نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضوء هیئت علمی گروه مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای مردم‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشیار گروه مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه سیستان‌و‌بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

تأمل در آرایش نیروهای اجتماعی و جریانهای اندیشهای گوناگون که در هر جامعه قومی، چشمانداز هویتی ویژه‌ای را توسعه میدهند، تأییدگر این نکته است که امر قومی بهطور عام و مسئله هویت قومی بهطور خاص، پدیدهای اجتماعی است که میتواند زمینه‌ساز مناقشههای اساساً گفتمانی باشد. پژوهش حاضر برمبنای چنین درکی و با توجه به ضرورت فهم گوناگونی اندیشههایی که در مورد مسئله قومیت و هویت قومی در بلوچستان ایران، به‌ویژه در دوران معاصر، وجود داشته و دارد، سازمان یافته است. این پژوهش کیفی با استفاده از مجموعهای از تکنیکها، بهویژه با تأکید بر روششناسی تاریخی، مطالعات کتابخانهای‌ـ‌اسنادی، و نیز تأملات میدانی، پس از طرح بحثی نسبتاً مفصل در مورد ساختار و سازمان اجتماعی بلوچهای ایران، نخست به ارائه نوعی دسته‌بندی از نیروها و گروههای اجتماعی مطرح در جامعۀ موردمطالعه پرداخته و سپس، بر این مبنا، بحثی را دربارۀ گفتمانهای رقیب در آن ارائه کرده است. یافتهها نشان میدهد که تأثیرگذارترین گروههای اجتماعی مطرح در سپهر سیاسی و اجتماعی بلوچستان ـ‌‌بهویژه در یک سده اخیر‌ـ عبارت بودهاند از: 1) سردارها، خوانین و اشرافیت سنتی؛ 2) نخبگان قومی ناسیونالیست و ملیگرا؛ 3) روحانیون، مولویها و فعالان مذهبی؛ 4) روشنفکران و فعالان مدنی تجددگرا. به‌نظر میرسد که هریک از این گروهها، در چارچوب و فضـای اندیشگانی ویژهای فعالیت مـیکند؛ در مقاله حاضـر، این موضوع با ارائه چهار دستۀ گفتمانی، بررسی شده اسـت: 1) گفتمانهای خودمحور و قومگرایانه؛ 2) گفتمانهای ناسیونالیستی و ملیگرایانه؛ 3) گفتمانهای سیاسی‌ـ‌اجتماعی مذهبمحور؛ 4) گفتمانهای سیاسی‌ـ‌اجتماعی بازاندیشانه.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

CAPTCHA Image