مقاله علمی پژوهشی
علی ربانی؛ زهرا ماهر
چکیده
ویژگی عمده جامعهشناسی معرفت و علم جدید تأکید بر فرهنگ و تحلیل فرهنگی در مطالعات علم و فناوری است. در این مقاله به بررسی دو حوزه مطالعاتی میپردازیم که جامعهشناسان جدید علم و فناوری در آن تحلیلهای فرهنگی خود را ارائه دادهاند. این دو حوزه عبارتند از: جامعهشناسی معرفت علمی و مطالعات فرهنگی علم.جامعهشناسی معرفت علمی، نخستین ...
بیشتر
ویژگی عمده جامعهشناسی معرفت و علم جدید تأکید بر فرهنگ و تحلیل فرهنگی در مطالعات علم و فناوری است. در این مقاله به بررسی دو حوزه مطالعاتی میپردازیم که جامعهشناسان جدید علم و فناوری در آن تحلیلهای فرهنگی خود را ارائه دادهاند. این دو حوزه عبارتند از: جامعهشناسی معرفت علمی و مطالعات فرهنگی علم.جامعهشناسی معرفت علمی، نخستین مکتبی است که محتوای درونی معرفت علمی را مستعد و منقاد تحلیلهای فرهنگی و جامعهشناختی میکند. در مکتب SSK، پیشفرض اصلی این است که «معرفت علمی تماماً قراردادی است». بر این اساس، طرح و ارزیابی نظریهها و دعاوی علمی، معلول علایق اجتماعی و گرایشات فرهنگی است، بهطوریکه نظریههای علمی ابزاریاند برای توجیه، مشروعیت بخشیدن، ترغیب و اقناع.در اوایل دهه 90، با بحران بهوجود آمده در تبیینات جامعهشناسی معرفت علمی و انتقادات مطرح شده نسبت به آن، موضوعیت کلی این حوزه به بنبستی جدی رسید و ابتکار در مطالعات علم به جهتگیریهای نظری متفاوتی از جمله مطالعات فرهنگی واگذار شد.مطالعات فرهنگی علم بر خلاف جامعهشناسی معرفت علمی، به رد «تبیین» میپردازد و بهجای آن بر «معنا» و «درک» تأکید میکند. بهعبارت دیگر، مطالعات فرهنگی به مشاجره قدیمیای بازگشته است که بین رویکردهای تفسیری و هرمنوتیک و رویکردهایی که جامعیت قانوننگر را در امتداد خطوط اثباتگراتر دنبال میکنند، درگرفته بود. این حوزه نوظهور بر این مسئله تأکید میکند که باید برای تعینناپذیری، بیثباتی، ابهام و تفاوت نقش مهمتری در علم قائل شد. مطالعات فرهنگی علم، تغییر از جامعهشناسی معرفت علمی به یک فرهنگگرایی نوین را بنیاد نهاد.
مقاله علمی پژوهشی
محمدامین قانعی راد؛ امیر ملکی؛ زهرا محمدی
چکیده
این مقاله تحول در علم را به لحاظ فرهنگی از علم دانشگاهی تا پسادانشگاهی با روش مطالعه اسنادی و استدلالتحلیلی مورد بررسی قرار میدهد. هدف از این بررسی تعیین سمتوسوی تحول فرهنگی علم و مقایسه آن با تحول فرهنگی جامعه میباشد.تولید علم محصور در دانشگاهها با ارزشهای جامعه ارتباط کمی دارد و هنجارهایی از نوع معرفتشناختی از درون ...
بیشتر
این مقاله تحول در علم را به لحاظ فرهنگی از علم دانشگاهی تا پسادانشگاهی با روش مطالعه اسنادی و استدلالتحلیلی مورد بررسی قرار میدهد. هدف از این بررسی تعیین سمتوسوی تحول فرهنگی علم و مقایسه آن با تحول فرهنگی جامعه میباشد.تولید علم محصور در دانشگاهها با ارزشهای جامعه ارتباط کمی دارد و هنجارهایی از نوع معرفتشناختی از درون نظام علمی، رفتار عالمان را کنترل میکند؛ اما در علم پسادانشگاهی رابطه علم با جامعه تا جایی پیش میرود که همگام با بازار و حکومت عمل میکند و علم در بستر اجتماعی تولید شده و هنجارهایی از بیرون نظام علمی رفتار عالمان را کنترل میکند. از آنجا که علم در جهت رفع نیازهای بازار و صنعت کاربرد پیدا میکند، به تبع آن فرهنگ علم نیز تغییر میکند. نتیجه اینکه برخلاف تحول فرهنگی جامعه که از مادیگرایی به سمت فرامادیگرایی پیش میرود، فرهنگ علم به سمت مادیگرایی پیش خواهد رفت.
مقاله علمی پژوهشی
رضا همتی؛ محمد زینالی اناری
چکیده
مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که با هدف تبیین تفسیری نشانه در ساحت فضایی شهر صورت گرفته است. یکی از نشانههای مستعمل در بافت شهری اردبیل عبارت "سبلان" است. طیف وسیعی از مغازهها، کالاها، دیوارنوشتهها و مؤسسات از این عنوان یا ترکیبی از آن در اسامی و یا تزئین خود استفاده میکنند. این پژوهش بر اساس روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شده است ...
بیشتر
مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که با هدف تبیین تفسیری نشانه در ساحت فضایی شهر صورت گرفته است. یکی از نشانههای مستعمل در بافت شهری اردبیل عبارت "سبلان" است. طیف وسیعی از مغازهها، کالاها، دیوارنوشتهها و مؤسسات از این عنوان یا ترکیبی از آن در اسامی و یا تزئین خود استفاده میکنند. این پژوهش بر اساس روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شده است و ساختارهایی که از نشانه ترسیم شده بودند، از طریق تحلیل دادههای حاصل از مصاحبه با دوازده نفر از شهروندان اردبیلی مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل پدیدارشناختی بر اساس الگوی تحلیلی موستاکاس نشان داد مردم اردبیل رمزگان به کار گرفته در نشانه را به گونههای متفاوتی تفسیر میکنند. آنها در فضای نمادین که به صورتهای رمزگانی با بیانهای خاص خودشان ایجاد شده است، بر اساس صورتهایی مشابه با همان بیانها که با گونههای احساسی، وجودی و قدسی توصیف میکردند، برداشت میکنند. این رمزگانها که در چارچوبی محدود تولید میشود، توسط مردمی که با آنها مواجه میشوند، به رغم آزادیشان در برداشت ترجیحی، در همین چارچوب قرائت میشود.
مقاله علمی پژوهشی
حسین ابراهیم آبادی
چکیده
فناوریهای اطلاعاتی و فضای مجازی برآمده ازآن، در حال شکلدادن سپهرجدیدی ازمطالعات روانشناختی،جامعهشناختی وفرهنگی مربوط به تأثیر متقابل فناوری، فرهنگ و انسان بهطور عام و تعامل فضای سایبر با فرهنگ، هویت و مناسبات انسانی است. مطالعات سالهای اخیر این حوزه، دستکم از این وجه قابل تأمل مینماید که آیا پیامدها و آسیبشناسیهای ...
بیشتر
فناوریهای اطلاعاتی و فضای مجازی برآمده ازآن، در حال شکلدادن سپهرجدیدی ازمطالعات روانشناختی،جامعهشناختی وفرهنگی مربوط به تأثیر متقابل فناوری، فرهنگ و انسان بهطور عام و تعامل فضای سایبر با فرهنگ، هویت و مناسبات انسانی است. مطالعات سالهای اخیر این حوزه، دستکم از این وجه قابل تأمل مینماید که آیا پیامدها و آسیبشناسیهای روانی و اجتماعی فضای مجازی ناشی از سرریز شدن مشکلات و مسائل جامعه و فضای واقعی در فضای مجازی است یا اینکه چالشها و آسیبهای اجتماعی موردنظر حاصل رشد و گسترش رسانههای الکترونیکی و فضای مجازی است؟ با این رویکرد، مقاله سعی دارد ضمن توصیف و تبیین تأثیر فرهنگ، جامعه و سنتهای برآمده از آن بر فضای مجازی و مناسبات و محتوای درون آن، واز دیگر سو، تأثیر فضای مجازی بر فرهنگ، کنشهای اجتماعی، هویت، نگرشها و رفتارهای فردی و جمعی، بر این نکته تأکید کند که با توجه به سابقه و تجربه کم تعامل انسان با فناوریهای اطلاعاتی و فضای مجازی، سخن گفتن قاطع درباره پیامدهای فناوریهای اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی عجولانه به نظر میرسد. از اینرو پیشنهاد میشود دو اصل در تحقیقات فرهنگی و اجتماعی فضای سایبر مفروض گرفته شود؛ یکی اینکه، در مطالعات فضای مجازی نباید دچار کژراهة تشخیص اولویتها شد و بهجای پرداختن به موضوعات پایه صرفاً به آسیبها و مشکلات ناشی از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات روی آورد. دوم اینکه هم در ابعاد نظری و هم در ابعاد روشی در مطالعات فضای مجازی در حوزههای مختلف فرهنگی و اجتماعی نمیتوان صرفاً به نظرگاه و روشهای سنتی تکیه کرد و میبایست در نظر و روش و ابزارها، راههای جدیدی در پیش گرفت.
مقاله علمی پژوهشی
امید کریمی؛ سید محمد مهدی زاده
چکیده
هدف از این مقاله، بررسی نقش رسانههای فرامرزی بهعنوان مروّجان فرهنگ عامّهپسند است. بدین منظور با رویکرد تحلیل دریافت، به توصیف رمزگشایی مخاطبان جوان شهر مریوان از این گونه سریالها پرداخته شده است. نظریههای جهانیشدن و دریافت در ارتباطات منظومة نظری مقالة حاضر را تشکیل میدهد. روش این پژوهش کیفی است و از دو تکنیک مصاحبة عمیق ...
بیشتر
هدف از این مقاله، بررسی نقش رسانههای فرامرزی بهعنوان مروّجان فرهنگ عامّهپسند است. بدین منظور با رویکرد تحلیل دریافت، به توصیف رمزگشایی مخاطبان جوان شهر مریوان از این گونه سریالها پرداخته شده است. نظریههای جهانیشدن و دریافت در ارتباطات منظومة نظری مقالة حاضر را تشکیل میدهد. روش این پژوهش کیفی است و از دو تکنیک مصاحبة عمیق و مشاهده برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد افراد مختلف بر اساس ویژگیهای فردی و همچنین زمینههای اجتماعی و فرهنگی خود، به شخصیتهای خاصی علاقه نشان میدهند و با آنها احساس همذاتپنداری میکنند. این علاقهمندی تا جایی پیش میرود که مخاطب، سریال را به خاطر شخصیت مورد علاقهاش پیگیری میکند. همچنین انطباق زیادی بین پسزمینههای اجتماعی مخاطبان با دریافت آنها از سریالها وجود دارد. تعدادی از مخاطبان ضمن انتقاد از سریالها، به پیامدهای منفی آن در جامعة خود اشاره میکنند. اما با این وجود دیدن سریالها را ادامه میدهند. درواقع آنها لذّت حاصل از تماشای سریال را به خطرات آن ترجیح میدهند.
مقاله علمی پژوهشی
سید ابوالحسن ریاضی
چکیده
با توجه به آنکه فرهنگ مصرفی امروزه خصوصیت اصلی جامعة مدرن قلمداد میشود و فرهنگ جامعة ایران نیز در نتیجة تبادلات فرهنگیِ اثرگذار، درحال گذار به وضعیت مدرن محسوب میشود، ارائة تصویری از فرهنگ مصرفی جامعة ایران میتواند به ارائة تحلیلی دقیق از نحوة گذار از جامعة سنتی به مدرن منجر گردد. در این مقاله دادههای پیمایش ملیِ گرایشهای ...
بیشتر
با توجه به آنکه فرهنگ مصرفی امروزه خصوصیت اصلی جامعة مدرن قلمداد میشود و فرهنگ جامعة ایران نیز در نتیجة تبادلات فرهنگیِ اثرگذار، درحال گذار به وضعیت مدرن محسوب میشود، ارائة تصویری از فرهنگ مصرفی جامعة ایران میتواند به ارائة تحلیلی دقیق از نحوة گذار از جامعة سنتی به مدرن منجر گردد. در این مقاله دادههای پیمایش ملیِ گرایشهای فرهنگی و نگرشهای اجتماعی در ایران، پیرامون بررسی گذران اوقات فراغت مورد تحلیل ثانویه قرار گرفته است. از آنجا که الگوهای گذران اوقات فراغت از مؤلفههای اصلی فرهنگ مصرفی است، تلاش شده با گونه شناسیها و طبقه بندیهای ثانویه بر روی دادههای پیمایش فوقالذکر، نیمرخی تحلیلی از فرهنگ مصرفی جامعة ایران ارائه گردد. جامعة آماریِ تحقیقی که دادههای آن مورد استفادة این مقاله قرار گرفته است تمامی شهرها و روستاهای کشور است. نمونه نیز به شیوة خوشهای چند مرحلهای اخذ شده است. در نهایت با تحلیل دادههای جمعآوری شده از 9000 نمونه این نتیجه حاصل شده که الگوهای گذران اوقات فراغت به شش دسته قابل طبقهبندی است و هرکدام از این دستهها گویای شکل خاصی از فرهنگ مصرفی در جامعة ایرانی است.
مقاله علمی پژوهشی
مرتضی بحرانی
چکیده
اگر در مدینههای غیرفاضله، انسانهای فاضل، منفرداً، بخواهند زندگی فاضلانهای داشته باشند، چه سبکی از زندگی میتواند سنگبنای زیست آنها باشد؟ فلاسفه اسلامی، با عطف توجه به یک چالش فرهنگی جهت زیست فاضلانه، در این خصوص نظریات مختلقی را دادهاند. فارابی گزینههایی چون: رفتن از مدینه غیرفاضله به مدینه فاضله؛ زیست غریبانه در مدینه ...
بیشتر
اگر در مدینههای غیرفاضله، انسانهای فاضل، منفرداً، بخواهند زندگی فاضلانهای داشته باشند، چه سبکی از زندگی میتواند سنگبنای زیست آنها باشد؟ فلاسفه اسلامی، با عطف توجه به یک چالش فرهنگی جهت زیست فاضلانه، در این خصوص نظریات مختلقی را دادهاند. فارابی گزینههایی چون: رفتن از مدینه غیرفاضله به مدینه فاضله؛ زیست غریبانه در مدینه غیرفاضله؛ و یا تسلیم مرگ شدن به جای زندگی در مدینه غیرفاضله را پیش میکشد. فارابی به جزئیات زیست در مدینههای غیرفاضله نمیپردازد. پس از او، ابن سینا، به نحو اجمال، تأسیس شهر فاضله را توسط خود فیلسوف در بیرون از شهر ممکن میداند. در مقابل، ابن باجه آن سعادت و حیات را در همان جامعه غیرفاضله پی میگیرد. ابنطفیل، با بیرون بردن انسان فاضل از مدینه غیرفاضله، سعادت او را در انزوا، و با اکتساب نوع خاصی از معرفت پی میگیرد. ایندو برای انسان فاضل یک برنامه عملی پیشنهاد میدهند. مهم آن است که این افراد فاضل در هر وضعیت، شیوهای از زندگی را اتخاذ میکنند که راهنمای آنها به سوی سعادت است. در واقع، در اینجا بحث از یک وضعیت چالشبرانگیز فرهنگی و نحوه انطباق فرد با آن وضعیت، یا شیوههای برونرفت از آن وضعیت است؛ فردی که بیرون از قواعد جاری فرهنگ شهر، و در حالیکه امکان تغییر آن وضعیت برایش نیست، خواهان تحقق سعادت خود در این جهان است.