نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
ارانههای غریزی، آموزههای اجتماعی، مقصریابی، اصناف، طبقات
چکیده
یکی از رایجترین فعالیتهای ذهنی افراد جستوجوی علل حوادث روزمره است. این فعالیت ممکن است متأثر از برخی رانههای غریزی و روانی و نیز برخی آموزههای اجتماعی به سمت سادهسازی اریب پیدا کند. سادهسازی در علّتکاوی و علّتیابی و تبیینهای علّی سهلانگار و اغراقگر در مسائل مختلفی از قبیل بهداشتی، محیط زیستی، اخلاقی، حوادث و غیره، و به تَبَعِ آن سادهسازی در مقصریابی میتواند تاحدودی ناشی از گرایش غریزی به غلبه بر تعارضِ ذهنی (ناسازگاری شناختی) و فرار از رنج ناشی از منسوبکردن حوادث به اتفاق یا به کوتاهیِ خود باشد، و نیز ناشی از پذیرش کلیشههای تعلیلی رایج در جامعه. از منظر پیامد، علّتیابیِ سادهساز، که لااقل دچار مغالطۀ جزء و کل است، ممکن است فرد را به رویارویی فکری- احساسی یا عملی با کسانی تحریض کند که علّت یا علّت اصلی (مقصر منفرد یا اصلی) مصائب آنها نبودهاند و از این رهگذر، تصورات و انتظاراتی برای فرد و جامعه ایجاد شود که به رادیکالیسم و بیاعتمادی و درنهایت رنج بیشتر و کارآمدی کمتر منجر شود. این مقاله در پی بررسی برخی شکلهای این سادهسازی در مواجهات رایج انتقادی و تحلیلی در ایران امروز است و در پی تقویت ایدهٔ وجود ناسازگاری شناختی و میل به غلبه بر تعارض ذهنی در انگیزهها، و خطر گسترش انتقاد غیرسازنده و تندروی و بیاعتمادی در عوارض است. محدودۀ جستوجوی دادهها برشی تصادفی از سایتهای خبری-تحلیلی فارسیزبان و عامهپسند در فضای مجازی است که به نظر میرسد بازتابی از نوعی گرایش رایج فرهنگی جامعه را در مورد این موضوع خاص فراهم میکنند.
کلیدواژهها
موضوعات
آپارات (1396). مستند انقلابی سلامتی چیست. برگرفته از https://www.aparat.com/v/iaOEo?playlist=257923
ایرنا (5 خرداد 1394). بازنگری مصرف سموم و کود شیمیایی در اراضی شالیزاری ضرورتی اجتنابناپذیر. برگرفته از https://www.isna.ir/news/93041608992
ایسنا (16 تیر 1393). مهمترین علل گرایش به مصرف مواد مخدر در جامعه چیست؟ برگرفته از https://www.isna.ir/news/93041608992
بیبیسی فارسی (21 آبان 1392). طلاق در ایران. برگرفته از https://www.bbc.com
پینکر، استیون (1394). لوح سپید (مترجم: بهزاد سروری). تهران، نگاه معاصر.
توسعه ایرانی (28 دی 1397). اعتراضات دیماه محصول به حاشیه رفتن طبقه متوسط است. برگرفته از https://www.toseeirani.ir
جامجم (17 دی 1392). دلایل تنوع طلبی جنسی. برگرفته از http://jamejamonline.ir/fa/news/633033
جهان اقتصاد (6 بهمن 1396). اضمحلال طبقه متوسط علت سقوط اقتصاد ملی. برگرفته از http://jahaneghtesad.com
خبرآنلاین (12 مرداد 1397). بالاخره علت اصلی سقوط پرواز تهران-یاسوج خطای خلبان بود یا یخ زدن بال هواپیما؟ برگرفته از https://www.khabaronline.ir/news/794162
خبرآنلاین (25 آذر 1392). مردم ایران تفریح ندارند به هم پیامک میزنند. برگرفته از https://www.khabaronline.ir/news/327845
خبرگزاری آفتاب (8 بهمن 1397). به صدا و سیما باختیم. برگرفته از https://aftabnews.ir/fa/news/571606
خبرگزاری فارس (20 آذر 1397). لوازم آرایش غیراستاندارد و خطر ابتلا به سرطان. برگرفته از https://www.farsnews.ir/news/13970920000764/
خبرگزاری مهر (2 بهمن 1397). دولت فقط فقر تولید میکند و فقر علت شکلگیری کودککار است. برگرفته از https://www.mehrnews.com
خبرگزاری مهر (7 بهمن 1387). آلودگی هوا باعث کاهش 60 درصدی پرندگان در تهران شده است. برگرفته از https://www.mehrnews.com/news/837885
خبروان (3 دی 1397). بلیطهای گران تئاتر لاکچری بینوایان سولد اوت شد. برگرفته از https://www.khabaronline.ir/news/327845
راسخون (16 آذر 1390). ریشه های خشونت در خانواده و جامعه. برگرفته از https://rasekhoon.net/article/show/203424
رکنا (4 دی 1397). بریدن ترمز علت تصادف اتوبوس دانشجویان. برگرفته از https://www.rokna.net
سایت مؤسسه تحریریه (21 دی 1396). عامل ایجاد خشکسالی در ایران را بشناسید. برگرفته از https://tahririeh.com
سنت شمال (18 آذر 1397). مشکلات جامعه بشری از بدیهای اخلاقی نشئت میگیرد. برگرفته از http://shomal.dmsonnat.ir/News/58069
شبکه فیزیک هوپا (15 مرداد 1392). علت گرم شدن بیشاز اندازه هوا در این روزها. برگرفته از https://hupaa.com
فریزر، جیمز جورج(1384). شاخۀ زرین (مترجم: کاظم فیروزمند). تهران: نشر آگاه. (تاریخ اصل اثر 2002)
کرمی، ناصر (11 بهمن 1397). برگرفته از یادداشت صفحه فیس بوک نامبرده.
گذشته، ناصر (14 بهمن 1396). علت انقلاب ایران. برگرفته از یادداشت صفحه فیس بوک نامبرده.
مجله اینترنتی نمناک (26 آبان 1397). ضررهایی که با خوردن نوشابه به خود میزنید. برگرفته از http://namnak.com/ p38327
مشرقنیوز (10اردیبهشت 1397). همهچیز درباره زلزله کرمانشاه. برگرفته از https://www.mashreghnews.ir
میچل، ملانی (1396). سیری در نظریۀ پیچیدگی (مترجم: رضا امیر رحیمی). تهران: نشر نو.
نمناک (28 آذر 1395). علت شکست تیم برانکو و قلعه نویی. برگرفته از http://www.namnak.com-.p41180
هراری، یووال نوح (1397). 21 درس برای قرن 21 (مترجم: سودابه قیصری). تهران: نشر پارسه.
هساکسپرت (24 اسفند 1396). آتشسوزی پلاسکو عمدی بوده است. برگرفته از https://www.hseexpert.com