین: پیشگام قزوین.