نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استاد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
2 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
چکیده
مطالعة این امر که سینمای ایران در دهة چهل و پنجاه خورشیدی به چه تخیلی در باب تهران دامن زده است از اهداف اصلی نگارش این مقاله به‌شمار می‌رود. این مطالعه از خلال تفسیر چهار فیلم که از تأثیرگذارترین فیلم‌های دو دهة مورد نظر در دو سر طیف عامه‌پسند (گنج قارون: سیامک یاسمی)، (خاطرخواه: امیر شروان) و نخبه‌گرا (خشت و آیینه: ابراهیم گلستان)، (رگبار: بهرام بیضایی) قرار می‌گیرند به انجام رسیده است. نتایج این تحلیل بیانگر این نکته است که هرچند سینمای عامه‌پسند و نخبه‌گرا در ظاهری متفاوت شهر را به تصویر کشیده‌اند، تحلیل این آثار نشان می‌دهد که هر دوی این فیلم‌ها که هرکدام یک جریان فکری غالب در زمانة خود را نمایندگی می‌کرده‌اند، نگاهی منفی به شهر داشته‌اند و تناقضات موجود در بطن آن را در وضعیتی حاد به نمایش می‌گذارند.
کلیدواژه‌ها
Abāzari, Y., & Pāpoli Yazdi, ‘A. (1392 [2013 A.D]). Barresi-e taqābol-e sonat va moderniteh dar film hā-ye jāheli bā ta’kid bar olgu hā-ye lāt va luti dar du film-e lāt-e javānmard va qeysar. Motāle’āt-e Farhangi-e Iran, 32, 11-36
Ašraf, A., & Banu Azizi, A. (1387 [2008 A.D]). Tabaqāt-e ejtemā’i, dulat va enqelāb dar Irān. (Persian translation of Social classes, state and revolution in Iran (a collection of essays)), translated by: Torābi Fārsāni, S. Tehrān: Našr-e Nilufar.
Azkiā, M., Mirzāyi, H., & Javānmard, E. (1386 [2007 A.D]). Jāme’eh-ye rustāyi dar āyeneh-ye sinamā-ye Irān; Barresi-e film hā-ye 1311-1375. Motāle’āt-e Farhangi va Ertebātāt, 10, 31-56.
Barber, E. (2002). Projected cities: Cinema and urban space. London: Reaktion books.
Beauregard, R. (1993). Voices of decline: The postwar fate of U.S. cities. Cambridge: Blackwell.
Berger, A. A. (1379 [2000 A.D]). Raveš hā-ye tahlil-e resāneh hā. (Persian translation of Media research techniques.), translated by: Ejlāli, P. Tehrān: Markaz-e Motāle’āt va Tahqiqāt-e Resāneh hā.
Bianchini, F. (1393 [2014 A.D]). Manzar-e zehni-e šahr. (Persian translation of Urban mindscapes of Europe), translated by: Zakariāyi, M. ‘A. Tehrān: Entešārāt-e Tisā.
Bloomfield, J. (1393 [2014 A.D]). Barresi-e engāreh-ye šahri: moqāvemat dar barābar-e tasfieh-ye makān hā. Translated by: Akbari, K. in Manzar-e zehni-e šahr: mafāhim, bāznamāyi hā-ye farhangi va kārbast hā-ye siāsat gozārāneh. (Persian translation of Urban Mindscapes of Europe), edited & translated by: Zakariāyi, M. ‘A. Tehrān: Entešārāt-e Tisā.
Bolxāri Qahi, M., & Yusofi, S. M. (1393 [2014 A.D]). Tasvir-e Tehrān va šekl dehi beh fazā hā-ye xāli: nemuneh-ye tapeh hā-ye ‘Abās Ābād, Goftogu, 64, 57-77
Bess, D. (1379 [2000 A.D]). Āšnā hā va bigāneh hā: mu’alefeh hā-ye šahri-e film hā-ye Rome-e jadid, in Sinamā va me’māri. (Persian translation of Insiders and outsiders: latent urban thinking in movies of modern Rome), edited by: Penz, F., & Thompson, M., translated by: Ja’fari Nežād, Š. Tehrān: Entešārāt-e Soruš.
Donald, J. (1999). Imagining the modern city. Minneapolis: University of Minnesota press
Ejlāli, P. (1383 [2004 A.D]). Degarguni-e ejtemā’i va film hā-ye sinamāyi dar Irān; jāme’eh šenāsi-e film hā-ye āmeh pasand (1309-1357). Tehrān: Entešārāt-e Farhang va Andišeh.
Fāzeli, N. (1387 [2008 A.D]). Moderniteh va maskan (ruykard-e mardom negārāneh beh mafhum-e xāneh, sabk-e zendegi-e rustāyi va tahavolāt-e emruzin-e ān. Tahqiqāt-e Farhangi-e Irān, 1(1), 25-63.
Fāzeli, N. (1391 [2012 A.D]). Farhang va šahr; čarxeš-e farhangi dar goftemān hā-ye šahri. Tehrān: Entešārāt-e Tisā.
Green Leigh, N. & Kenny, J. (1996). The city of cinema: Interpreting urban image on film. Journal of Planning Education and Research, 116, 51-55.
Jāhed, P. (1390 [2011 A.D]). Hamčun dar yek āyineh, Nāfeh (vižeh nāmeh-ye Ebrāhim Golestān), 45.
Jeyrāni, F. (1379 [2000 A.D]). Daheh-ye čehel; ruyā-ye širin-e šekast, in Tārix-e tahlili-e sad sāl sinamā-ye Irān. Tehrān: Daftar-e Pažuheš hā-ye Farhangi.
Kāzemi, A., & Mahmudi, B. (1387 [2008 A.D]). Prublemātik-e moderniteh-ye šahri; Tehrān dar sinamā-ye qabl az enqelāb-e eslāmi. Motāle’āt-e Farhangi va Ertebātāt, 12, 89-104.
Lindlof, T.R., & Taylor, B. C. (1388 [2009 A.D]). Raveš hā-ye tahqiq dar ‘olum-e ertebātāt. (Persian translation of Qualitative communication research methods), translated by: Giviān, A. Tehrān: Entešārāt-e Hamšahri.
Lynch, K. (1392 [2013 A.D]). Simā-ye šahr. (Persian translation of The image of the city), translated by: Mozayeni, M. Tehrān: Entešārāt-e Dānešgāh-e Tehrān.
Mazumdar, R. (2007). Bombay cinema: An archive of the city. Minneapolis, London: University of Minnesota Press.
Melnyk, G. (2014). The urban imaginary in Canadian cinema. Athabasca University: AU Press, Edmonton.
Mir Ehsān, A. (1385 [2006 A.D]). Sinamā, Tehrān, du modern. Film, Šānzdahomin (16th ) ketāb-e sāl-e sinamā-ye Irān.
Morovati, S. (1394 [2015 A.D]). Mohemtarin fasl-e tārix-e sinamā-ye Irān, parvandeh-ye muj-e nu dar sinamā-ye Irān, Sinamā, 1(5), 1083
Omid, J. (1389 [2010 A.D]). Farhang-e film hā-ye sinamā-ye Irān. (2nd vol.). Tehrān: Mu’aseseh-ye Entešārāt-e Negāh.
Qoli Pur, A. (1394 [2015 A.D]). Āyā mišavad barāye tamāšāger saliqeh sāxt? Film, (vižeh nāmeh-ye parvandeh-ye panjāh sālegi-e ganj-e qārun va xešt va āyineh, 491.
Rāstin, Š. (1391 [2012 A.D]). Tehrān dar sinamā-ye Irān gom šodeh ast. In Ensān, sinamā, šahr. Tehrān: Entešārāt-e Ruzaneh va Mu’aseseh-ye Tasvir-e šahr.
Rāvad Rād, A. (1391 [2012 A.D]). Jāme’eh šenāsi-e sinamā va sinamā-ye Irān. Tehrān: Entešārāt-e Dānešgāh-e Tehrān.
Rāvad Rād, A., & Mahmudi, B. (1390 [2011 A.D]). Tasvir-e šahr-e Tehrān dar sinamā-ye dāstāni-e Irān (pas az Enqelāb). Tahqiqāt-e Farhangi-e Irān, 4(1), 1-26.
Rezāyi, M., Hasan Pur, Ā., & Dānešgar, Š. (1393 [2014 A.D]). Bāznamāyi-e tabaqeh va monāsebāt-e tabaqāti dar sinamā-ye Irān; motāle’eh-ye muredi: Jodāti-e Nāder az Simin. Tahqiqāt-e Farhangi-e Irān, 7(2), 117-148.
Sheil, M., & Fitzmaurice, T. (1391 [2012 A.D]). Sinamā va šahr: film va javāme’-e šahri dar bastar-e jahāni. (Persian translation of Cinema and the city : film and urban societies in a global context), translated by: Alavi, M., & Arbābi, M. Tehrān: Entešārāt-e Ruzaneh.
Šokuhi Bidhendi, S. Pur Mohamad Rezā, N., Farahmandiān, H. & Habibi, S. M.(1394 [2015 A.D]). Xātereh-ye šahr; bāzxāni-e sinamātugerāfik-e šahr-e Irāni, Daheh hā-ye 1340-1350. Tehrān: Entešārāt-e Nāhid
Storey, J. (1386 [2007 A.D]). Motāle’āt-e farhangi darbāreh-ye farhang-e āmeh. (Persian translation of Cultural studies and the study of popular culture), translated by: Pāyandeh, H. Tehrān: Našr-e Āgah.
Tālebi Nežād, A. (1373 [1994 A.D]). Yek Etefāq-e sādeh; moruri bar jaryān-e muj-e nu dar sinamā-ye Irān. Tehrān: Mu’aseseh-ye Farhangi- Honari-e Šeydā.
Tusi, J. (1379 [2000 A.D]). Muj, marjān, xārā. In Tārix-e tahlili-e sad sāl sinamā-ye Irān. Tehrān: Daftar-e Pažuheš hā-ye Farhangi.
Ward, G. (1384 [2005 A.D]). Post modernism (Persian translation of Postmodernism), translated by: Faxr Ranjbari, Q., & Karami, A. Tehrān: Našr-e Māhi.
)