«اخلاق مسئولیت» و سیاستگذاری دین در دانشگاه؛ تحلیل «سند دانشگاه اسلامی»

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌شناسی، پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری، دانشگاه شهبد بهشتی، تهران، ایران

10.22035/jicr.2019.2225.2730

چکیده

در چهل سال اخیر، درباره «غیرعملی‍بودن»، «عدم‍مشروعیت» و «ناکارآمدی» سیاستگذاری دین در دانشگاه، به علل و دلایل متعددی اشاره شده است. مقاله حاضر بدون کم‍اهمیت جلوه‍دادن علل و دلایل مذکور، ضعف «اخلاق مسئولیت» نهاد سیاستگذاری را پررنگ یافته، معتقد است بسیاری از سوء‍ظن‍ها، نارضایتی‍ها و مخالفت‍ها و از دیگرسو، ناکامی‍های اسلامی‍سازی دانشگاه‍ها، ناشی از ضعف اخلاق مسئولیت نهاد سیاستگذاری است. نگارنده با طرح یک پرسش اصلی و شش پرسش فرعی، به‍روش قیاسی و استقرایی، به تحلیل کیفی مضمون سند دانشگاه اسلامی (مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی سال 1392) پرداخته، نشان خواهد داد سیاستگذاری دین در دانشگاه بر پایه «اخلاق مسئولیت» تدوین نشده است. اما این که سند مذکور بر پایه «اخلاق باور» تنظیم شده است یا نه، مستلزم بررسی مستقل دیگری است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

احمدی، وکیل (1396). بررسی جامعه‌شناختی برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. در سیاوش قلی‌پور، دانشگاه در بستر محلی: دانشگاه رازی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

اخوان کاظمی، بهرام (1382). راهکارهایی برای اسلامی‍شدن دانشگاه‍‌ها با تأکید بر تقویت علوم انسانی و جنبش تولید علم. فصلنامه دانشگاه اسلامی، 18و19، 44-19.

افروغ، عماد (1395). ارزیابی انتقادی نهاد علم. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

الوندی، پدرام (1396). فرهنگ و آموزش عالی: شکل‌گیری و راهبری معاونت فرهنگی‌ـ‌اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری: در گفت‌و‌گو با هادی خانیکی، محمدباقر خرمشاد، غلامرضا خواجه‌سروی، سیدضیاء هاشمی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

بروبیکر، راجرز (1395). مرزهای عقلانیت؛ رساله‌ای درباره اندیشه اجتماعی و اخلاقی ماکس وبر (مترجم: شهنار مسمی‍پرست). تهران: نشر پارسه. (تاریخ اصل اثر 1988)

حاضری، علی‌محمد (1377). مدارس غیرانتفاعی و تحرک اجتماعی (با تکیه بر مطالعه در شهرستان یزد). ت‍ه‍ران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حیدری، محمدحسین (1396). تأملی بر وضعیت موجود و مطلوب حوزه فرهنگ در دانشگاه‌های ایران. در علی قنبری، دانشگاه در بستر محلی: دانشگاه اصفهان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

خمینی، روح‌الله (1385). صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

جعفریان، رسول (1397). چند نکته درباره کتاب‌های درسی دوره قاجار. فصلنامه گنجینه دارالفنون، وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، 1(1و2)، 115-118.

داوری اردکانی، رضا (1387). علم و سیاست‍های آموزشی‌ـ‌پژوهشی. ت‍هران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

داوری اردکانی، رضا (1390). درباره تعلیم و تربیت در ایران. ت‍ه‍ران: انتشارات سخن.

داوری اردکانی، رضا (1391). سیر تجدد و علم جدید در ایران. ت‍ه‍ران: نشر فردایی دیگر.

داوری اردکانی، رضا (1396). درباره علم. ت‍ه‍ران: نشر هرمس.

ذکایی، محمدسعید؛ و اسماعیلی، محمدجواد (1395). جوانان و بیگانگی تحصیلی و دانشگاهی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

رحمانی، جبار (1396). درس‍های عمومی معارف اسلامی و مسئله دانشجوی متعهد. در: مطالعات فرهنگی و اجتماعی کلاس درس دانشگاهی در ایران، صص 272-241، ت‍ه‍ران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

رفیع‍پور، فرامرز (1383). موانع رشد علمی ایران و راه‍حل‍های آن. تهران، ایران: شرکت سهامی انتشار.

رضایی، محمد؛ کاظمی، عباس؛ و طاهری کیا، حامد (1396). چهار روز از حیات دانشگاه پس از انقلاب. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 10(1)، 200-177. doi: 10.22631/IJCR.2017.327

روحبخش، رحیم (1388). امام خمینی و دانشگاه اسلامی در دوره قبل از پیروزی انقلاب اسلامی (پیشینه تاریخی، علل و نتایج). فصلنامه دانشگاه اسلامی، 15، 46-21.

رینگر، مونیکا ام. (1385). آموزش دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار (مترجم: مهدی حقیقت‌خواه). نشر ققنوس.

سراج‌زاده، سیدحسین (1395). نگرش‌ها و رفتار دانشجویان: مرحله دوم پیمایش طول نگرش‌ها و رفتار دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

شورای عالی انقلاب فرهنگی (1392). سند اسلامی‌‍شدن دانشگاه‌ها، مصوبه 25/4/92، قابل دسترسی در https://sccr.ir

صدیقیان بیدگلی، آمنه (1396). کلاس درس در دانشگاه‌های ایران. در مطالعات فرهنگی و اجتماعی کلاس درس دانشگاهی در ایران. ت‍ه‍ران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

صدیقیان بیدگلی، آمنه؛ و لشکری، مجتبی (1396). مرور نظام‌مند مسائل اجتماعی زندگی دانشجویی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

فاضلی، نعمت‌الله (1396). علوم انسانی و اجتماعی در ایران: چالش‍ها، تحولات و راهبردها. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

ف‍راس‍ت‍خ‍واه‌، م‍ق‍ص‍ود (1388). سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران: بررسی تاریخی آموزش عالی و تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مؤثر بر آن. تهران: رسا‏‫.

ف‍راس‍ت‍خ‍واه‌، م‍ق‍ص‍ود (1389). دانشگاه و آموزش عالی: منظرهای جهانی و مسئله‌های ایرانی. تهران: نی.

قانعی‌‍راد، محمدامین (1385). تعاملات و ارتباطات در جامعهٔ علمی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

قنبری، علی (1396). تأملی در زیست جنسی جوانان در فضای دانشگاه‌ها. در: دانشگاه در بستر محلی (دانشگاه اصفهان). تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

کاظمی، عباس (1396). روزمره‌شدن دانشگاه و زندگی روزمره کلاس درس در ایران: نگاه استادان و دانشجویان. در: مطالعات فرهنگی و اجتماعی کلاس درس دانشگاهی در ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

کانت، ایمانوئل (1362). سنجش خرد ناب (مترجم: میرشمس‌الدین ادیب سلطانی). تهران: امیرکبیر.

کرم‍پور، حمید (1381). جامعهٔ تعلیمات اسلامی؛ پیش‌زمینهٔ تأسیس دانشگاه اسلامی. مجله دانشگاه اسلامی، 15، 78-57.

منصوری، علی (1396). آسیب‌شناسی سرقت علمی در دوره‌های تحصیلات تکمیلی. در: دانشگاه در بستر محلی: دانشگاه اصفهان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

مرشدی، ابوالفضل؛ و خلج، مرتضی (1392). ارزیابی سیاست‌های فرهنگی آموزش عالی کشور: کثرت در وحدت فرهنگی/همزیستی فرهنگ علمی و دینی. مجله برنامه‍ریزی رفاه و تعاون اجتماعی، 14، 144-107.

معاونت طرح و برنامه و امور مجلس نهاد رهبری (1387). مجموعه قوانین و مقررات نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها. قم: دفتر نشر معارف.

مقیسه، حسین (1384). موانع اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها. فصلنامه دانشگاه اسلامی، 9(3)، 102-89.

مناشری، دیوید (1396). نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن (مترجم: محمدحسین بادامچی و عرفان مصلح). تهران: حکمت سینا.

نوایی، علی‌اکبر (1382). پروژه اسلامی‌‍شدن دانشگاه‌ها و راهکارهای آن. فصلنامه دانشگاه اسلامی، (18 و 19)، 71-45.

وبر، ماکس (1377). اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‍داری (مترجم: عبدالمعبود انصاری). تهران: سمت.

وبر، ماکس (1384). اقتصاد و جامعه (مترجم: عباس منوچهری و همکاران). تهران: سمت.

وبر، ماکس (1385). روش‍شناسی علوم اجتماعی (ترجمه حسن چاوشیان). تهران: نشر مرکز.

وبر، ماکس (1387). دین، قدرت، جامعه (مترجم: احمد تدین). تهران: هرمس.

هاشم زهی، نوروز؛ و خلجی، عباس (1388). بررسی تطبیقی رویکردهای مبدعان اسلامی‌سازی دانشگاه در ایران. مجله معرفت در دانشگاه اسلامی، 13(3)، 29-4.

هاشم زهی، نوروز؛ و میرزا، بهروز (1392). تحلیل مقایسه‍‍ای ارزشیابی دانشگاهیان ایران از برنامه‌های اسلامی دانشگاه. فصلنامه سیاست‍های راهبردی و کلان، 1(2)، 54-25.

هاشمی، سیدضیا (1396). سیاست فرهنگ در دانشگاه ایرانی؛ رویکردی فرهنگی به آموزش عالی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

همتی، رضا (1396). تحلیلی بر گسترش آموزش عالی و دلالت‌های آن در جامعهٔ ایرانی. در: دانشگاه در بستر محلی (دانشگاه اصفهان)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 مهر 1398

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار