نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

ارانه‌های غریزی، آموزه‌های اجتماعی، مقصریابی‌، اصناف، طبقات

چکیده

یکی از رایج‌ترین فعالیت‌های ذهنی افراد جست‌وجوی علل حوادث روزمره است. این فعالیت ممکن است متأثر از برخی رانه‌های غریزی و روانی و نیز برخی آموزه‌های اجتماعی به سمت ساده‌سازی اریب پیدا کند. ساده‌سازی در علّت‌کاوی و علّت‌یابی و تبیین‌های علّی سهل‌انگار و اغراق‌گر در مسائل مختلفی از قبیل بهداشتی، محیط زیستی، اخلاقی، حوادث و غیره، و به تَبَعِ آن ساده‌سازی در مقصریابی می‌تواند تاحدودی ناشی از گرایش غریزی به غلبه بر تعارضِ ذهنی (ناسازگاری شناختی) و فرار از رنج ناشی از منسوب‌کردن حوادث به اتفاق یا به کوتاهیِ خود باشد، و نیز ناشی از پذیرش کلیشه‌های تعلیلی رایج در جامعه. از منظر پیامد، علّت‌یابیِ ساده‌ساز، که لااقل دچار مغالطۀ جزء و کل است، ممکن است فرد را به رویارویی فکری- احساسی یا عملی با کسانی تحریض کند که علّت یا علّت اصلی (مقصر منفرد یا اصلی) مصائب آنها نبوده‌اند و از این رهگذر، تصورات و انتظاراتی برای فرد و جامعه ایجاد شود که به رادیکالیسم و بی‌اعتمادی و درنهایت رنج بیشتر و کارآمدی کمتر منجر شود. این مقاله در پی بررسی برخی شکل‌های این ساده‌سازی در مواجهات رایج انتقادی و تحلیلی در ایران امروز است و در پی تقویت ایدهٔ وجود ناسازگاری شناختی و میل به غلبه بر تعارض ذهنی در انگیزه‌ها، و خطر گسترش انتقاد غیرسازنده و تندروی و بی‌اعتمادی در عوارض است. محدودۀ جست‌وجوی داده‌ها برشی تصادفی از سایت‌های خبری-تحلیلی فارسی‌زبان و عامه‌پسند در فضای مجازی است که به نظر می‌رسد بازتابی از نوعی گرایش رایج فرهنگی جامعه را در مورد این موضوع خاص فراهم می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

هس‌اکسپرت (24 اسفند 1396). آتشسوزی پلاسکو عمدی بوده است. برگرفته از https://www.hseexpert.com

American Psychological Association (2016). Beliefs and causal understanding. Rederived from https://www.apa.org/pubs/highlights/peeps/issue-84

Booth Fowler, B. (1999). Enduring Liberalism, American political thought since the 1960s. University Press of Kansas, Kansas US.

Hurley, P. J. (2011). A Concise introduction to logic. Boston US, Cengage learning.

Independent (Dec. 10,  2014). Bad science reporting blamed on exaggerations in university press release. Retrieved from https://www.independent.co.uk/news/science/bad-science-reporting-blamed-on-exaggerations-in-university-press-releases-9913336.html

Johnson, D. R., Murphy, M. P., & Messer, R. M. (2016). Reflecting on explanatory ability: A mechanism for detecting gaps in causal knowledge. Journal of Experimental Psychology: General, 145(5), 573-588.  doi: 10.1037/xge0000161

Kushnick, G. (Dec. 8, 2015). Your habit of pointing out other people’s fault is ruining your life. Rederived from https://medium.com/@DrGregKushnick/your-habit-of-pointing-out-other-people-s-faults-is-ruining-your-life-9f4483b67190

Matute, H., Blanco, F., Yarritu, I., Diaz-Lago, M., Vadillo, M.A., & Barberia, I. (2015). Illusions of causality: how they bias our everyday thinking and how they could be reduced. Frontiers in Psychology, 6, 888. doi: 10.3389/fpsyg.2015.00888

Meffert, M. (2006). The effect of negativity and motivated information processing during a political campaign. Journal of communication, 56(1), 27-51. doi: 10.1111/j.1460-2466.2006.00003.x

Ross, L. (1977). The intuitive psychologist and his shortcomings: Distortions in the attribution process. In Berkowitz, L. (Ed.), Advances in experimental social psychology (pp. 173–220),  New York: Academic Press.

Rottman, B. M. (2016). Searching for the best cause: Roles of mechanism beliefs, autocorrelation, and exploitation. Journal of Experimental Psychology: Learning, memory and cognition, 42(8), 1233-1256.  Doi: doi: 10.1037/xlm0000244

Sayer, A. (2005). Reductionism in social science. Paper for workshop on challenges to Dominant mode of knowledge (Dec. 16-17, 2005), Paris, France.

Sommers, C. H., (1994). Who stole Feminism?: How women have betrayed women. New York, Simon & Schuster.

Taylor, E. B. (1920). Primitive culture. London: John Murray.

Zultan, R., Gerstenberg, T., & Lagnado, D.A. (1983). Finding fault: Causality and counterfactuals in group attributionsCognition, 125(3), 429–440. doi: 10.1016/j.cognition.2012.07.014

CAPTCHA Image