نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار علوم سیاسی، دانشکدۀ علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران
2 دانشجوی دکترای مطالعات جنسیت، دانشگاه پاریس، پاریس، فرانسه
چکیده
این مقاله در پی بازنمایی شاخص زبانی جنسیت در بلندترین رمان فارسی، یعنی کلیدر، است. عنصر جنسیت در این رمان ـکه زندگی عشایر شمال شرق کشور را بهتصویر کشیده استـ بهوضوح دیده میشود. نویسنده برای زن کوچنشین، جایگاهی استثنائی قائل شده است؛ زنی که در زندگی عشایری، نقش اساسیای بازی میکند، اما تحت تأثیر کلیشههای جنسیتی، فرودست بهشمار میآید. در این مقاله که برگرفته از یک کار پژوهشی است، شاخص زبانی جنسیت به روش نقد ادبی زنانهنگر بازنمایی شده است. پرسش اصلی مقاله این است که برخورد رمان کلیدر با موضوع زن چگونه است؟ یافته اصلی مقاله حاضر این است که رمان کلیدر در رویارویی با زنان، رفتار دوگانهای دارد؛ ازیکسو سرشار است از الفاظ، ضربالمثلها، و موضعگیریهای شخصیتهای داستان در ضمن گفتوگوها که زنان و جنس زن را گاه به کنایه و گاهی به صریحترین وجه تحقیر میکند، و از سوی دیگر، از بسیاری از قهرمانانِ زن خود شخصیتهای نیرومند و مؤثری میپردازد؛ بهگونهای که خواننده تحت تأثیر نقش فعال و شخصیتهای کارآمد آنها قرار میگیرد. این امر تاحدودی ناشی از فضای عشایری داستان است که در آن زنان بهناگزیر در زندگی، بهویژه در اقتصاد خانوار، نقش مهمی دارند. روش انجام پژوهش، تحلیل متن به روش نقد ادبی است که از دغدغههای زنانهنگری الهام گرفته است.
کلیدواژهها
موضوعات
امامی، نصرالله (1385). مبانی و روشهای نقد ادبی. تهران: نشر جامی.
اولیایینیا، هلن (1382). نقد فمینیستی ویرجینیا وولف. کتاب ماه ادبیات و فلسفه، 74، 65-50.
دولتآبادی، محمود (1363). کلیدر (چاپ چهارم؛ جلد اول و دوم). تهران: نشر پارسی.
دولتآبادی، محمود (1363). کلیدر (چاپ دوم؛ جلد پنجم و ششم). تهران: نشر پارسی.
دولتآبادی، محمود (1363). کلیدر (چاپ دوم؛ جلد نهم و دهم). تهران: نشر پارسی.
دولتآبادی، محمود (1363). کلیدر (چاپ دوم؛ جلد هفتم و هشتم). تهران: نشر پارسی.
دولتآبادی، محمود (1363). کلیدر (چاپ سوم؛ جلد سوم و چهارم). تهران: نشر پارسی.
رابینز، روت (1389). فمینیسمهای ادبی (مترجم: احمد ابومحبوب). تهران: نشر افراز. (تاریخ اصل اثر 2000)
فکوهی، ناصر (1394). مبانی انسانشناسی (چاپ چهارم). تهران: نشر نی.
کالر، جاناتان (1389). نظریه ادبی (مترجم: فرزانه طاهری). تهران: نشر مرکز. (تاریخ اصل اثر 1997)
کمالی، افسانه ( 1383). زبان و نابرابری جنسیتی. کتاب ماه علوم اجتماعی، 83،. ص 78-81.
گری، مارتین (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی (مترجم: منصوره شریفزادگان). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
مایلز، رزالیند (1380) زنان و رمان (مترجم: علی آذرنگ). تهران: نشر روشنگران.
محمدیاصل، عباس (1386). جنسیت و دیدگاههای نئوفمینیستی. تهران: نشر علم.
محمدیاصل، عباس (1389). جنسیت و زبانشناسی اجتماعی. تهران: نشر گلآذین.
موحد، مجید (1386). جنسیت و جامعهشناسی دین. شیراز: نشر آونداندیشه.
مؤمنی، مریم؛ و سیفاللهی، حسین ( 1387).زبان و جنسیت، مجله بازتاب اندیشه، 96، 71-66.
ولیزاده، وحید (1387). جنسیت در آثار رماننویسان زن ایرانی. فصلنامه نقد ادبی، 1(1)، 224-191.
Alcoff, L., & Potter, E. (ed.), (1993). Feminist epistemologies.New York: Routledge.
Goel, S. (2010). Feminism litreary criticism. in Language in India, 10(4), 18.
Moi, T. (1997). Fminist, female, feminie. Feminist Reader (2nd ed.). London: Macmillan Press.
Showalter, E. (1981). Feminist criticism in the wilderness. University of Chicago.