1استادیار جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2کارشناس‌ارشد جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
مکتب قرآن، اولین و قدیمیترین جریان اسلام‌گرای اهل تسنن در ایران، در چهار دهه اخیر به‌لحاظ ساختاری و گفتمانی مراحل گوناگونی را گذرانده است. هدف این مقاله بررسی سازوکارهای اجتماعی مؤثر بر گرایش کردها به مکتب قرآن، در مرحله سوم تطور گفتمانی‌ـ‌ساختاری این جریان ــ از میانه دهه 1370 هجری تا کنون ــ با روش گراوندد تئوری است. بنابر مطالعات وکاوش‌ها، از دلایل اصلی گرایش کردها به مکتب قرآن تجربه نوعی زندگی جمعی با ویژگی‌های بارزی، همچون همدلی، روابط گرم و صمیمی، روابط شخصی و همبستگی جمعی است، درحالی‌که روابط اجتماعی حاکم بر جامعه بزرگ‌تر به‌سمت نوعی روابط جامعهای حرکت کرده که ویژگی‌های بارزش سرد بودن و ابزاری بودن، حسابگری، فردگرایی فزاینده، بیگانگی و روابط غیرشخصی است. مدعای اثر حاضر این است که با گسترش نفوذ و پهنه جهان جامعهای و هژمونی قواعد و مختصات آن، ساکنان دل‌زده از جامعه به عزیمت و ترک این جهان و پناه جستن در نوعی جهان اجتماعی روی می‌آورند؛ مکتب قرآن با مختصات شبهاجتماع گونهاش یکی از پناه‌گاههاست. این نوع جدید هجرت در دوران مدرن ماست؛ هجرتی نه مبتنی بر حرکت مکانی و گسست فیزیکی از اجتماع پیشینی ــ چنانکه در صدر اسلام روی داد و امروز در رأس هیاهوی تبلیغاتی دولت اسلامی (داعش) است ــ بلکه مبتنی بر جهتدهی فعال و مستمر به پیوندهای اجتماعی روزانه فرد مکتبی و تأکید بر روابط درونگروهی، با تضعیف روابط فرد با فضای بیرون از آن. حاصل این فراگرد، خلق جهان خاص مکتب قرآن است؛ هجرت ایمانی به دنیای روابط تنگاتنگ درونگروهی امتِ مطهر، بدون گسست فیزیکی از جامعه نامطهر سابق.
Maktab Qur'an; Believers in the Nostalgia of Ummah; Case Study of Kurds in Iran
نویسندگان [English]
S. Shari’ati Mazinani1؛ S. Ebrahimzadeh2
1Assistant Professor of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2M.A. in Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
In recent decades, Maktab Qur'an(MQ),founded by Ahmad Muftizadeh (Iranian Sunni Kurdish scholar and political activist) in 1977,as the oldest Iranian Sunni Islamist group, has experienced different phases in its evolution, bothstructurally and discursively. In this study,using grounded theory,we have examined the social mechanisms affecting Iranian Sunni Kurds' tendency to Islamist movements (MQ as the case study, in the fourth phase of its structural evolution since1995). This study argues a major reason for Sunni Kurds’ orientation to Maktabis a tendency among people to live in a "community", and what makes this community ideal is a collective life that strengthenspersonal relationships and collective solidarity. Also, the dominant social relationships in society have moved toward a kind of "societal" relationshipcharacterized by impersonal relationships, alienation and increasing individualism. In this study it is argued that while the influence of societal world is increasing, some of its alienated inhabitants try to leave it and dwell in a new community. Therefore, currently, due to lack of other supportive structures in today's Iranian society, MQ, with its community-like characteristics, functions as a kind of haven for Iranian Sunni Kurds who feel alienated from the individualistic society.This is a new kind of "Hijra" in our modern era, which is not place-based but is rather characterized by transformations in Maktabi Muslims’ social ties and beliefs, which virtually provide them with a new Ummah–MaktabQur’an–to live in.
کلیدواژه ها [English]
collectivism, community, individualism, Islamist movements, society
شریعتی‌مزینانی، سارا؛ و ابراهیم‌زاده، سامان (1396). مکتب قرآن؛ مؤمنانی در نوستالژی «امت»؛ مطالعه موردی کردها در ایران. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 10(3)، 99-79. doi: 10.22631/JICR.2017.935.1785
ابتدای صفحه