جامعه‌شناسی نذر و موانعِ مسئولیّت‌پذیری و مشارکت اجتماعیِ کنش‌گران در نذرهایِ مالی

عربی, نسرین; نوغانی دخت بهمنی, محسن; صدیق اورعی, غلامرضا

doi:10.22035/jicr.2020.2218.2726

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشیار جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استادیار جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22035/jicr.2020.2218.2726

چکیده

نذرهای مالی از منظر جامعه‌شناختی کنشی ‌‌اجتماعی، اقتصادی، مشارکتی و معطوف به خیر جمعی هستند که با توجّه به شرایط کنونی جامعۀ ما ظرفیت فراوانی برای توانمندسازی گروه‌های آسیب‌پذیر و مقابله با فقر دارند. بر این اساس، هدف این مقاله توصیف و تفسیر معنای پدیدهٔ نذر از منظر کنش‌گران، دلائل آن‌ها برای انتخاب روش‌های ادای نذر و در نهایت کشف موانع مسؤلیّت‌پذیری و مشارکت اجتماعیِ کنش‌گران است. با استفاده از رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون و به‌کارگیری مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته و روایتی، و با مراجعه به 18مشارکت‌کننده داده‌ها در شهر مشهد جمع‌آوری شد. براساس یافته‌ها، مشارکت‌کنندگان از حیث تفسیر معنای نذر به دو گروه آگاه و نیمه‌آگاه تفکیک می‌شوند. از مقایسۀ کنش این دو گروه مشخّص می‌شود که نوع کنش مشارکت‌کنندگان آگاه بیشتر عقلانی معطوف به هدف یا ارزش بوده و این دسته احساس مسئولیت‌پذیری بیشتری داشته ونذرهای مالی خود را به‌صورت اجتماعی و مشارکتی انجام می‌دهند. نوع کنش مشارکت‌کنندگان نیمه‌آگاه اغلب عاطفی معطوف به هدف یا ارزش بوده و روش‌های نذردهی انفرادی را برمی‌گزینند. یافته‌ها نشان می‌دهد که موانع مسئولیت‌پذیری و مشارکت اجتماعی در نذرهای مالی از دید مشارکت‌کنندگان در چهاردسته قرار می‌گیرند: آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و مدیریتی. در نهایت براساس یافته‌ها برای رفع موانع پیش‌روی کنش‌گران نذر، مدلی مفهومی پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

جامعه‌شناسی دین و فرهنگ

مراجع

آرون، ریمون (1393). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی (مترجم: محمدباقر پرهام). تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.

بهار، مهری (1383). نذر و هویت اجتماعی زنان. نامه علوم اجتماعی، 24، 132-117.

توکلی‌راد، مهرداد؛ و کلانتری، عبدالحسین (1393). گونه‌ها و عوامل تأثیرگذار بر وقوع فعالیت‌های نذری در جامعه ایرانی: مطالعه موردی شهر فومن. اسلام و مطالعات اجتماعی، 2(1)، 71-49.

جلالی، رستم (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی. مجلۀ تحقیقات کیفی در علوم سلامت؛ 1(4)، 320-310.

دهخدا، علی اکبر(1341). لغت‌نامه. تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

دوپویی، فرانسیس (1385). انسان‌شناسی اقتصادی (مترجم: محدثه محب‌حسینی). تهران: نشر علم.

رحمانی، جبار؛ و فرحزاد، یاسمن (1395). سفره‌های نذری در تهران: عاملیت زنانه در جماعت آیینی. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 5(2)، 200-183. doi: 10.22059/IJAR.2015.59083

صادقی، حسین؛ فتحی، میثم؛ و شفیعی، علی (1391). بررسی جایگاه نذورات در فقرزدایی از جامعه اسلامی: مطالعه موردی ایران در 1385-1388. اقتصاد ایران، 45، 5-32.

طالبی، راضیه؛ جویباری، لیلا؛ و ثناگو، اکرم (1396). تبیین رفتارهای مذهبی مادران دارای کودک بستری: مطالعه کیفی. پژوهش در دین و سلامت، 3(3)، 42-35.

عطایی کجویی، پری؛ زرندی‌خالدی، مرجان؛ امامی، پریرخ؛ و حاجی‌لاهیجانی، منصوره (1393). گونه‌شناسی سفره‌های نذری زنانه. اولین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم رفتاری، اصفهان، ایران.

لرنر، دنیل (1383). گذار از جامعه سنتی: نوسازی خاورمیانه (مترجم: غلامرضا خواجه‌سروی). تهران:‌پژوهشکده مطالعات راهبردی.

لطفی‌قهرمانلو، علیرضا؛ وصالی، سعید؛ و هزارجریبی، جعفر (1391). مقاصد و نیات نذردهندگان نسبت به نتایج رفاهی نذر (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). پردیس آموزش‌های نیمه‌حضوری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

محمدپور، احمد؛ صادقی، رسول؛ و رضایی، مهدی (1389). روش‌های تحقیق ترکیبی به‌عنوان سومین جنبش روش‌شناختی: مبانی نظری و اصول عملی. جامعه‌شناسی کاربردی، 21(2)، 100-77.

موسوی خمینی، روح‌الله (1387). تحریرالوسیله (جلد دوم). تهران: مؤسسه تنطیم و نشر آثار امام خمینی.

موسی‌پور سوران، سمیه؛ کاظمیان، غلامرضا؛ و سیدنقوی، میرعلی (1393). الگوی مدیریت توسعهٔ پایدار در محله‌های غیررسمی: مطالعه موردی ده ونک (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

همایون سپهر، محمد (1386). سفرهٔ حضرت رقیه(س): تجلی نماد پیوند گندمکاران و نخل‌داران. فصلنامه نجوای فرهنگ، 2(3)، 14-3.

وبر، ماکس (1374). اقتصاد و جامعه (مترجم:‌ ع‍ب‍اس‌ م‍ن‍وچ‍ه‍ری‌، م‍ه‍رداد ت‍راب‍ی‌ن‍ژاد، م‍ص‍طف‍ی‌ ع‍م‍ادزاده‌). تهران: انتشارات مولی.

Brammer, S., Williams, G., & Zinkin, J. (2007). Religion and attitudes to corporate social responsibility in a large cross-country sample. Journal of Business Eethics, 71(3), 229-243.

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.

Buckley, M. (1979). Vows in the secular order of discalced Carmelites. [online]. Reterived from https://www.ocds.info/Formation_Guidelines/PDFS/original%20formation%20pdfs/Vows.pdf

Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures (Vol. 5043). New York: Basic books.

Hemingway, C. A., & Maclagan, P. W. (2004). Managers' personal values as drivers of corporate social responsibility. Journal of Business Ethics, 50(1), 33-44.

Hoffmann, S. (2014). A study of the votive terracotta figurines from the Athana Lindia sanctuary. Les Carnets de l’ACoSt. Association for Coroplastic Studies, (11), [Online]. doi: 10.4000/acost.452

Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1989). Ethics: The failure of positivist science. The Review of Higher Education, 12(3), 221-240. Doi: 10.1353/rhe.1989.0017

Nowell, L. S., Norris, J. M., White, D. E., & Moules, N. J. (2017). Thematic analysis: Striving to meet the trustworthiness criteria. International Journal of Qualitative Methods, 16(1). doi: 10.1177/1609406917733847

Oberhelman, S. M. (2014). Anatomical votive reliefs as evidence for specialization at healing sanctuaries in the ancient Mediterranean world. Athens Journal of Health, 1(1), 47-62.

Ramasamy, B., Yeung, M. C., & Au, A. K. (2010). Consumer support for corporate social responsibility (CSR): The role of religion and values. Journal of Business Ethics,91(1), 61–72.

Streuding, J. H. (2014). Success at Sea: Maritime Votive Offerings and Naval Dedications in Antiquity (Unpublished doctoral dissertation). Texas A&M University, US.

Walker, M., & Parent, M. M. (2010). Toward an integrated framework of corporate social responsibility, responsiveness, and citizenship in sport. Sport Management Review, 13(3), 198-213. doi: 10.1016/j.smr.2010.03.003

فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

جامعه‌شناسی نذر و موانعِ مسئولیّت‌پذیری و مشارکت اجتماعیِ کنش‌گران در نذرهایِ مالی

مراجع

مراجع

Brammer, S., Williams, G., & Zinkin, J. (2007). Religion and attitudes to corporate social responsibility in a large cross-country sample. Journal of Business Eethics, 71(3), 229-243.

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.

Buckley, M. (1979). Vows in the secular order of discalced Carmelites. [online]. Reterived from https://www.ocds.info/Formation_Guidelines/PDFS/original%20formation%20pdfs/Vows.pdf

Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures (Vol. 5043). New York: Basic books.

Hemingway, C. A., & Maclagan, P. W. (2004). Managers' personal values as drivers of corporate social responsibility. Journal of Business Ethics, 50(1), 33-44.

Hoffmann, S. (2014). A study of the votive terracotta figurines from the Athana Lindia sanctuary. Les Carnets de l’ACoSt. Association for Coroplastic Studies, (11), [Online]. doi: 10.4000/acost.452

Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1989). Ethics: The failure of positivist science. The Review of Higher Education, 12(3), 221-240. Doi: 10.1353/rhe.1989.0017

Nowell, L. S., Norris, J. M., White, D. E., & Moules, N. J. (2017). Thematic analysis: Striving to meet the trustworthiness criteria. International Journal of Qualitative Methods, 16(1). doi: 10.1177/1609406917733847

Oberhelman, S. M. (2014). Anatomical votive reliefs as evidence for specialization at healing sanctuaries in the ancient Mediterranean world. Athens Journal of Health, 1(1), 47-62.

Ramasamy, B., Yeung, M. C., & Au, A. K. (2010). Consumer support for corporate social responsibility (CSR): The role of religion and values. Journal of Business Ethics,91(1), 61–72.

Streuding, J. H. (2014). Success at Sea: Maritime Votive Offerings and Naval Dedications in Antiquity (Unpublished doctoral dissertation). Texas A&M University, US.

Walker, M., & Parent, M. M. (2010). Toward an integrated framework of corporate social responsibility, responsiveness, and citizenship in sport. Sport Management Review, 13(3), 198-213. doi: 10.1016/j.smr.2010.03.003

دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 48
زمستان 1398
صفحه 105-135

جامعه‌شناسی نذر و موانعِ مسئولیّت‌پذیری و مشارکت اجتماعیِ کنش‌گران در نذرهایِ مالی

مراجع

دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 48زمستان 1398صفحه 105-135

دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 48
زمستان 1398
صفحه 105-135