بازنمایی مناسبات نسلی از منظر ادبیات داستانی پیش و پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی، گروه مطالعات فرهنگی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه‌ طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که شش رمان معاصر فارسی در بازۀ زمانی پیش و پس از انقلاب اسلامی چه تصویری از الگوی روابط بین نسلی را در خانواۀ ایرانی ترسیم کرده است و در این زمان چه تغییری در روایت رمان­ها از مناسبات نسلی درون خانواده ایجاد شده است. بنابراین، ادبیات داستانی را به‌مثابة میانجی فهم­مان از تحولات جامعه در این زمینه در نظر گرفته‌ایم­ و از آنجا که با هدف مطالعۀ ژرف و عمیق روایت­ها به‌دنبال کشف و تفسیر بوده­ایم، از تکنیک تحلیل محتوای کیفی مضمونی استفاده کرده‌ایم. براساس چارچوب مفهومی، الگوی مناسبات نسلی را ذیل سه عنوان بررسی کرده‌ایم: توافق نسلی، تفاوت و تعامل هم‌زمان نسلی، و شکاف نسلی. به ­رغم متفاوت بودن بازنمایی مناسبات نسلی در دو بازۀ زمانی، مسئلۀ نسلی در بافت روایی رمان­ها، در همۀ موارد، به شکل شکاف تصویر شده است. از بررسی مناسبات نسلی در روایت­ های پیش از انقلاب الگویی به‌دست‌آمده که مهم­ترین ویژگی آن شکاف مذهبی و ایده‌آل­گرایی شخصیت­ های داستانی است که در چارچوب کلی تقابل سنت و مدرنیته و ماهیت طردی و تقابلی آن قابل تفسیر است. این‌گونه شکاف و تقابل­های سنتی‌ـ‌مدرن در روایت­ های پس از انقلاب کمتر دیده می‌­شود؛ اما به­رغم پیدایش مؤلفه‌­هایی چون رسانه­ های جمعی و فنّاوری­های اطلاعاتی، که گذار به بزرگسالی را غیرخطی و دگرگون کرده­ اند، روایت­ های پس از انقلاب نیز کماکان شکاف نسلی را بازنمایی می­کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

اباذری، یوسفعلی؛ و پاپلی یزدی، علی (1393). بررسی کنش انتقام­‌جویانه در مقام واکنش رادیکال به جهان جدید در فیلم‌­های مابعد قیصر (نمونه موردی: رضا موتوری، گوزن­‌ها، کندو). مطالعات جامعه‌­شناختی، 21(2)، 158-127. doi: 10.22059/jsr.2014.56308

آزاد­ ارمکی، تقی (1386). فرآیند تغییر نسلی، بررسی فرا تحلیلی در ایران. دو فصلنامه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه (جوانان و مناسبات نسلی)، 1(1)، 68-41.

آزاد ارمکی، تقی (1389). جامعه‌­شناسی ایران: جامعه‌شناسی مناسبات بین نسلی. تهران: علم.

آزاد ارمکی، تقی؛ زند، مهناز؛ و خزاعی، طاهره (1381). روند تغییرات فرهنگی و اجتماعی خانوادۀ تهرانی طی سه نسل. فصلنامۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 12و13( 44و45)، 24-1.

بالس، کریستوفر (1380). ذهنیت نسلی: دیدگاهی روانکاوانه در­بارۀ اختلاف نسل­ها (مترجم: حسین پاینده). فصلنامه ارغنون، 19، 30-1.

پارسی‌پور، شهرنوش (1382). سگ و زمستان بلند. تهران: البرز.

پناهی، محمد حسین (1383). شکاف نسلی موجود در ایران و اثر تحصیلات بر آن. فصلنامۀ علوم­­ اجتماعی، 11(27)، 41-1.

پیرزاد، زویا (1383). عادت می­کنیم (چاپ هفدهم). تهران: نشر مرکز.

تابش، رضا؛ و قاسمی، علی ­اصغر (1390). رویکرد فراتحلیل در مطالعۀ تأثیر دانشگاه بر مناسبات نسلی ایران. فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات (نامۀ پژوهش فرهنگی سابق)، 12(13)، 75-41.

جانعلیزاده چوب‌بستی، حیدر؛ و سلیمانی بشلی، محمدرضا (1390). شکاف نسلی: توهم یا واقعیت. مجله مطالعات جامعه‌­شناختی جوانان (جامعه شناسی مطالعات جوانان سابق)، 1(1)، 99-63.

 ذکایی، محمدسعید (1385). فرهنگ مطالعات جوانان. تهران: آگه.

ذکایی، محمدسعید (1386). جامعه‌شناسی جوانان ایران. تهران: آگه.

ذکایی، محمد­سعید (1388). فرهنگ گذار و الزامات آن برای روابط بین­نسلی. دوفصلنامۀ پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 2، 48-29.

رضایی، محمد؛ حسن­پور، آرش؛ و دانشگر، شیرین (1393). بازنمایی طبقه و مناسبات طبقاتی در سینمای ایران، مطالعۀ موردی فیلم جدایی نادر از سیمین.  فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 7(2)، 148-117. doi: 10.7508/ijcr.2014.26.006  

ساروخانی، باقر؛ و صداقتی‌فرد، مجتبی (1388). شکاف نسلی در خانوادۀ ایرانی؛ دیدگاه­ها و بینش­ها. پژوهش­نامۀ علوم اجتماعی، 3(4)، 32- 7.

سناپور، حسین (1378). نیمۀ غایب (چاپ دهم). تهران: نشر چشمه.

شالچی، وحید (1392). سرکوب نشانه‌­شناختی خانوادۀ سنتی در سینمای ایران: بررسی موردی سینمای پرمخاطب  سال­های 1380تا 1385. جنسیت و خانواده، 1(1)، 116-94.

شعله­‌ور، بهمن (1345). سفر شب. تهران: خوشه.

فلیک، اووه(1388). درآمدی بر تحقیق کیفی (مترجم: هادی جلیلی). تهران: نشر نی.

محب­علی، مهسا (1387). نگران نباش (چاپ اول). تهران: چشمه.

محمدی، بیوک (1386). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مهدی­زاده، محمد (1386). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه­ها.

میرصادقی، جمال (1349). درازنای شب. تهران: کتاب زمان.

میرصادقی، جمال (1376). ادبیات داستانی (چاپ سوم). تهران: سخن.

Corsten, M. (1999). The time of generations. Time & Society, 8(2), 249-272. doi:  10.1177/0961463X99008002003

Hall, S. (2003). Representations, cultural representation and signifying practice. London: Sage Publication.

Mirsadegi, J. (1997). Adabiyāt-e dāstāni [Fictional literature] (3rd ed.). Tehran, Iran: Soxan.

Threadgold, S., & Nilan, P. (2009). Reflexivity of contemporary youth, risk and cultural capital. Current Sociology, 57(1), 47-68. doi: 10.1177/0011392108097452

Webb, J. (2009). Understanding represntation. London: Sage Publications.

 

چگونه به این مقاله استناد کنیم:

یوسفی مقدم، شقایق؛ و ذکایی، محمدسعید (1396). بازنمایی مناسبات نسلی از منظر ادبیات داستانی پیش و پس از انقلاب اسلامی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 10(3)، 78-51.  doi: 10.22631/jicr.2017.1490.2196

 

 

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار