مطالعات فرهنگی
سیدیحیی خاتمی؛ سیدعلی صفوی؛ سیدمهدی خاتمی
چکیده
عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشهدار اسلامی است که طی قرنها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکانهای مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار میدهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطرهانگیزی و ایجاد هویت، به مکانهای مقدس و معنوی تبدیل شدهاند. ...
بیشتر
عزاداری محرم یکی از رویدادهای خاص و ریشهدار اسلامی است که طی قرنها با معنویت گره خورده است. این رویداد غالبا مسیرهای مشخص؛ «مسیرهای عزاداری» که از گذرهای سنتی و مکانهای مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار میدهد. این مسیرها و فضاهای مرتبط در طی زمان علاوه بر خاطرهانگیزی و ایجاد هویت، به مکانهای مقدس و معنوی تبدیل شدهاند. اما شهرسازی معاصر ایران، بیشتر به جنبههای مادی توجه دارد و از فضاهای معنوی دور شده است. تغییرات و مداخلههای کالبدی گسترده در شهرهای سنتی و تهدید و خدشهدار شدن مسیرهای عزاداری، ضرورت انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه را نمایان میکند. این مقاله با استفاده از مطالعات تطبیقی-کیفی و آوردن شواهد و نمونههای متعدد از شهرهای مختلف ایران و با تاکید بر شهر اردبیل، تلاش کرده با تفسیر دادههای جمعآوری شده، ضمن اثبات و معرفی مسیرهای عزاداری به عنوان یک مسیر مقدس، ابعاد و وجوه معنوی آنها را مشخص نماید. اثرات معنوی رویداد عزاداری در دوره زمانی قبل از رویداد، حین رویداد و بعد از رویداد به همراه حاشیه آن بررسی شده است. نتایج نشان میدهد عوامل مختلف قدسی-مذهبی، کالبدی- فضایی، فرهنگی -اجتماعی، تاریخی -سیاسی و طبیعی وجوه مکانی مسیرهای عزاداری را تشکیل میدهند در این میان مقدس بودن و سپس بعد فرهنگی – اجتماعی وزن بیشتری در اینگونه فضاهای شهری به خود اختصاص میدهند. این مسیرها، از یک طرف فضا را به تاریخ پیوند میدهند و از طرف دیگر بعد نمادین و معنایی خاصی به آنها میافزایند که آنها را نسبت به سایر فضاها متمایز میکنند.