نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری انسان‌شناسی دانشگاه گوتینگن آلمان

چکیده

این پژوهش مردم‌نگارانه، تجربۀ زیستۀ دانشجویان ایرانی از مهاجرت تحصیلی‌شان به آلمان را مورد بررسی قرار داده و بر آن است که معانی ذهنی کنشگران را با توجه به پرسش‌های پژوهش فهم کند. برای رسیدن به این هدف از مشاهده، مشاهدۀ مشارکتی، مصاحبۀ عمیق و مصاحبۀ گروهی بهره گرفته شده است. می‌توان گفت دانشجویی که برای ادامۀ تحصیل به کشور دیگری مهاجرت می‌کند، خود را در فرهنگ جدیدی ـ‌فرهنگ عام و فرهنگ علمی کشور مقصد‌ـ می‌یابد. او روند تغییراتی را که از زمان برای خروج از کشور آغاز و به کنش نهایی حاصل از انتخاب میان ماندن و بازگشت ختم می‌شود، تجربه می‌کند. این تغییرات به شکل مرحله‌ای در زندگی دانشجویان رخ می‌دهند که می‌توان گفت هر تجربۀ دانشجو در این سفر، مرحله‌ای از تغییر است و هر تغییر، حسی را درون او برانگیخته یا تقویت می‌کند. در پایان مشخص شد کنش نهایی مشارکت‌کنندگان این پژوهش با تردید و دودلی همراه است. از این رو، تردید، اساس این مردم‌نگاری چندمکانه قرار گرفت. این تردید فارغ از انتخاب دانشجویان، همواره همراهشان بود که میزان آن به مدت اقامت و میزان هماهنگ شدن آنها با جامعۀ میزبان بستگی دارد و یادآور مفاهیمی‌ست که در نظریۀ پسااستعماری از آنها با عناوین آستانگی، بینابینیت، فضای سوم و پیوندخوردگی یاد می‌شود. با دنبال کردن دانشجویان و پیمودن مسیری که هر دانشجو برای تحصیل در آلمان می‌پیماید، تلاش شده به چرایی این حس تردید پاسخ داده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابراهیم­آبادی، حسین (1379). مهاجرت نخبگان. تهران: دفتر مطالعات و برنامه­ریزی فرهنگی و اجتماعی.
باستانی، محمد (1382). آشنایان غریب: نمونه‌ای از زندگی نسل دوم ایرانیان مهاجر در اروپا. تهران: مؤسسۀ پژوهشی نگاه معاصر.
جعفری معطر، فریدون (1387). مهاجرت نخبگان: بررسی زمینه­های مؤثر بر گرایش دانش­آموزان نخبه به مهاجرت از کشور. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
رجبی، مسعود (1380). بررسی میزان و عوامل گرایش به مهاجرت از کشور؛ مطالعۀ نظری همراه با تحقیقی در بین دانشجویان فنی دانشگاه تهران. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، رشته پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
رحمانی، جبار و شعربافچی­زاده، زهرا (1391). هویت به‌مثابة فرایندی سیال و ناتمام: لایه­های هویتی ایرانی‌های بهوپال در هند. تحقیقات فرهنگی ایران، 5 (2)، 135-115.
سجودی، فرزان (1388). ارتباطات بینافرهنگی: ترجمه و تأثیر آن در فرایندهای جذب و طرد. تحقیقات فرهنگی ایران، 2 (5)، 134-124.
شریفی، منصور (1376). بررسی گرایش اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های تهران به مهاجرت از کشور. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، رشتة پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
صالحی، فروزنده (1371). مروری بر پدیدۀ فرار مغزها و علل و عوامل مترتب بر آن. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، رشتة پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
عبداللهیان، حمید (1387). مسأله و حلّ مسأله در ارتباطات بینافرهنگی: معرفت­شناسی زبان و ارتباط مؤثر. تحقیقات فرهنگی ایران، 1(4)، 55-21.
عسگری، حسین و دیگران (1376). فرار مغزها؛ انتقال معکوس تکنولوژی. (مترجم: مجید محمدی). تهران: قطره.
فاضلی، نعمت‌الله (1387). فرهنگ و دانشگاه: منظرهای انسان­شناسی و مطالعات فرهنگی. تهران: ثالث.
فاضلی، نعمت‌الله (1390). مردم­نگاری سفر: توصیفی انسان­شناختی از فرهنگ و جامعۀ امروز غرب. تهران: آراسته.
فرهمندفر، مسعود و نجومیان، امیرعلی (1392). پیوندخوردگی هویت در نظریۀ پسااستعماری: مطالعۀ موردی فیلم پیانیست اثر رومن پلانسکی. نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، نسخۀ 3، 73-63.
مطیع، ناهید (1378). مقایسۀ­ نقش نخبگان در فرایند نوسازی ایران و ژاپن. تهران: شرکت سهامی انتشار.
نفیسی، نهال (1390). مردم­نگاری و نیم قرن تغییر و تحول در فرهنگ حرفه­ای انسان­شناسی. پژوهش‌های انسان­شناسی ایران، 1 (1)، 78-61.
وقوفی، حسن (1380). فرار مغزها (بررسی مهاجرت نخبگان از زوایای گوناگون). تهران: مؤسسۀ فرهنگی و انتشاراتی زاهد.
هال، استیوئرت (1391). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی. (مترجم: احمد گل‌محمدی). تهران: نشر نی.
Bafekr, S.; & Leman, J. (1999). Highly-qualified Iranian immigrants in Germany: The role of ethnicity and culture. Journal of Ethnic and Migration Studies, 25 (1), 95-112.
Bhabha, H. (1994). The location of culture. New York: Routledge.
Bohnacker, A. (2001). Verknüpfungsprozesse: Biographische fremdheitserfahrung und gesundheit-dargestellt am beispiel iranischer frauen im exil. Frankfurt A. M.: IKO-Verl. für Interkulturelle Kommunikation.
Braakman, M. (2005). Roots and routes: Questions of home, belonging and return in an Afghan diaspora. Leiden: Leiden University Press.
Fassin, D. (2001). The biopolitics of otherness: Undocumented foreigners and racial discrimination in French public debate. Anthropology Today, 17 (1), 3-7.
Fassin, D. (2007). Humanitarianism: A nongovernmental government. Nongovernmental Politics, edited by Michel Feher. New York: Zone Books.
Finley, E. P. (2012). Fields of combat: Understanding post-traumatic stress disorder among veterans of Iraq and Afghanistan (the culture and politics of health care work). London: Cornell University Press.
Geertz, C. (1973). Thick description: Toward an interpretive theory of culturs, the interpretation of cultures. New York: Basic Books, Inc., Puhlishers.
Göktürk, D.; Gramling, D.; & Kaes, A. (eds.) (2007). Germany in transit: Nation and migration. Los Angeles: University of California Press.
Hess, S. (2009). Globalisierte hausarbeit: Au-pair als migrationsstrategie von frauen aus osteuropa. Heidelberg: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
Hess, S.; Binder, J.; & Moser, J. (2009). No Integration?! Kulturwissenschaftliche Beiträge zur Integrationsdebatte in Europa. Bielefeld: Transcript Verlag.
Martinez, M. D.; Craig, S. C.; & Kane, J. G. (2005). Pros and cons: Ambivalence and public opinion, in ambivalence and the structure of political opinion, Craig, Stephen C. and Michael D. Martinez (eds). New York: Palgrave Macmillan.
Mason, C.; & Rawlings-Sanaei, F. (2014). Academic migration, discipline knowledge and pedagogical practice, voices from the Asia-Pacific. New York: Springer.
Naficy, H. (1993). The making of exile cultures: Iranian television in Los Angeles. University of Minnesota Press.
Naghdi, A. (2010). Iranian diaspora: With focus on Iranian immigrants in Sweden. Asian Social Science, 11 (6), 197-208.
Ngo, B. (2010). Unresolved identities: Discourse, ambivalence, and urban immigrant students. New York: State University of New York Press.
Reis, H. T.; & Sprecher, S. (2009). Encyclopedia of human relationships. California: SAGE Publications.
Ryang, S. (2008). Writing selves in diaspora: Ethnography of autobiographics of Korean women in Japan and the United States. New York: Lexington Books.
Saladin, P. (Hg.) (2009). Diversität und chancengleichheit: Grundlagen für erfolgreiches handeln im mikrokosmos der gesundheitsinstitutionen. Bern: Bundesamt für Gesundheit in Zusammenarbeit mit H+ die Spitäler.
Sheller, M.; & Urry, J. (2006). The new mobilities paradigm. Environment and Planning. A (38), 207-226.
Solibakke, K. I. (2012). Muslim migration to Germany: A Response to Thilo Sarrazin, Deutschland schafft sich ab. Migration and religion christian transatlantic missions, islamic migration to Germany, becker-cantarino, Barbara (eds). Amsterdam, New York: Rodopi.
Strakowski, S.M. (2014). Bipolar disorder. New York: Oxford University Press.
Ticktin, M. (2011). Casualties of care: Immigration and the politics of humanitarianism in France. London: University of California Press.
Van Houte, M.; & Davids, T. (2014). Moving back or moving forward? return migration, development and peace-building. New Diversities. 16 (2), 71-87.
CAPTCHA Image