نقش گردشگری آیینی در نگهداشت فرهنگ عزاداری حسینی؛ مطالعه موردی شهرک ماسوله

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گردشگری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

10.22035/jicr.2019.2032.2587

چکیده

آیین‌ها و مراسم سوگواری مذهبی، از مهم‌ترین منابع رسیدن به هویت، ریشه‌های فکری، و سبک زندگی افرادی است که به‌طور جمعی در منطقۀ مشخصی برای اجرا و حفظ آن می‌کوشند. آیین عزاداری حسینی در شهرک ماسوله، اجرای آیینی سنتی است که پس از ورود اسلام به این منطقه، لباس نمادین خود را به قامت سوگواری‌های مسلمانان نشانده و شیوۀ‌ آیینی سنتی را برای ابراز همدردی با امام حسین(علیه‌السلام) و یارانش به‌روز کرده ‌‌است. این پدیدۀ فرهنگی که به‌عنوان میراث معنوی ثبت شده ‌است، برای حفظ و صیانت و از بین نرفتن جلوه‌های عملی آن، نیاز به دیده شدن دارد. گردشگری آیینی با ویژگی نمایشی خود، تکرار و بازنمایش جریان رویداد و کنش و واکنش آیینی را در مقابل چشمان گردشـگـران روایت کرده و به‌عنوان رسـانه‌ای قدرتمند در نگهداشت ویژگی‌های ناب و منحصربه‌فـرد مناطق عمـل می‌کند. پژوهش حاضر، از نوع توصیفی و پیمایشی است که با ابزار مصاحبه و پرسش‌نامه و به روش نمونه‌گیری دردسترس و گلوله‌برفی در بین 340 نفر از گردشگران داخلی و خارجی حاضر در آیین‌های عزاداری حسینی شهرک ماسوله در سال 1396 انجام شده است. نتایج بررسی و تجزیه‌وتحلیل خروجی از نظرات گردشگران با استفاده از نرم‌افزار‌های SPSS و Excel، بیانگر نقش بسزای گردشگری آیینی در حفظ و صیانت از آیین‌های سنتی و لزوم تجهیز زیرساخت‌های گردشگری منطقه است. در راستای هدایت هدفمند گردشگران و بهره‌گیری از رویداد گردشگری آیینی، برگزاری تور‌های تخصصی و برنامه‌ریزی‌شده یکی از پیشنهاد‌های اصلی این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن‌خلدون (1357). مقدمه (مترجم: محمد پروین گنابادی؛ جلد۱). تهران: انتشارات علمی‌ـ‌فرهنگی.

اخوان­ماسوله، مسعود؛ ­و سهیل­نقشی، محمدجواد (1300). ماسوله: سرزمین ستارگان روشن (چاپ اول). رشت: مؤلف.

اوجاقلو، مریم (1394). ­امکان­سنجی­ توسعه­ گردشگری ­مذهبی ­شهر­ زنجان ­با­ تأکید­ بر ­مراسم ­آیینی (پایان­نامه کارشناسی ­ارشد). دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

پازکی، معصومه؛ و شاکرمی، حافظ (1393). بررسی نقش گردشگری فرهنگی­ـ­آیینی در هم­افزایی فرهنگی‌‌ـ­ـ‌مذهبی مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان. کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار، راهکار­ها و چالش­ها با محوریت کشاورزی، منابع طبیعی، ­محیط­ زیست ­و­ گردشگری، اسفندماه، دبیرخانه دائمی کنفرانس بین­المللی توسعه پایدار، راهکار‌ها و چالش­ها، تبریز، ایران.

تمدن­ماسوله، حمزه ( 1392 ). پژوهش 2600 ساله ماسوله، مستندی بر تاریخ 1300 ساله. رشت: ­انتشارات دهسرا.

جمشیدی­ها، غلامرضا؛ و قبادی، علیرضا (1386). تحلیل جامعه­شناختی از مراسم و مناسک دینی با تأکید بر مراسم عاشورا. فصلنامه تاریخ اسلام، 8(2)، 60 ـ37.

حسن‌پور­لمر، سعید (1395). بررسی و تحلیل تزئینات (گره چینی) به کار رفته در بنا­های شهر تاریخی ماسوله، نمونه موردی: محله کشه­سر­علیا. معماری و شهرسازی آرمان­شهر، 9(17)، 36-25.

حسینی‌کلکوه، سید­عادل؛ و حبیبی، روزبه (1394). بررسی تأثیر عوامل آمیخته بازاریابی P4)) در افزایش جذب گردشگر (مطالعه موردی شهرک تاریخی ماسوله). فصلنامه جغرافیای ­فضای گردشگری، 4(15)، 125ـ105.

حیدری، سمیه (1393). بررسی قابلیت‌ها و توانمندی­های توسعه گردشگری در مناطق روستایی با تأکید بر گردشگری آیینی مطالعه موردی: روستای­تاریخی انجدان، شهرستان اراک (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

دشتی، محمد (1389). چارچوب نظری، زوایا و بایسته‌های آن. تاریخ در آینه پژوهش، 1(25)، 49-23.

رمضانی­گورابی، بهمن؛ و کاظم­نژاد، زهرا (1390). رابطه بین توسعه پایدار معماری محیطی و طراحی اقلیمی در ­مناطق کوهستانی مطالعه موردی: شهرک ماسوله. فصلنامه جغرافیای ­آمایش محیط، 4(14)، 38-21.

 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، معاونت آمار و اطلاعات (1395). سامانه اطلاعات آماری استان گیلان. برگرفته از sdi.mpogl.ir

سپهر، محمد­همایون؛ و رحیمی، بهمن (1391). گردشگری آیینی، آیین نوروز شیراز. اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت­گردی ایران‌زمین، اسفندماه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران.

سکوتی­علی­آبادی، ساهره (1395). پژوهشی بر مراسم آئینی علم­بندی در شهرک تاریخی ماسوله (پایان­نامه کارشناسی ­ارشد). پژوهشکده گیلان‌شناسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

صالح­زاده، نیلوفر (1393). فرصت‌ها‌،‌ چالش‌ها­ و­ راهبرد‌های گرشگری آئینی در ایران (‌مورد مطالعه‌: مراسم پیر‌شالیار‌) (پایان­نامه کارشناسی ارشد). دانشکده­ علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

صالحی­پور، محمد­رضا؛ و پور­فرج، اکبر (1390). گردشگری میراث: راه­کار مناسب توسعه پایدار گردشگری در ایران. همایش گردشگری و توسعه پایدار، 22 ­و 23 تیرماه دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران.

طالبی، فرامرز؛ و صمصام، عزت­اله (1393). تعزیه در گیلان (جلد دوم). رشت: فرهنگ ایلیا.

غضنفری، پروانه؛ و جوادی، شهره (1388). نگاه آیینی به گردشگری ایرانی، منظر، 1(5)، 73-70.

فروغی­ماسوله، ناصر؛ شرفی­ماسوله، فرهاد (1377). ماسوله: شهر صخره­ها و بناهای تاریخی (چاپ دوم). رشت: انتشارات گیلان.

قادری، اسماعیل؛ عزتی، عزت اله و حافظیزاده، شقایق (1388). راهکارهای استفاده از مراسم تاسوعا و عاشورا به عنوان پتانسیل توریسم فرهنگی‌ـ‌مذهبی در محدوده بخش مرکزی تهران. فضای جغرافیایی، 9(28)، 101­ـ75.

 کاظمی، مهدی (1385). مدیریت گردشگری. تهران: سمت.

گیدنز، آنتونی (1376). جامعه شناسی (مترجم: منوچهر صبوری). تهران: نشر نی.

محدثی، جواد (1393). فرهنگ عاشورا. قم: نشر معروف.

میرشکرایی، محمد (۱۳۷۸). محرم و نشانه­های نمادین. کتاب ماه ­هنر، 7، 12-11.

همیلتون، ملکلم (1377). جامعه‌شناسی دین (مترجم:‌محسن ثلاثی). تهران: تبیان.

ویلیامز، استیون (1393). جغرافیای­گردشگری (مترجم: محمود ضیایی). تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور. (تاریخ اصل اثر 1998)

یوسفی، یوسف؛ آزاد، میترا؛ و سلطانی­محمدی، مهدی (1396). مطالعۀ چگونگی ارتباط مراسم آیینی عزاداری ایام محرم و شهر نایین. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 29،50ـ37.

Bauman, Z. (1998). On Glocalization: or Globalization for some, Localization for some Others. Thesis Eleven, 54(1), 37–49. http://doi.org/10.1177/0725513698054000004

Bell, B. (2003). The rites of passage and outdoor education: Critical concerns for effective programming. The Journal of Experiential Education, 26(1), 41-50. doi. 10.1177/105382590302600107

Browne, R.B. (1980). Rituals and Ceremonies in Popular Culture. Bowling Green, OH: Bowling GreenUniversity Popular Press,19-35.

Franklin, A. (2003). Tourism: An introduction. London: Sage Publications Ltd. doi: 10.4135/9781446220108

Hummon, D. M. (1988). Tourist world: Tourist advertising, ritual, and American culture. Sociological Quarterly, 29(2), 179-202. doi: 10.1111/j.1533-8525.1988.tb01250.x

Jafari, J. (2001). Encyclopedia of tourism. Routledge: New York, NY. doi: 10.4324/9780203195673

Kim, J., Kim, B., & Park, S. (2013). The effects of tourism ritualization, ritual performance on tourist satisfaction. Journal of Quality Assurance in Hospitality & Tourism, 14, 245-263. doi: 10.1080/1528008x.2013.802555

Richard, C., John, G., & Thomas, N. D. (2003). Changing direction: Rites of passage programs for African American older men. Journal of African American Studies, 7(3), 3-14. doi: 10.1007/s12111-003-1012-7

Smith, S. L. J. (1994). The tourism product. Annals of Tourism Research, 21(3), 582-595. doi: 10.1016/0160-7383(94)90121-x

Tetreault, M. A. S., & Kleine, R. E. (1990). Ritual, ritualized behavior and habit: Refinements and extensions of the consumption ritual construct. Advances in Consumer Research, 17, 31-38.

Zeppal, H., & Hall, C. (1991). Selling art and history: Cultural heritage and tourism. Tourism Studies, 2, 47-55.

فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 46
تابستان 1398
صفحه 101-131

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار