نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسنده
ارانه‌های غریزی، آموزه‌های اجتماعی، مقصریابی، اصناف، طبقات
چکیده
یکی از رایج‌ترین فعالیت‌های ذهنی افراد جست‌وجوی علل حوادث روزمره است. این فعالیت ممکن است متأثر از برخی رانه‌های غریزی و روانی و نیز برخی آموزه‌های اجتماعی به سمت ساده‌سازی اریب پیدا کند. ساده‌سازی در علّت‌کاوی و علّت‌یابی و تبیین‌های علّی سهل‌انگار و اغراق‌گر در مسائل مختلفی از قبیل بهداشتی، محیط زیستی، اخلاقی، حوادث و غیره، و به تَبَعِ آن ساده‌سازی در مقصریابی می‌تواند تاحدودی ناشی از گرایش غریزی به غلبه بر تعارضِ ذهنی (ناسازگاری شناختی) و فرار از رنج ناشی از منسوب‌کردن حوادث به اتفاق یا به کوتاهیِ خود باشد، و نیز ناشی از پذیرش کلیشه‌های تعلیلی رایج در جامعه. از منظر پیامد، علّت‌یابیِ ساده‌ساز، که لااقل دچار مغالطۀ جزء و کل است، ممکن است فرد را به رویارویی فکری- احساسی یا عملی با کسانی تحریض کند که علّت یا علّت اصلی (مقصر منفرد یا اصلی) مصائب آنها نبوده‌اند و از این رهگذر، تصورات و انتظاراتی برای فرد و جامعه ایجاد شود که به رادیکالیسم و بی‌اعتمادی و درنهایت رنج بیشتر و کارآمدی کمتر منجر شود. این مقاله در پی بررسی برخی شکل‌های این ساده‌سازی در مواجهات رایج انتقادی و تحلیلی در ایران امروز است و در پی تقویت ایدهٔ وجود ناسازگاری شناختی و میل به غلبه بر تعارض ذهنی در انگیزه‌ها، و خطر گسترش انتقاد غیرسازنده و تندروی و بی‌اعتمادی در عوارض است. محدودۀ جست‌وجوی داده‌ها برشی تصادفی از سایت‌های خبری-تحلیلی فارسی‌زبان و عامه‌پسند در فضای مجازی است که به نظر می‌رسد بازتابی از نوعی گرایش رایج فرهنگی جامعه را در مورد این موضوع خاص فراهم می‌کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)
ارسال نظر در مورد این مقاله