فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

راهنمای اصلاحات بعد از پذیرش

فرم ها و دستورالعمل‌ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

مطالعۀ کیفی رواج اندیشۀ فروپاشی فرهنگی در بین نخبگان؛ افسانه یا واقعیت؟

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکترای جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

فرهنگ، به‌عنوان یکی از اجزای اصلی هر نظام اجتماعی، همواره در معرض انواع بازاندیشی‌ها بوده است که یکی از موارد ایده‌سازی، رواج اندیشۀ فروپاشی از سوی جریان نخبگانی است. هدف نوشتار حاضر، بررسی چیستی فروپاشی فرهنگی و شناسایی ریشه‌‌های طرح آن از سوی جامعۀ نخبگانی است. برای دستیابی به این هدف، مطالعۀ کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی با مشارکت 12 نفر از نخبگان دانشگاهی و افراد دارای تخصص و تألیف دربارۀ موضوع پژوهش حاضر، انجام شد. به‌منظور تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها نیز از تحلیل مضمون و کدگذاری با نرم‌‌افزار Atlas.ti8 استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که استفاده از ایدۀ فروپاشی فرهنگی، سبب به‌هم‌ریختگی مفهومی در بین جریان نخبگانی شده است؛ درحالی‌که فرهنگ از بین نمی‌‌رود، بلکه ممکن است دچار دگردیسی و تغییر شود. ریشه طرح ایدۀ مذکور به اشکال مختلف تغییرات فرهنگی در سطح جامعه، وقوع فریبکاری تحلیلی در بین جریان نخبگانی، نقش اثرگذار مراکز آموزشی و بدنۀ قدرت و رسانه‌‌ها در صورت‌بندی این مفهوم مربوط می‌شود و ماهیت طرح ایدۀ فروپاشی، در مورد نظام سیاسی موضوعیت داشته و سنخیتی با امر فرهنگی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
اباذری، یوسف (1381). فروپاشی اجتماعی؛ گفتگو با یوسف اباذری. ماهنامه‌‌ آفتاب، 2(19)، 32-41.
آدورنو، تئودور؛ و هورکهایمر، ماکس (1399). دیالکتیک روشنگری: قطعات فلسفی (مترجمان: مراد فرهادپور و امید مهرگان). تهران: نشر گام نو. (تاریخ اصل اثر 1997)
اشرفی، اکبر (1380). هویت فرهنگی در عصر مشروطه. نامه پژوهش، 6(22 و 23)، 7-32.
افتخاری، اصغر (1397). جامعه‌‌شناسی سیاسی فروپاشی. ماهنامه عصر اندیشه، 17، 121-125.
پارسانیا، حمید (26 تیر، 1397). فروپاشی نخبگانی با خیزش اجتماعی؛ تحلیل جامعه‌شناختی وضعیت ایران. خبرگزاری مهر، برگرفته از mehrnews.com/xLYpX
تاجیک، محمدرضا (10 بهمن 1397). آیا جامعه ایران در آستانه فروپاشی است؟. روزنامه تسنیم، برگرفته از https://tn.ai/1934930
تبریزی، منصوره؛ و هوشنگی، طاهره (1394). تجربه‌‌ تعارض‌‌های هویتی در سبک زندگی زنان متأهل شاغل. دو فصلنامه‌‌ مطالعات زن و خانواده، 1(2)، 39-67.  doi:  10.22051/JWFS.2014.1502
جلائی‌‌پور، حمیدرضا (1385). فروپاشی یا آشفتگی اجتماعی در ایران 1376-1384. مجله جامعه‌‌شناسی ایران، 7(3)، 59-75.
جلائی‌‌پور، حمیدرضا (25 مهر، 1397). وضعیت فعلی جامعه ایران: فروپاشی. برنامه زاویه؛ شبکه چهار سیما، برگرفته از https://tv4.ir/Content/30406
دورکیم، امیل (1392). تقسیم کار اجتماعی (مترجم: باقر پرهام). تهران: نشر مرکز. (تاریخ اصل اثر 1997)
دینی‌‌ترکمانی، علی (26 اردیبهشت 1391). اخلاقی فرا‌تر از نفع‌گرایی شخصی. روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 264 برگرفته از https://www.magiran.com/article/2502057
رفیع‌‌پور، فرامرز (1396). دریغ است که ایران ویران شود. تهران: شرکت سهامی انتشار.
رفیع‌‌فر، جلال‌‌الدین (1375). آنتروپی اجتماعی و نقش آن در توسعه‌‌ فرهنگی. نامه پژوهش، 1(1)، 57-69.
رفیعی، حسن؛ و مدنی‌‌قهقرخی، سعید (1384). واکنش‌‌های غیرسیاسی نسبت به بحران‌‌های اجتماعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 16، 136-105.
زیمل، گئورگ (1380). تضاد فرهنگ مدرن (مترجم: هاله‌‌ لاجوردی). فصلنامه‌‌ ارغنون، 18، 225-246.
سیدمن، استیو (1394). کشاکش آراء در جامعه‌‌شناسی (مترجم: هادی جلیلی). تهران: نشر نی. (تاریخ اصل اثر 2004)
شجاعی‌‌زند، علیرضا (25 مهر 1397). وضعیت فعلی جامعه ایران: فروپاشی. برنامه زاویه؛ شبکه چهار سیما، برگرفته از https://tv4.ir/Content/30406
طالبی، ابوتراب (1378). بیگانگی ارزشی جوانان. نامه پژوهش، 14 و 15، 119-228.
عبدی، عباس (1385). فروپاشی اجتماعی؛ ابعاد و احتمالات. مجله آیین، 6، 15-18.
عبدی، عباس (1396). گفتگو با عباس عبدی: شاخص‌های ما فروپاشی اجتماعی را نشان می‌دهد/وضعیت پوشش زنان در حال تبدیل شدن به یک بحران است. اخبار فرارو، برگرفته از https://fararu.com
غنی‌‌نژاد، موسی (1379). خطر فروپاشی اخلاق در ایران. مجله بازتاب اندیشه، 11، 32-36.
فاضلی، محمد (1397). در کاربرد فروپاشی محتاط‌‌تر باشیم؛ چارچوب‌‌هایی برای اندیشیدن، سؤالاتی برای پاسخ‌‌گفتن، یادداشت در عصر اندیشه، 17، 126-132.
فاضلی، نعمت‌‌الله (1394). نگرشی نو به سیاست فرهنگی: سیاست فرهنگی از دیدگاه مطالعات فرهنگی (مترجم: مرتضی قلیچ)، تهران: انتشارات تیسا.
فکوهی، ناصر (1390). فروپاشی فرهنگی به چه معناست.
فکوهی، ناصر (1394). صد و یک پرسش از فرهنگ. تهران: انتشارات تیسا.
فلیک، اووه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی (مترجم: هادی جلیلی). تهران: نشر نی.
فیاض، ابراهیم (1397). با تداوم ساختارهای پهلوی دچار فروپاشی شده‌‌ایم. ماهنامه عصر اندیشه، 17، 114-115.
کچوئیان، حسین (1397). پاسخ‌های کچویان به ادعای فروپاشی جامعه ایرانی؛ «روشنفکران ما جعل اصطلاح می‌کنند». خبرگزاری تسنیم.
کوشکی، محمدصادق (1392). وضعیت قرمز، خطر فروپاشی اجتماعی. ماهنامه پاسدار اسلام ، 383، 51.
Brunk, G. G. (2002). Why do societies collapse? A theory based on self-organized criticality. Journal of Theoretical Politics, 14(2), 195-230. doi:10.1177/095169280201400203
Charmaz, K. (2014). Constructing grounded theory. Sage.
Flick, U. (2018). The Sage handbook of qualitative data collection. Sage.
Greer, M.J. (2016). Dark Age America: Climate Change, Cultural Collapse, and the Hard Future Ahead. New Society Publishers.
Migdal, J. (1988). Strong Societies and Weak States: State-Society Relations and State Capabilities in the Third World. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 59
مهر 1401
صفحه 139-170
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 07 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 25 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1401
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار