ارتباطات میان‌فرهنگی
حسن بشیر
چکیده
حوزه ارتباطات میان فرهنگی یکی از حوزه های مهم ارتباطات است که با توجه به گسترش مطالعات فلسفه میان فرهنگی نیازمند پژوهش و توجه عمیقتر و بیشتر است. یکی از دلایل اهمیت این حوزه ارتباطی، شکل گیری ارتباطات مختلفی است که در وجهه و برندسازی ملت ها و فرهنگ ها نقش اساسی دارد.حضور عینی تر این گونه ارتباطات با تحرک و جابجایی انسان در فضای واقعی ...
بیشتر
حوزه ارتباطات میان فرهنگی یکی از حوزه های مهم ارتباطات است که با توجه به گسترش مطالعات فلسفه میان فرهنگی نیازمند پژوهش و توجه عمیقتر و بیشتر است. یکی از دلایل اهمیت این حوزه ارتباطی، شکل گیری ارتباطات مختلفی است که در وجهه و برندسازی ملت ها و فرهنگ ها نقش اساسی دارد.حضور عینی تر این گونه ارتباطات با تحرک و جابجایی انسان در فضای واقعی و مجازی باعث شده است که ارتباطات میان فرهنگی از دایره محدود ارتباطات چهره به چهره به ارتباطات همه با همه گسترش یابد و در حوزه های فردی و یا میان فردی و حتی گروهی متوقف نشود.اتفاقا در همین زمینه، یکی از مباحث مهم در این حوزه این است که آیا مقصود از فرهنگ‌های مختلف، فرهنگ های ملت‌های دیگر است یا اینکه در یک جامعه چندفرهنگی نیز می توان ارتباطات افراد مختلف دارای فرهنگ‌های گوناگون یا حتی مثلاً ارتباطات بین نسلی را نیز به نوعی ارتباطات میان فرهنگی نامید.ارتباطات میان افراد وابسته به فرهنگ‌های مختلف در یک جامعه را هنوز طبق دیسیپلین ارتباطات میان‌فرهنگی نمی‌توان ارتباطات میان فرهنگی نامید. شاید یکی از دلایل آن این است که نمی توان تمایز جدی میان افراد یک جامعه که فرهنگ عمومی بر آنها حاکم است، قائل شد. آنچه که به عنوان تفاوت در چنین جامعه‌ای می توان مطرح کرد، تفاوت دیدگاه‌ها و برخی از رفتارها و آیین‌هایی است که می‌تواند متاثر از تاریخ و جغرافیا و آموزش‌های بین نسلی مناطق مخصوص باشد.علیرغم اینکه وضعیت بالا هنوز وارد مباحث جدی ارتباطات میان فرهنگی نشده اند، اما می‌توان گفت که در این زمینه مباحث گوناگونی مطرح شده است که می‌تواند تحولی در این دیدگاه‌ها ایجاد نماید.البته برخی از تعاریف در این زمینه بیانگر وسعت مصداقی ارتباطات میان فرهنگی بر حالت‌های مختلف می باشد. در اینجا، برای اختصار، فقط به یک تعریف و یک توضیح اشاره می شود.جاندت معتقد است که «ارتباطات میان فرهنگی هنگامی ظهور می‌کند که مردمانی با فرهنگ یا پاره فرهنگ های هویتی متفاوت به ارتباط میان خود بپردازند.» (Jandt, 1995: 408)جاندت یکی از دلایل ارتباطات میان فرهنگی را احساس متمایز شدن می داند. وی می گوید: «فرد هنگامی نیازمند آگاهی از راز و رمزهای ارتباطات میان فرهنگی می شود که در یک حس فرهنگی خود را متمایز از دیگران ببیند.» (Jandt, 1995: 7)به عبارت دیگر ارتباطات افراد داری فرهنگ و یا پاره فرهنگ متفاوت در یک فرهنگ وسیع‌تر را می‌توان ارتباطات میان فرهنگی نامید. یکی از دلایل این نام گذاری، احساس تمایز یک فرد از دیگری است. بنابراین، مصداق ارتباطات میان فرهنگی می تواند بسیار وسیع‌تر از آنچه هم اکنون در مطالعات این رشته مطرح است، باشد.علیرغم اینکه مطالعات و تحقیقات مربوط به ارتباطات میان فرهنگی در بسیاری از دانشگاه‌های جهان به یک رشته آکادیمیک مهمی تبدیل شده است، متاسفانه در ایران، که به شدت درگیر بسیاری از ارتباطات میان فرهنگی با ملت های مختلف، چه در داخل و چه خارج از کشور، است، این حوزه مطالعاتی نه در سطح دانشگاهی و نه در سطح اجتماعی هنوز مورد توجه جدی نمی باشد. آنچه که مایه تأسف بیشتر است این که تا کنون تقریبا کتاب های تألیفی و ترجمه ای در این زمینه بسیار کم و محدود هستند.با توجه به این وضعیت، نگارنده تلاش نمود که مهمترین کتاب در حوزه ارتباطات میان فرهنگی که توسط ویلیام بی گادیکانست (Gudykunst, 2005) و با عنوان «نظریه پردازی درباره ارتباطات میان فرهنگی» (گادیکانست، 1396) منتشر شده است را در دو جلد ترجمه که توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) در سال 1396 منتشر گردیده است.کتاب مزبور شامل مهمترین نظریات حوزه ارتباطات میان فرهنگی است. در حقیقت این کتاب یک دانشنامه ارتباطات میان فرهنگی است که مباحث نظری را به شکل وسیع و همه جانبه مطرح نموده است.یکی از مشکلات مباحث نظری به ویژه در تدریس آنها در سطح دانشگاهی، نبود مصادیق و یا مطالعات موردی در مورد نظریات مرتبط است. در حقیقت رویکردهای نظری با مطالعات عملی همراه نیستند و این خود نوعی از جهت گیری انتزاعی در ذهن ایجاد می کند که از فایده عملی تا اندازه زیادی به دور می باشد.از جهت دیگر با تلفیق رویکردهای نظری با مصادیق عملی می توان روایی نظری را نیز مورد ارزیابی قرار داد. همچنین، امکان تطبیق نظری و عملی را مورد آزمایش قرار داد.ویژه نامه ارتباطات میان فرهنگی در همین راستا تلاش کرده است که به شکل موضوعی تعدادی از مقالات مرتبط با این حوزه را منتشر کند که تا اندازه زیادی با رویکردی عملی و با استفاده از نظریات و رویکردهای میان فرهنگی به نگارش درآمده اند؛ با این امید که استادان، پژوهشگران و دانشجویان در این زمینه تلاش های بیشتری را انجام داده تا این حوزه مهم ارتباطی با تحقیقات گسترده‌تری غنی تر گردد.
