نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان

چکیده

هدف این تحقیق سنخ‌شناسی گرایش به ازدواج بین دختران است. این پژوهش با استفاده از روش کیفی، با رویکرد نظریه‌پردازی داده محور (نظریه مبنایی) و به‌کارگیری تکنیک مصاحبه نیمه‌ساخت‌‌یافته و تعاملی انجام گرفته است. جامعة مورد مطالعه در این پژوهش دانشجویان دختر دانشگاه شیراز بوده که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری، با 53 نفر از دانشجویانی که مجرد بودند، مصاحبه شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که در جامعة موردمطالعه، هفت سنخ گرایش به ازدواج وجود دارد که شامل: گرایش محاط‌شده، گرایش سلسله مراتبی، گرایش خودپیروی عقلانی، گرایش خودپیروی عاطفی، گرایش برابرنگر، گرایش سیّال و گرایش ضد ازدواج هستند. بر این اساس، دو سنخ‌ گرایش محاط‌شده و سلسله‌مراتبی متأثر از گفتمان پیشامدرن و دارای ویژگی‌هایی چون پذیرش اقتدار مردسالار، تابعیت زنان و پذیرش الزام مذهبی و فرهنگی به ازدواج هستند. همچنین سنخ گرایشِ خودپیروی عاطفی (دارای ویژگی‌هایی چون رابطه‌ محوری، عشق‌محوری و لذت‌گرایی) و برابرنگر (برابری در حقوق، آزادی در تعاملات، حق گزینش فردی و برابری جنسی) نیز متأثر از گفتمان مدرن است. در نهایت گرایش‌های خودپیروی عقلانی، سیّال و ضد ازدواج نیز متأثر از گفتمان پسامدرن، دارای ویژگی‌هایی چون فردگرایی، عقلانیتِ سیّال، شکنندگی، آزادی، عدم تعهد و تکثرگرایی هستند. 

کلیدواژه‌ها

آزاد ارمکی، محمدتقی، زند، مهناز و خزایی، طاهره (1379). بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی در طول سه نسل خانواده تهرانی: با تأکید بر مقایسه مراسم، آداب و کارکردهای حمایتی. نامة علوم اجتماعی، 16، 29-3.
آزاد ارمکی، محمدتقی (1380). شکاف بین نسلی در ایران. نامة انجمن جامعه‌شناسی ایران، 4، 70-55.
آزاد ارمکی، محمدتقی و ملکی، امیر (1386). تحلیل ارزش‌های سنتی و مدرن در سطوح خرد و کلان. نامة علوم اجتماعی، 30، 122-97.
اینگلهارت، رونالد (1382). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، جلد دوم. (مترجم: مریم وتر)، جلد دوم، تهران: کویر.
باومن، زیگموند (1384). عشق سیال: در باب ناپایداری پیوندهای انسانی. (مترجم‌: عرفان ثابتی). تهران: انتشارات ققنوس.
تافلر، آلوین (1376). شوک آینده (چاپ سوم). (مترجم: حشمت‌الله کامرانی). تهران: نشر سیمرغ.
تافلر، آلوین (1380). موج سوم (چاپ چهاردهم). (مترجم: شهیندخت خوارزمی). تهران: نشر علم.
جبرائیلی، هاشم و طاهری، مهدی (1393). نقش ارزش‌های فرهنگی در ترجیح‌های سن ازدواج و تفاوت سنی زوجین. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 40، 429-421.
جبرائیلی، هاشم، علی، زاده‌محمدی و حیدری، محمود (1392). نقش ارزش‌های فرهنگی ازدواج و تفاوت‌های نسلی در انتخاب همسر. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 36، 388-377.
حبیب‌پور گتابی، کرم و غفاری، غلامرضا (1390). علل افزایش سن ازدواج دختران. زن در توسعه و سیاست، 9 (1)، 34-7.
حسینی، حاتم (1391). تفاوت‌های قومی در رفتار ازدواج زنان و نگرش آن‌ها نسبت به ازدواج دختران در شهرستان ارومیه. نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 9، 28-7.
حسینی، حاتم و گراوند، مریم (1392). سنجش عوامل مؤثر بر شکاف رفتار و نگرش زنان به سن مناسب ازدواج در شهر کوهدشت. زن در توسعه و سیاست، 11 (1)، 118-108.
حیدری، جبار؛ جعفری، هدایت؛ افضلی، محمدعلی؛ محمدپور تهمتن، رضاعلی و محمودی، قهرمان (1387). معیارهای ازدواج از دیدگاه دانشجویان مجرد دانشگاه علوم پزشکی مازندران. پژوهش پرستاری، 3 (10 و 11)، 60-53.
خواجه‌نوری، بیژن، پرنیان، لیلا و همت، صغری (1393). مطالعة رابطة سبک زندگی و هویت اجتماعی؛ مطالعه موردی جوانان شهر بندرعباس. تحقیقات فرهنگی ایران، 7 (1)، 94-69.
خواجه‌نوری، بیژن؛ کریمی، ماندانا و خجسته، سعاد (1394). بررسی رابطه‌ جهانی شدن فرهنگی و هویت مذهبی در ایران (مطالعه موردی گروه‌های قومی لُر شهر نورآباد ممسنی و عرب شهر کنگان و توابع).  تحقیقات فرهنگی ایران، 8 (1)، 12-1.
دلخموش، محمدتقی (1388). سلسله مراتب ارزش‎‌های ازدواج در جوانان ایرانی. خانواده‌پژوهی، 5 (2)، 230-207.
دلخموش، محمدتقی (1392). بازخورد جوانان ایرانی به ازدواج: یافته‌های یک پیمایش ملی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 36، 350-331.
دلخموش، محمدتقی و احمدی مبارکه، مهرناز (1378). شناسایی محتوا و ساختار ارزش‌ها و گسترة‌ عوامل هم‌بسته با ارزش‌ها در نظام اداری کشور (طرح ملی). سازمان امور اداری و استخدامی کشور.
دورکیم، امیل (1383). قواعد روش جامعه‌شناسی (چاپ ششم). (مترجم: علی محمد کاردان). تهران: دانشگاه تهران.
رخشانی، فاطمه؛ رزاقی، عبدالواحد و رخشانی، مالک (1381). دیدگاه اقشار مختلف شهر زاهدان درباره ازدواج و تنظیم خانواده، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی قزوین.
رفیع‌پور، فرامرز (1377). توسعه و تضاد (چاپ سوم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
زاهدی، محمدجواد (1386). توسعه و نابرابری (چاپ سوم). تهران: انتشارات مازیار.
زاهدی، محمدجواد و خضرنژاد، عمر (1392). نوسازی و فرآیند تحول ارزش‌ها در حوزه خانواده: بررسی نمونه‌ای دگرگونی ارزش‌های خانوادگی در شهر بوکان. جامعه‌شناسی ایران، 14 (1)، 97-68.
سو، آلوین (1386). تغییرات اجتماعی و توسعه امروز در نظریات نوسازی، وابستگی و نظام جهانی (چاپ سوم). (مترجم: محمود حبیبی مظاهری). تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی غیرانتفاعی.
سیار، ثریا؛ راهب، غنچه و اقلیما، مصطفی (1391). مقایسه کارکرد خانواده در ازدواج‌های سنتی و مدرن در زنان متأهل شهر تهران. رفاه اجتماعی، 12 (47)، 295-281.
شکوری، علی و آزاد ارمکی، محمدتقی (1381). مدرنیته و خانواده تهرانی. مجلة علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 31-30، 268-245.
صادقی، رسول؛ محمد قدسی، علی و افشارکهن، جواد (1386). واکاوی مسئله ازدواج در اعتبارسنجی یک راه حل. پژوهش زنان، 5 (1)، 83-108.
عباسی شوازی، محمد جلال و ترابی، فاطمه (1385). تفاوت‌های بین نسلی ازدواج خویشاوندی در ایران. جامعه‌شناسی ایران، 7 (4)، 146-119.
عباسی شوازی، محمد جلال، و خانی، سعید (1388). الگوهای ازدواج، قومیت و مذهب: بررسی موردی زنان ازدواج کرده در شهر قروه. نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 8، 86-67.
عباسی شوازی، محمد جلال؛ حسینی چاوشی، میمنت؛ مک‌دونالد، پیتر و دلاور، بهرام (1383). تحولات باروری در ایران: شواهدی از چهار استان منتخب. تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
عدلی‌پور، صمد؛ قاسمی، وحید و میرمحمدتبار، سیداحمد (1393). تأثیر شبکه اجتماعی فیس‌بوک بر هویت فرهنگی جوانان شهر اصفهان. تحقیقات فرهنگی ایران، 7 (1)، 28-1.
عسگری ندوشن، عباس؛ عباسی شوازی، محمد جلال و صادقی، رسول (1388). مادران، دختران و ازدواج (تفاوت‌های نسلی در ایده‌ها و نگرش‌های ازدواج در شهر یزد. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، 44،  37-7.
فرهانی خلج آبادی، فریده و مهریار، امیرهوشنگ (1389). بررسی نقش خانواده در ارتباطات با جنس مخالف قبل از ازدواج در دختران دانشجو در تهران. خانواده پژوهی، 24، 468-449.
فرهانی خلج‌آبادی، فریده؛ کاظمی‌پور، شهلا و رحیمی، علی (1392). تأثیر معاشرت با جنس مخالف بر سن ازدواج و تمایل به ازدواج در بین دانشجویان دانشگاه‌های تهران. خانواده‌پژوهی، 33، 28-7.
فلیک، اووه (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی. (مترجم: هادی جلیلی)، تهران: نشر نی.
کاظمی‌پور، شهلا (1383). تحول سن ازدواج در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن. پژوهش زنان، 2 (3)، 124-103.
کنعانی، محمد امین (1385). پیوند سنت و نوسازی در افزایش سن ازدواج: نمونة مورد مطالعه ترکمن‌ها. نامة انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 1 (1)، 126-104.
کیویستو، پیتر (1378). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی. (مترجم: منوچهر صبوری). تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1377). پیامدهای مدرنیت (چاپ سوم). (مترجم: محسن ثلاثی). تهران: نشر مرکز.
گیدنز، آنتونی (1386). چشم‌اندازهای جهانی. (مترجم: محمدرضا جلائی پور). تهران: انتشارات طرح نو.
گیدنز، آنتونی (1392). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. (مترجم: ناصر موفقیان). تهران: نشر نی.
لوکاس، دیوید و میر، پاول (1381). درآمدی بر مطالعات جمعیتی. (مترجم: حسین محمودیان). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدپور، احمد؛ کریمی، جلیل؛ علیزاده، مهدی و شریعت‌پناه، ابوبکر (1393). تأثیر عوامل فردی ـ محیطی بر پایبندی به شیوه‌های ازدواج (مطالعه موردی: دانشجویان روستایی ـ شهری دانشگاه‌های سنندج. جامعه‌شناسی کاربردی، 25 (1)، 174-159.
محمودیان، حسین (1383). سن ازدواج در حال افزایش: بررسی عوامل پشتیبان. نامة علوم اجتماعی، 24، 53-27.
مرادی، گلمراد و صفاریان، محسن (1391). عوامل اجتماعی و اقتصادی مرتبط با افزایش سن ازدواج جوانان (مطالعه موردی شهر کرمانشاه). مطالعات جامعه‌شناسی جوانان، 7، 108-81.
مرکز آمار ایران (1386). نتایج سرشماری نفوس و مسکن 1385. قابل دسترسی در سایت مرکز آمار: http://www.sci.ir
مطلق، محمد (1384). نگاهی به پدیده ازدواج جوانان. روزنامه همشهری، 29 مرداد.
مک لوهان، مارشال (1379). برای درک رسانه، ترجمه علی آذری (جلد اول). تهران: مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش صدا و سیما.
مهاجرانی، علی‌اصغر (1389). تحول وضع زناشویی و تغییر الگوی سنتی ازدواج. علوم اجتماعی، 11، 53-41.
میشل، آندره (1354). جامعه‌شناسی خانواده و ازدواج. (مترجم: فرنگیس اردلان). تهران: انتشارات دانشکدۀ علوم اجتماعی و تعاون دانشگاه تهران.
نیلفروشان، پریسا؛ نویدیان، علی و عابدی، احمد (1392). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس نگرش به ازدواج. روان‌پرستاری، 1 (1)، 47-35.
Abbasi- Shavazi, M.J., McDonald, P., & Hosseini-Chavoshi, M. (2009). The transition in Iran: Revolution and reproduction. Springer. Dordrecht.
Amato, P.R. (2004). Tension between institutional and individual views of marriage. Journal of Marriage and Family, 66(4), 959-969.
Amato, P.R., & Boot, A. (1995). Changing in gender role attitudes and perceived marital quality. American Sociological Review, 60 (1), 58-66.
Becker, G.S. (1996). A Treatise on the family, Cambridge Massachusetts, London: Harvard University press, in: Hamplova, Dana (2003). Marriage and educational attainment: A dynamic approach to first union formation. Institute of sociology, Academy of sciences of the Czech Republic, Prague, Sociologicky Casopis/Czesh sociological Review, 2003, 39, 841-863.
Bumpass, L.L. (1998). The changing significance of marriage in the United States. In K.O. Mason, N. Nilsuya, & M. Choe (Eds.), The changing family in comparative perspective: Asia and the United States (pp. 63-79). Honolulu, HI: East –West Center.
Caldwell, J. (1982). Theory of fertility decline. London: Academic Press.
Casterline, J. B. (2001). Diffusion processes and fertility transition: Introduction, in national research council, diffusion processes and fertility transition: Selected perspectives. Washington D.C: National Academy press, 1-38.
Cherlin, A.J. (2004). The deinstitutionalization of American marriage. Journal of marriage and family, 66, 848-861.
Choe, B. E., & Shin, H. (1996). State of family research and theory in Korea. Marriage & Family Review, 22 (1-2), 101-135.
Chowdhury, F.I. & Tro Uato, F. (1994). The role and status of women and the timing of marriage in five Asian countries. Journal of comparative family studies, 25(2), 143-157.
Coleman, J.S., & Fararo, T.J. (1992). Rational choice theory, advocacy and critique. London: SAGE publication.
Demaris, A., & Mac Donald, W. (1993). Premarital cohabitation and marital instability: A test of the unconventionality hypothesis. Journal of marriage and the family, 55 (2), 399-407.
Dion, K. K., & Dion, K., L. (2001). Gender and relationship. In R.K. Unger (ed.), Handbook of women and gender (pp. 256-271), New York: Wiley.
Giddens, A. (1992). The transformation of intimacy: Sexuality, love & eroticism in modern societies. California, and Stanford University press.
Goode, W. (1963). World revolution and family patterns. New York: Free press.
Hajnal, J. (1965). European marriage patterns in perspective. In D.V. Glass, & D. Aversely (eds.), Population in history, Arnold, London, 42-101.
Hall, D. R. (1996). Marriage as a pure relationship: Exploring the link between premarital cohabitation and divorce in Canada. Journal of Comparative Family Studies, 27 (1), 1-12.
Hamilton, G., & Siow, A. (2007). Class, gender and marriage. Review of Economic Dynamics, 10 (4), 549-575.
Hatfield, E. (1993). Love, sex & intimacy: Their psychology, biology and history. New York: Harper Collins.
Higgins, L.T., Zheng, M., Liu, Y., & Chun, H.S. (2002). Attitudes to marriage and sexual behavior: A survey of gender and cultural differences in China and United Kingdom. Sex Roles, 46 (3-4), 75-89.
Hofstede, G. (1980). Cultures consequences: International differences in work – related values. Beverly Hills, CA: Sage.
Inglehart, R., & Baker, W.E. (2000). Modernization, cultural change and the persistence of traditional values. American Sociological Review, 65 (1): 19-51.
Kahn, J. R. & London, K.A. (1991). Premarital sex and the Risk of Divorce. Journal of Marriage and the Family, 53 (4), 845-855.
Lesthaeghe, R. (1983). A century of demographic and cultural change in Western Europe: An exploration of underlying dimensions. Population and Development Review, 9(3): 411-436.
Malhotra, A. (1997). Gender and the timing of marriage timing: Rural-urban differences in Java. Journal of Marriage and the Family, 59(2): 434-500.
Malhotra, A., & Tsui, A.O. (1996). The role of modern norms and ideas. Journal of Marriage and the Family, 58(2), 476-490.
Manning, W.D., Longmore, M, A., & Giordano, P.C. (2007). The changing institution of marriage: Adolescent's expectations to cohabit and to marry. Journal of Marriage and Family, 69, 559-575.
Mensch, B. S. & ET. AL. (2005). Trends in the timing of first marriage among men and women in the developing world. Population Council, Inc, New York.
Maitra, P. (2004). Effect of socio-economic characteristics on age at marriage and total fertility in Nepal. Journal of Health and Population, 221, 84-96.
Oppenheimer, V.K. (1988). A theory of marriage timing. The American Journal of Sociology, 94, 563-591.
Parker, R. & Vassallo, S. (2009). Young adult's attitudes toward marriage. Family Relationships Quarterly, 12, 18-21.
Payne, K.K. (2011). On the road to adulthood: Sequencing of family experiences. (FP-11-11). National center for family and marriage research.
Saardchom, N., & Lemaire, J. (2005). Causes of increasing ages at marriage: An international regression study. Marriage & Family Review, 37, 73-97.
Salemeh, F. & Et. al. (2006). Comparison of views of male and female students about of marriage and family, the second national congress of family pathology. Family Research Institute. Shahid Beheshti University.
Schmitt, D.P. & Buss, D. M. (2001). Human mate poaching: Tactics and temptations for infiltrating existing mate ships. Journal of Personality and Social Psychology, 80 (6), 894-917.
Schwartz, S.H. (1999). A theory of cultural values and some implications for work. Journal of Applied Psychology an International Review, 48, 23-47.
Schwartz, S.H., & Ros, M. (1995). Values in the West: A theoretical and empirical challenge to the individualism – collectivism cultural dimension. World Psychology, 1, 99-122.
Shukla, S. & Kapadia, S. (2007). Transition in marriage partner selection process: Are matrimonial advertisements an indication? Psychology and Developing Societies, 19(1), 37-54.
Smock, P. (2000). Cohabitation in the United States: An appraisal of research themes, findings, and implications. Annual Reviews Sociology, 26 (1), 1-20.
Stanley, S., Rhoades, G., & Markman, H. (2006). Sliding versus deciding: Inertia and the premarital cohabitation effect. Family Relations, 55, 499-509.
Tashakkori, A. & Thompson, V.D. (1988). Cultural change and attitude change: An assessment of post-revolutionary marriage and family attitudes in Iran. Population Research and Policy Review, 7(1), 3-27.
Teachman, J. (2003). Premarital sex, premarital cohabitation, the risk of subsequent marital dissolution among women. Journal of Marriage and Family, 65 (2), 444-455.
Thomas, W., & Zenanieki, F. (1927). The polish peasant in Europe and America, 2nd Vol., New York.
Thornton, A. (2001). The developmental paradigm history sideways, and family change. Demography, 38 (4), 449-465.
Toro-Morn, M., & Sprecher, S. (2003). A cross- cultural comparison of mate preferences among university student: the United State vs. the people's republic of China (PCR). Journal of Comparative Family Studies, 34(2), 151-171.
Tremayne, S. (2006). Modernity and early marriage in Iran: A view from within. Journal of Middle East Women's Studies, 2, 65-94.
Urberg, K.A., Değirmencioğlu, S. M., Tolson, J. M., & Halliday-Scher, K. (1995). The Structure of adolescent peer networks. Developmental Psychopathology, 31, 540-547.
Van de Kaa, D. J. (1987). Europe's second demographic transition. Population Bulletin, 42 (1), Washington, PRB.
Willekens, F.J. (1989). Understanding the interdependence between parallel careers. In J. J. Siegers, J. De Jong-Gierveld, & E. Van Imhoff (eds.), Female labor market behavior and fertility: A rational-choice approach (pp: 11-31), New York/Berlin, Germany, Springer-Verlag.
Williams, J. (2007). Marriage and Partnerships (in focus). Sociology Review, 17(2), 34.
Williams, R. M. Jr. (1970). American society: A sociological interpretation (3rd  ed.) New York: Knopf.
Willoughby, B. J., Carroll, J. S., Vitas, J. M., & Hill, L. M. (2012). When are you getting married? The intergenerational transmission of attitudes regarding marital timing and marital importance. Journal of family Issues. 33, 22-45.
CAPTCHA Image