نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار دانشکدۀ حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی
2 استادیار جامعهشناسی پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی
3 دانشجوی دکترای سیاستگذاری فرهنگی، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی
چکیده
این مقاله تلاش میکند با تمرکز بر مدرنیته بهعنوان اصلیترین نمود و سیمای تمدن غرب، صورتهای متکثر رویارویی و مواجهۀ ایرانیان با این تمدن را قالببندی کند. به این منظور، ابتدا بر مفهوم مدرنیسم بهعنوان مهمترین جلوۀ تمدن غرب لااقل از نظر بازنمایی نزد جامعۀ ایرانی متمرکز شده است. سپس، با استفاده از روش تفسیری به کار گرفته شده در مقاله، مجموعه مواجهات جامعۀ ایران با تمدن غرب تحت سه مقولۀ غربشیفتگی، غربگزینی و غربگریزی تیپبندی شده است. از بین این سه تیپ، دو مورد نخست، حاوی زیرمجموعههایی نیز هستند که به شکل بارز از یکدیگر متمایز و تعریف شدهاند و برای هر تیپ و زیرمجموعههای آنها مجموعه نمایندگان فکری و نمونههای استنادی ارائه شده است. مقالۀ تیپشناسی حاصلشده، بهعنوان اساس فهم تعامل ذهنی جامعۀ ایران با آنچه از آن بهعنوان کلیت تمدن غرب یاد میشود، در حوزۀ مطالعات میانفرهنگی و سیاست بینالملل توصیه میشود.
کلیدواژهها
موضوعات
آزاد ارمکی، تقی (1380). مدرنیتۀ ایرانی، روشنفکران و پارادایم فکری عقبماندگی در ایران. تهران: اجتماع.
احمدی، بابک (1390). معمای مدرنیته. تهران: نشر مرکز.
اصیل، حجتالله (1381). رسالههای میرزا ملکمخان ناظم الدوله. تهران: نشر نی.
اندیشان، حمید (1390). غربشناسی ایرانی. اطلاعات حکمت و معرفت، 65، 15-11.
بهنام، جمشید (1369). دربارۀ تجدد ایران. ایراننامه، 31، 367- 347.
بهنام، جمشید (1375). ایرانیان و اندیشۀ تجدد. تهران: فروزان.
ترابی، یوسف (1387). درآمدی بر ناسیونالیسم در ایران. خط اول، 5، 23.
ترکمان، محمد (1362). رسائل، اعلامیهها، مکتوبات و روزنامۀ شیخ فضلالله نوری (جلد اول). تهران: رسا.
تقیزاده، سید حسن (1920). دورة جدید. کاوه، 36، 2-1.
حسنیفر، عبدالرحمان و افروغ، عماد (1389). بررسی نقدهای سیداحمد فردید بر لیبرالیسم و غرب. پژوهشهای فلسفی کلامی، 45، 138-115.
خرمشاد، محمدباقر و عزیزی، پروانه (1387). روشنفکران دینی ایران و غرب. پژوهش حقوق عمومی، 24، 84-45.
خسروپناه، عبدالحسین. (1389). جریان شناسی فکری ایران معاصر. تهران: تعلیم و تربیت اسلامی.
خسروپناه، عبدالحسین (1391). چیستی فلسفه علوم انسانی. فلسفه و کلام اسلامی آینده معرفت، 31، 17-23.
خلیلی، محسن (1379). استغراب، استذلال، استتباع (سه شیوۀ رویارویی ایرانیان با جماعت فرنگیه). پژوهش فرهنگی، 18و19، 48-13.
دینپرست، منوچهر (1390): فردید، احمد. وبسایت آکادمی مطالعات ایرانی لندن:
http://iranianstudies.org.
راستینه، علیاصغر (1386). رویارویی دیپلماتهای عصر قاجار با غرب. تاریخ روابط خارجی، 30، 126-110.
رضوی، عباس (1380). شهید مطهرى و رویۀ دیگر تمدن غرب. حوزه، 105و106، ص 105.
زیباکلام، صادق (1389). سنت و مدرنیته: ریشهیابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار. تهران: روزنه.
ساجدی، ابوالفضل و مشکی، مهدی (1387). دین در نگاهی نوین. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
شایگان، داریوش (1388). آمیزش افقها. تهران: فرزان روز.
شوشتری، عبداللطیف (۱۳۶۳). تحفة العالم ذیل التحفه، به کوشش صمد موحد. تهران:، بینا.
صادقی فسایی، سهیلا و عرفانمنش، ایمان (1394). مبانی روششناسی پژوهش اسنادی: تأثیرات مدرن شدن بر خانواده ایرانی. راهبرد فرهنگ، 29، 92-61.
صوفی نیارکی نجفی، تقی (1388). سفرنامهها نخستین بازتابها در مواجهه با غرب جدید. آموزه، 2، 182-157.
قنبری، آیت (1379). ایران و موج اول مدرنیته. علوم سیاسی، 12، 143-115.
کچویان، حسین (1389). تجددشناسی و غربشناسی: حقیقتهای متضاد. تهران: امیرکبیر.
گیدنز، آنتونی (1378). جامعهشناسی. (مترجم: منوچهر صبوری). تهران: نشر نی.
مددپور، محمد (1388). سیر تفکر معاصر: تجدد و دینزدایی در فرهنگ و هنر منورالفکری سکولار و روشنفکری دینی. تهران: سورۀ مهر.
مریجی، شمسالله (1386). بازشناسی جریانهای روشنفکری در ایران. علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، 37، 56.
میرباقری، سیدمحمدمهدی (1393/ 7 دی) مسألۀ امروز ما چالش میان اسلام و دنیای مدرن است. پایگاه خبری حوزۀ هنری: www.hhnews.ir/fa/news، کد مطلب 17371.
میرزایی، حسین و پروین، امین (1389). نمایش دیگری: جایگاه غرب در سفرنامههای دوران مشروطیت. تحقیقات فرهنگی ایران. 3 (9)، 106-77.
نساج، حمید (1392). «دیگری» فرهنگی، بنیانی برای تعاملات میانفرهنگی: مقایسۀ دیدگاه بیرونی با برتون. تحقیقات فرهنگی ایران. 6 (22)، 121-91.
نصر، حسین (1379). تأملاتی دربارۀ انسان و آیندۀ تمدن. (مترجم: مرتضی فتحیزاده). پژوهشهای علوم انسانی، 1 (4)، 123-112.
نصر، حسین (1385الف). در جستوجوی امر قدسی (گفتوگوی رامین جهانبگلو با سیدحسین نصر). (مترجم: سیدمصطفی شهرآیینی). تهران: نشر نی.
نصر، حسین (1385ب). اسلام و تنگناهای انسان متجدد. (مترجم: انشاءالله رحمتی). تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
نصر، حسین (1384). جوان مسلمان و دنیای متجدد. (مترجم: مرتضی اسعدی). تهران: طرح نو.
نصری، عبدالله (1390). رویارویی با تجدد، جلد یکم. تهران: نشر علم.
وحدت، فرزین (1382). رویارویی فکری ایران با مدرنیت. (مترجم: مهدی حقیقتخواه). تهران: ققنوس.
Dussel, E. (1996). The underside of modernity: Apel, ricoeur, rorty, taylor, and the philosophy of liberation. New York: Humanities.
Hostetler, B. (2012). The new tolerance. Carol Stream IL: Tyndale House.