مقاله علمی پژوهشی
علوم اجتماعی و ارتباطات
یاور عیوضی؛ سیف اله سیف اللهی؛ باقر ساروخانی
چکیده
طی چند دهه گذشته، مطالعات قومی در ایران بنا به دلایلی فزونی یافته است. با وجود این، به‌نظر می‌رسد که مسائل قومی در ایران به موضوعی حل‌نشدنی تبدیل شده است. منابع اطلاعاتی دور از واقعیت‌های میدانی، به‌عنوان یکی از دلایل ناکارآمدی سیاست‌‌های نظام مدیریت قومی، مطرح می‌شود. مقالۀ حاضر در پرتو الهامات نظری مید، بلومر، جنکینز، توماس، ...
بیشتر
طی چند دهه گذشته، مطالعات قومی در ایران بنا به دلایلی فزونی یافته است. با وجود این، به‌نظر می‌رسد که مسائل قومی در ایران به موضوعی حل‌نشدنی تبدیل شده است. منابع اطلاعاتی دور از واقعیت‌های میدانی، به‌عنوان یکی از دلایل ناکارآمدی سیاست‌‌های نظام مدیریت قومی، مطرح می‌شود. مقالۀ حاضر در پرتو الهامات نظری مید، بلومر، جنکینز، توماس، هال، و میلتون بنت در مورد هویت جمعی، با هدف شناخت خلأها و آسیبهای معرفتی مطالعات قومی در ایران، حول این سه محور تنظیم شده است: 1) معرفی، مرور، و دستهبندی مطالعات پیشین قومی در ایران؛ 2) نقد و بررسی مطالعات قومی در ایران؛ 3) پیشنهاد الگویی برای مطالعات قومی در ایران. برای انجام پژوهش از روش توصیفیـتحلیلی و تکنیک نقشه پیشینه و فرم استخراج مطالب استفاده شده است. میتوان به طراحی حوزۀ مطالعاتی جامعهشناسی هویت برمبنای سه قضیه بنیادین برگرفته از مفاهیم جهان رسانهای، جهان واقعی، و هویت در کنار ارائه الگویی متکثر از هویتطلبی قومی، به‌عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای مقاله اشاره کرد.
مقاله علمی پژوهشی
جامعه شناسی
حسنعلی عرب
چکیده
مدت زیادی است که باستان‌شناسان برمبنای نظریه‌هایی مانند رهیافت مستقیم تاریخی، اقدام به مطالعۀ جوامع معاصر کرده و براساس مدارک باستان‌شناختی و مطالعات مردم‌نگاری، جوامع گذشته را بازسازی می‌کنند. آنچه در فرهنگ عامۀ مردم وجود دارد، بخشی از پژوهش‌های آن‌ها را دربر می‌گیرد. براساس آداب و رسوم فعلی که در میان مردم منطقۀ بختیاری‌نشین ...
بیشتر
مدت زیادی است که باستان‌شناسان برمبنای نظریه‌هایی مانند رهیافت مستقیم تاریخی، اقدام به مطالعۀ جوامع معاصر کرده و براساس مدارک باستان‌شناختی و مطالعات مردم‌نگاری، جوامع گذشته را بازسازی می‌کنند. آنچه در فرهنگ عامۀ مردم وجود دارد، بخشی از پژوهش‌های آن‌ها را دربر می‌گیرد. براساس آداب و رسوم فعلی که در میان مردم منطقۀ بختیاری‌نشین وجود دارد، برخی از آثار باستانی که «استودان» نام دارند را به کوچ‌گران مربوط دانسته و معتقدند، افراد فرتوت را هنگام کوچ در آن‌ها قرار میدادند. در این مقاله ابتدا محیط جغرافیایی منطقه به‌عنوان زمینۀ تحقیق قلمداد شده و سپس با نگاهی مردمشناسانه، قوم بختیاری و آدابورسوم آن‌ها بررسی شده و سپس با رویکردی باستان‌شناختی و بررسی دادههای جدید این حوزه، سعی در ارزیابی این امر داشته و آن را برآمده از اذهان عامه مردم به‌دلیل ناآشنایی آن‌ها با کاربری دقیق این آثار دانسته است.
مقاله علمی پژوهشی
مطالعات فرهنگی
هابیل حیدرخانی
چکیده
فرهنگ شهروندی مجموعه‌ای از ارزش‌ها و هنجارها است که بیانگر سبک زندگی و شکل‌دهندۀ تعاملات انسانی در بافت نوین زندگی جمعی، و روی‌هم‌رفته، قابلیت‌های اکتسابی، هستند و توجه به آن در جامعۀ جدید، اهمیت فراوانی دارد. با توجه به اهمیت موضوع فرهنگ شهروندی، پژوهش حاضر با استفاده از روش میدانی، تکنیک پیمایش، ابزار تحقیق پرسش‌نامه و استفاده ...
بیشتر
فرهنگ شهروندی مجموعه‌ای از ارزش‌ها و هنجارها است که بیانگر سبک زندگی و شکل‌دهندۀ تعاملات انسانی در بافت نوین زندگی جمعی، و روی‌هم‌رفته، قابلیت‌های اکتسابی، هستند و توجه به آن در جامعۀ جدید، اهمیت فراوانی دارد. با توجه به اهمیت موضوع فرهنگ شهروندی، پژوهش حاضر با استفاده از روش میدانی، تکنیک پیمایش، ابزار تحقیق پرسش‌نامه و استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و Smart PLS، در پی بررسی نقش سرمایه اجتماعی در پایبندی به فرهنگ شهروندی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شهر کرمانشاه است که تعداد 384 نفر از شهروندان بالای 18 سال این شهر با استفاده از فرمول کوکران به‌عنوان حجم نمونه، بررسی شده‌اند. نتایج تحقیق حاکی از این است که بین میزان کل سرمایه اجتماعی (34 درصد=P)، و ابعاد آن، یعنی اعتماد اجتماعی (39 درصد=P)، حمایت اجتماعی (30 درصد=P)، تعامل اجتماعی (35درصد=P)، انسجام اجتماعی (32 درصد=P) و آگاهی اجتماعی (23 درصد=P) ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؛ بنابراین، تمام فرضیه‌های پژوهش تأیید می‌شوند. همچنین، نتایج حاصل از الگوی معادله ساختاری (Smart PLS) نیز نشان می‌دهند که متغیر سرمایه اجتماعی، روی‌هم‌رفته 53 درصد از واریانس متغیر پایبندی به فرهنگ شهروندی را تبیین می‌کند؛ با درنظر داشتن مقادیر مربوط به حجم اثر، شاخص ضریب تعیین این مقدار، در حد متوسط 28 درصد برآورد می‌شود.
مقاله علمی پژوهشی
علوم اجتماعی و ارتباطات
رضا کاوند؛ غلامرضا خواجه‌سروی؛ رضا صمیم
چکیده
پژوهش‌های گوناگونی درباره شناخت نحوۀ رویارویی منتقدان و جریان‌های روشنفکری با غرب انجام شده است، اما در این مطالعه تلاش بر این است تا با استفاده از رویکرد تفسیری، گرایش‌های ذهنی دانشجویان درباره تمدن غرب را بررسی کنیم. پرسش اساسی که این مقاله در پی پاسخ‌گویی به آن است، این است که دانشجویان مورد مطالعه چگونه تمدن غرب را درک و فهم ...
بیشتر
پژوهش‌های گوناگونی درباره شناخت نحوۀ رویارویی منتقدان و جریان‌های روشنفکری با غرب انجام شده است، اما در این مطالعه تلاش بر این است تا با استفاده از رویکرد تفسیری، گرایش‌های ذهنی دانشجویان درباره تمدن غرب را بررسی کنیم. پرسش اساسی که این مقاله در پی پاسخ‌گویی به آن است، این است که دانشجویان مورد مطالعه چگونه تمدن غرب را درک و فهم می‌کنند و معانی ذهنی برساخته آن‌ها در مورد تمدن غرب، براساس چه مدل مفهومی‌ای قابل‌تفسیر است؟ این مقاله که یک پژوهش کیفی است، از رویکرد تفسیرگرایی بهره می‌گیرد و از مفاهیم نظری برساخت اجتماعی، روابط بیناذهنی، ارتباطات بین‌فرهنگی، و مفهوم خود و دیگری استفاده کرده است. در این پژوهش با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق، نگرش افراد مورد مطالعه در مورد تمدن غرب استخراج، و سپس، با استفاده از روش تحلیل تماتیک، تحلیل شده است. با توجه به اینکه رویکرد مطالعه، رویکردی استقرایی است، تلاش شده است که به‌جای پرسش دربارۀ مفهوم کلی تمدن غرب، از مشارکت‌‌کنندگان درباره مظاهر مختلف غرب، سؤال شود و رویکرد هریک از آن‌ها درباره هرکدام از مظاهر تمدن غرب به‌صورت جداگانه مشخص شود. درنهایت، پس از کدگذاری باز و استخراج مفاهیم، سه مقولۀ اصلی غرب‌گریزی بخشی‌نگر، غرب‌گزینی بخشی‌نگر، و غرب‌پسندی بخشی‌نگر، استخراج شد که همۀ این مقوله‌ها زیر عنوان مقولۀ محوری نسبی‌گرایی انتخابی تعریف شده‌اند.
مقاله علمی پژوهشی
جامعه شناسی
زهره انواری
چکیده
خوابگاه، عرصه‌ای نیمه‌عمومی است که در آن عده‌ای از همسالان درگیر تعاملات بین‌فرهنگی می‌شوند. این تعاملات می‌تواند تأثیر مثبت یا منفی‌ای بر زندگی فرد بگذارد و از او در برابر تصمیم‌گیری‌های زندگی اجتماعی‌اش، فردی مستقل یا منفعل بسازد. هدف اصلی این مقاله به‌تصویر کشیدن زندگی خوابگاهی است. پرسش ما این است که آیا دانشجویان دختر، ...
بیشتر
خوابگاه، عرصه‌ای نیمه‌عمومی است که در آن عده‌ای از همسالان درگیر تعاملات بین‌فرهنگی می‌شوند. این تعاملات می‌تواند تأثیر مثبت یا منفی‌ای بر زندگی فرد بگذارد و از او در برابر تصمیم‌گیری‌های زندگی اجتماعی‌اش، فردی مستقل یا منفعل بسازد. هدف اصلی این مقاله به‌تصویر کشیدن زندگی خوابگاهی است. پرسش ما این است که آیا دانشجویان دختر، به خوابگاه حس تعلق دارند؟ حس تعلق از این نظر اهمیت دارد که ازیک‌سو شرایط مناسب باعث ایجاد این حس می‌شود و از سوی دیگر، در صورت وجود حس تعلق به یک مکان، فرد برای بهبود وضعیت آن تلاش خواهد کرد. عوامل مهمی ازجمله امنیت، حریم خصوصی فرد، تعامل مثبت با دیگران مهم (هم‌اتاقی‌ها و مسئولان خوابگاه)، و قوانین، در شکل‌گیری حس تعلق مؤثر هستند. در این مقاله از طریق روش داستان زندگی با 60 دانشجوی دختر ساکن خوابگاه‌های دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، الزهرا، و شهید بهشتی در تمام مقاطع تحصیلی مصاحبه کرده‌ایم. عوامل انسانی، مکانی، و زمانی در شکل‌گیری حس تعلق در خوابگاه مؤثر هستند. عوامل مهمی ازجمله رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی، فرهنگ، و نوع جامعه‌پذیری افراد، سن، ویژگی‌های فردی مانند درون‌گرا و برون‌گرا بودن فرد و به میزان بسیار اندکی قومیت، بر شکل‌گیری این حس تأثیر می‌گذارند. همچنین، بررسی‌های ما نشان می‌دهد که به‌دلیل نداشتن حریم خصوصی، مشکل در ایجاد و برقراری ارتباط با مسئولان و هم‌اتاقی‌ها، و محدودیت‌های ناشی از قوانین خوابگاه، حس تعلق به خوابگاه در بسیاری از دانشجویان پایین است. در پایان، راهکارهایی برای بهبود شرایط زندگی در خوابگاه ارائه شده است.
مقاله علمی پژوهشی
جامعه شناسی
محمود شهابی؛ محمدعلی قائم پور
چکیده
نظام تمایز گذاری و درجه بندی افراد در هر جامعه ای فراگیر و اجتناب ناپذیر است و معیارهای آن از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است. از این رو این مقاله در پی آن است تا نشان دهد که شهروندان تهرانی در ارتباطات خود با دیگران چه موقع و چرا دست به مرزبندی می زنند؟، چه موقع و چگونه از این مرزها عبور می کنند؟، برای تعامل با یکدیگر و عبور از مرزهای ...
بیشتر
نظام تمایز گذاری و درجه بندی افراد در هر جامعه ای فراگیر و اجتناب ناپذیر است و معیارهای آن از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است. از این رو این مقاله در پی آن است تا نشان دهد که شهروندان تهرانی در ارتباطات خود با دیگران چه موقع و چرا دست به مرزبندی می زنند؟، چه موقع و چگونه از این مرزها عبور می کنند؟، برای تعامل با یکدیگر و عبور از مرزهای فرهنگی از چه راهبردهایی استفاده می کنند و چنین راهبردهای ارتباطی دارای چه پیامدهایی هستند؟. یافته های این پژوهش مبتنی بر روش کیفی با استراتژی نظریه زمینه ای(Grounded Theory )است. حجم نمونه به روش نمونه گیری نظری و با لحاظ اعتباربخشی شامل 45 نفر می شد.برای گردآوری داده ها ازابزارهای متفاوت مثل مصاحبه،مشاهده، مشارکت وغیره استفاده گردید ولی تمرکز اصلی بر روی مصاحبه عمیق بود. به شیوه نسخه سیستماتیک(جی تی ام)نظریه زمینه یابی،یافته ها کدگذاری شدند و شرابط(علًی، زمینه ای و مداخله گر)، راهبردها و پیامدهای مربوط به مرزها و ترددهای فرهنگی در شهر تهران استخراج و تحلیل شده اند. مقوله هسته ای بدست آمد‌ه عبارت است از«مدیریت مرزها و ترددهای فرهنگی در لایه های هویتی به روش دیپلماسی ارتباطی».
مقاله علمی پژوهشی
مطالعات زنان
مهناز فرهمند؛ فاطمه فروزنده
چکیده
محرومیت اجتماعی، واقعیتی است که برخی افراد به اندازۀ قابل‌‌‌‌‌‌توجهی بیشتر از دیگران در معرض آن هستند. در این میان، گروه‌های جمعیتی متشکل از دختران مجرد در نواحی روستایی، کسانی هستند که به‌شدت از محرومیت اجتماعی آسیب می‌بینند. بر همین اساس، این پژوهش به بررسی جامعه‌شناختی محرومیت اجتماعی دختران روستایی شهرستان زابل و عوامل ...
بیشتر
محرومیت اجتماعی، واقعیتی است که برخی افراد به اندازۀ قابل‌‌‌‌‌‌توجهی بیشتر از دیگران در معرض آن هستند. در این میان، گروه‌های جمعیتی متشکل از دختران مجرد در نواحی روستایی، کسانی هستند که به‌شدت از محرومیت اجتماعی آسیب می‌بینند. بر همین اساس، این پژوهش به بررسی جامعه‌شناختی محرومیت اجتماعی دختران روستایی شهرستان زابل و عوامل مرتبط با آن پرداخته است. چارچوب نظری پژوهش، نظریه زیبرا، بوردیو، بلوم برگ، و نارایان و روش مورد استفاده، تکنیک پیمایش است. داده‌ها با ابزار پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته و استاندارد به‌دست آمد‌ه است. جامعۀ آماری پژوهش، دختران روستایی شهر زابل هستند که تعداد 384 نفر به‌عنوان نمونه براساس فرمول کوکران و به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای متناسب با حجم pps انتخاب شده‌اند. برای سنجش پایایی، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. محرومیت اجتماعی در شش بعد محرومیت از ازدواج، محرومیت از شبکه روابط اجتماعی، محرومیت از مشارکت اجتماعی، محرومیت آموزشی، محرومیت اوقات فراغت، و محرومیت فکری، سنجیده شده است. بیشترین محرومیت در بعد محرومیت از ازدواج و کمترین محرومیت در بعد محرومیت اوقات فراغت مشاهده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین متغیرهای مورد بررسی نگرش سنتی والدین، نابرابری جنسیتی، منابع در دسترس اقتصادی‌ـ‌اجتماعی محیط، تحصیلات، و درآمد، با متغیر محرومیت اجتماعی، رابطۀ معناداری وجود دارد. در این میان، متغیر نگرش سنتی والدین، بیشترین نقش را در تبیین متغیر محرومیت اجتماعی ایفا می‌کند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل واردشده به مدل رگرسیون، 36 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کرده است.
EndNote