فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

راهنمای ارسال مقاله جدید

راهنمای اصلاحات بعد از پذیرش

فرم ها و دستورالعمل‌ها

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

واکاوی چالش‌های اخلاقی به‌کارگیری رسانه‌های اجتماعی در ایران: رویکردی اکتشافی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مدیریت سیستم، گروه مدیریت، دانشکدۀ علوم انسانی و هنر، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران

2 استاد مدیریت دولتی، گروه مدیریت، دانشکدۀ حسابداری و مدیریت پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

3 کارشناس ارشد مدیریت سیستم، گروه مدیریت، دانشکدۀ حسابداری و مدیریت پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر، به‌ویژه با پدیدارشدن ویروس کرونا، رسانه‌های اجتماعی به بستری برای پشتیبانی از تعاملات کاربران و محتوای ایجادشده در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند و کاربران می‌توانند از طریق آن‌ها وضعیت شخصی، اطلاعات، نظرات و پیشنهادات خود را به اشتراک بگذارند. با وجود مزایای انکارنشدنی این رسانه‌ها در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی، استفاده از این برنامه‌های کاربردی جامعۀ بشری را با مسائل اخلاقی متعددی مواجه کرده است. هدف از این مقاله با روش کاربردی، شناسایی و اولویت‌بندی چالش‌های اخلاقی رسانه‌های اجتماعی براساس روش تحقیق آمیختۀ متوالی است. در مرحلۀ اول، پس از مرور ادبیات در حوزۀ اخلاق فناوری به‌طور عام و اخلاق در حوزۀ رسانه‌های اجتماعی با استفاده از روش گروه کانونی، چالش‌های اخلاقی پالایش و طبقه‌بندی شدند و در مرحلۀ دوم، با بهره‌گیری از روش پیمایش به ارزیابی و بومی‌سازی چالش‌های شناسایی‌شده از سوی خبرگان بیشتری پرداخته شد. جامعۀ آماری در هر دو مرحله، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند (قضاوتی)، استادان و خبرگان حوزۀ اخلاق فناوری اطلاعات و اخلاق رسانه‌های اجتماعی بودند. نتایج حاصل از مقاله، 7 بُعد اصلی و 42 شاخص در حوزۀ اخلاق رسانه‌های اجتماعی را ارائه می‌کند که در این مقاله بررسی شده‌اند. یافته‌های به‌دست‌آمده می‌تواند به سیاست‌گذاران در حوزۀ فناوری بصیرتی جامع درخصوص چالش‌های پیش روی به‌کارگیری شبکه‌های اجتماعی و اهمیت آن‌ها ارائه دهد. این مقاله از لحاظ موضوعی دارای نوآوری بوده و کمتر به آن توجه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
اختر محققی، مهدی؛ ربیعی، علی؛ و فرهنگی، علی‌اکبر(1400). ارائه الگوی کاربرد شبکه‌های اجتماعی در راستای ارتقای سرمایه اجتماعی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 14(1)، 145-127.doi: 10.22035/jicr.2021.2642.3053
خان‌محمدی، کریم؛ شاملی، علی‌اکبر (1395). اخلاق اسلامیِ حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی سایبر با تأکید بر واتسآپ. اسلام و مطالعات اجتماعی، 4(14)، 103-80. doi: 10.22081/jiss.2016.22417
بصیریان‌جهرمی، حسین؛ خانیکی، هادی (1393). سیاست‌گذاران ایرانی و سیاست‌گذاری رسانه‌های اجتماعی:چالش‌ها، الگوها و ارائه یک مدل پیشنهادی. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6(21)، 70-25.doi: 10.22054/qjsd.2015.1421
بیاتسید شهابی، علی، سعیدآبادی، محمدرضا، خواجه‌ئیان، داتیس (1399). ارائهٔ مدلی برای هم‌آفرینی ارزش در رسانه‌های خبری؛ مورد مطالعه، سامانه فارس‌من خبرگزاری فارس. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 13(1)، 61-39.  doi: 10.22035/isih.2021.362
ضمیری، محمدرضا (1381). رسانه و انحرافات اجتماعی.مطالعات راهبردی زنان، 18، 119-101.
برکت، محیا؛ چلنگر، زهرا؛ و محبی، نجیبه (1400). بررسی پدیدارشناسانه زیست‌رسانه‌ای سالمندان در دوران کرونا؛ مورد مطالعه، نسل رسانه‌های آنالوگ دارای موبایل هوشمند. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 14(2)، 151-125.doi: 10.22035/jicr.2021.2753.3141
پورنقدی، بهزاد (1388). اخلاق در فناوری اطلاعات و آسیب‌شناسی اخلاق اطلاعات. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 2-1، 28-21.
حسینی، سیدعباس (1393). تحلیل رفتار جوانان در شبکه‌های اجتماعی مجازی و نقش رسانه در هدایت و حمایت از آن‌ها. مطالعات جوان و رسانه، 4(13)، 112-87.
حصاری، محمدجواد؛ حسینی، ابوطالب (1390). هنجارهای اجتماعی، فرهنگ و اخلاق در فضای مجازی. فصلنامه دانش انتظامی سمنان، 2(1)، 74-61.
خلیلی طوسی، ایمان (1394). شناسایی و رتبه‌بندی ریسک‌های استفاده از رسانه‌های اجتماعی در بین دانشجویان کارشناسی ارشد مدیریت دولتی دانشگاه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
خنیفر، حسین؛ جندقی، غلامرضا؛ بردبار، حامد (1391). نقش فضای اخلاقی در به‌کارگیری فناوری اطلاعات. اخلاق در علوم و فناوری، 7 (4)، 10-18.
رسول‌زاده اقدم، رسول؛ احیایی، پویان؛ عدلی‌پور، صمد؛ سهرابی، مریم (1393). تحلیل رابطه حضور در شبکه اجتماعی فیس‌بوک و انزوای اجتماعی در بین جوانان شهر تبریز. فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، 8(4)، 154-133.
شیخی، مریم (1385). چالش‌های حقوق مالکیت فکری در حوزه سلامت. رفاه اجتماعی، 5(20)، 82-61.
عقیلی، سیدوحید؛ قاسم‌زاده عراقی، مرتضی (1394). رسانه‌های اجتماعی؛ چیستی، کارکردها و چالش‌ها. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 8(1)، 36-21.
فلاح تفتی، حامد؛ زارع، حبیب؛ سامی، سمیه (1393). تجزیه‌و‌تحلیل عوامل سازمانی، جمعیت شناختی و محیطی مؤثر بر اخلاق در فناوری اطلاعات. فصلنامه علمی- ترویجی اخلاق، 4(14)، 143-115.
قاسمی، وحید؛ عدلی‌پور، صمد؛ کیانپور، مسعود (1392). تعامل در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی تأثیر آن بر هویت دینی جوانان؛ مطالعه موردی فیس بوک و جوانان شهر اصفهان. دوفصلنامه دین و ارتباطات، 19(42)، 36-5.
گوهری مقدم، ابوذر (1391). رسانه‌های اجتماعی و انقلاب‌های اخیر خاورمیان؛ ارائه مدلی مفهومی. رسانه، 22(85)، 22-5.
محسنی تبریزی، علی‌رضا؛ هویدا، لادن؛ امیدی، مریم (1389). استغراق در فضای مجازی و عوارض فردی و روانی آن پیمایش کاربران جوان اینترنت در شهر تهران. پژوهشنامه علوم اجتماعی، 4(3)، 70-51.
نمکدوست تهرانی، حسن (1385). اخلاق حرفه‌ای، حریم خصوصی و حق دسترسی به اطلاعات. رسانه، 66، 232-197.
Ahmed, O., Siddiqua, S. J. N., Alam, N., & Griffiths, M. D. (2021). The mediating role of problematic social media use in the relationship between social avoidance/distress and self-esteem. Technology in Society, 64, 101485. doi: 10.1016/j.techsoc.2020.101485
Akbulut, Y., Dönmez, O., & Dursun, Ö. Ö. (2017). Cyberloafing and social desirability bias among students and employees. Computers in Human Behavior, 72, 87-95. doi: 10.1016/j.chb.2017.02.043
Alhassan, M. D., & Adam, I. O. (2021). The effects of digital inclusion and ICT access on the quality of life: A global perspective. Technology in Society, 64, 101511. doi: 10.1016/j.techsoc.2020.101511
Andreassen, C. S., Pallesen, S., & Griffiths, M. D. (2017). The relationship between addictive use of social media, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey. Addictive Behaviors, 64, 287-293.  doi: 10.1016/j.addbeh.2016.03.006
Arikan, G., Acar, I. H., & Ustundag-Budak, A. M. (2022). A two-generation study: The transmission of attachment and young adults’ depression, anxiety, and social media addiction. Addictive Behaviors, 124, 107109.  doi: 10.1016/j.addbeh.2021.107109
Baltaz, P. (2021). Business driven information systems (7th ed.). McGraw Hill.
Barrett-Maitland, N., & Lynch, J. (2020). Social media, ethics and the privacy paradox. In Security and privacy from a legal, ethical, and technical perspective. Intech Open.
Batabyal, S. K., & Bhal, K. T. (2020). Traditional cyberloafing, mobile cyberloafing and personal mobile-internet loafing in business organizations: exploring cognitive ethical logics. Journal of Information, Communication and Ethics in Society, 18)4(, 631-647. doi: 10.1108/jices-07-2019-0081
Bloor, M., Frankland, J., Thomas, M., &Robson, K. (2001). Focus Groups in Social Research. Sage, London.
Brailovskaia, J., & Margraf, J. (2021). The relationship between burden caused by coronavirus (Covid-19), addictive social media use, sense of control and anxiety. Computers in Human Behavior, 119, 106720.  doi: 10.1016/j.chb.2021.106720
Carreiran. (2021). Ethical issues on AI-powered social media apps, Available at https://njkhanh.com/ethical-issues-on-ai-powered-social-media-apps-p5f39323333
Chen, H., Beaudoin, C. E., & Hong, T. (2017). Securing online privacy: An empirical test on Internet scam victimization, online privacy concerns, and privacy protection behaviors. Computers in Human Behavior, 70, 291-302. doi: 10.1016/j.chb.2017.01.003
Chen, Y., Chen, C., & Li, S. (2021). Determining factors of participants' attitudes toward the ethics of social media data research. Online Information Review, 46 (1), 164-181. doi: 10.1108/oir-11-2020-0514/v2/response1
Clausen, H. (2004). Intellectual property, the internet and the libraries. New Library World, 105 (11/12), 417-422. doi.org/10.1108/03074800410568752
Datareportal. (2022). Digital 2022: Iran. available at https://datareportal.com/reports/digital-2022-iran
Davenport, S. W., Bergman, S. M., Bergman, J. Z., & Fearrington, M. E. (2014). Twitter versus Facebook: Exploring the role of narcissism in the motives and usage of different social media platforms. Computers in Human Behavior, 32, 212-220.
Debatin, B., Lovejoy, J. P., Horn, A. K., & Hughes, B. N. (2009). Facebook and online privacy: Attitudes, behaviors, and unintended consequences. Journal of Computer-Mediated Communication, 15(1), 83-108.
Di Minin, E., Fink, C., Hausmann, A., Kremer, J., & Kulkarni, R. (2021). How to address data privacy concerns when using social media data in conservation science. Conservation Biology, 35(2), 437-446.
Dreßing, H., Bailer, J., Anders, A., Wagner, H., & Gallas, C. (2014). Cyberstalking in a large sample of social network users: Prevalence, characteristics, and impact upon victims. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 17(2), 61-67.
Drushel, B. E., &German, K. (2011). The ethics of emerging media: Information, social norms, and new media technology, A&C Black.
El Daouk, S., Abu Musa, A., & Abou-Mrad, F. (2020). Ethics and social media networking in Lebanon: Adouble-edged conception to healthcare professionals. Cogent Medicine, 7(1), 1784621. doi: 10.1080/2331205x.2020.1784621
Esmer, Y., & Arıbaş, A. N. (2022). Information ethics in the context of current developments. In Handbook of Research on Digital Violence and Discrimination Studies (pp. 685-707). IGI Global. doi: 10.4018/978-1-7998-9187-1.ch030
Feeney, S., & Freeman, N. (2015). Smartphones and social media: ethical implications for educators. YC Young Children,70(1), 98-101.
Ferguson, C., & Jackson, D. (2014). If it's posted, is it published? Intellectual property, conferences and social media. Collegian, 21(2), 79-80. doi: 10.1016/j.colegn.2014.04.001
Floridi, L. (2002). Information ethics: an environmental approach to the digital divide. Philosophy in the Contemporary World, 9(1), 39-45. doi: 10.2139/ssrn.3848486
Forbes. (2021). Why ethics matter for social media, silicon valley and every tech industry Leader. Available at: https://www.forbes.com/sites/robdube/2021/01/14/why-ethics-matter-for-social-media-silicon-valley-and-every-tech-industry-leader/?sh=61f181c316f2
Görzig, A., & Frumkin, L. A. (2013). Cyberbullying experiences on-the-go: When social media can become distressing. Cyberpsychology. Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 7(1), 1-34. doi:10.5817/CP2013-1-4
Gupta, L., Tariq, J., Yessirkepov, M., Zimba, O., Misra, D. P., Agarwal, V., & Gasparyan, A. Y. (2021). Plagiarism in non-Anglophone countries: A cross-sectional survey of researchers and journal editors. Journal of Korean Medical Science, 36(39), e247. doi: 10.3346/jkms.2021.36.e247
Haider, S. A., Zeeshan, M., Irshad, M., Noman, S. M., Arshad, J., Shah, S. M. A., & Naseer, F. (2021). The inclusive analysis of ICT ethical issues on healthy society: Aglobal digital divide approach. Procedia Computer Science, 183, 801-806.               doi: 10.1016/j.procs.2021.03.001
Helm, J., & Jones, R. M. (2016). Practice paper of the Academy of Nutrition and Dietetics: social media and the dietetics practitioner: opportunities, challenges, and best practices. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics,116(11), 1825-1835. doi: 10.1016/j.jand.2016.09.003
Henderson, M., & Dahnke, M. D. (2015). The ethical use of social media in nursing practice. MedSurg Nursing,24(1), 62-65.
Jafarkarimi, H., Saadatdoost, R., Sim, A. T. H., andHee, J. M. (2016). Behavioral intention in social networking sites ethical dilemmas: An extended model based on theory of planned behavior. Computers in Human Behavior, 62, 545-561. doi: 10.1016/j.chb.2016.04.024
Jami Pour, M., & Taheri, G. (2020). Moving toward adoption of social commerce: exploring drivers and barriers using AHP approach. International Journal of Business Innovation and Research, 23(4), 453-479. doi:10.1504/ijbir.2020.10033277.
Jeong, Y., & Kim, Y. (2017). Privacy concerns on social networking sites: Interplay among posting types, content, and audiences. Computers in Human Behavior,69, 302-310. doi: 10.1016/j.chb.2016.12.042
Jordaan, Y., & Van Heerden, G. (2017). Online privacy-related predictors of Facebook usage intensity. Computers in Human Behavior,70, 90-96. doi: 10.1016/j.chb.2016.12.048
Kaplan, A. M., & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media. Business Horizons,53(1), 59-68. doi: 10.1016/j.bushor.2009.09.003
Kizza, J. M. (2019). Ethical, Privacy, and Security Issues in Online Social Network Ecosystem. In Ethical and Secure Computing. Cham: Springer International Publishing.
Kroll, T., & Stieglitz, S. (2021). Digital nudging and privacy: improving decisions about self-disclosure in social networks. Behaviour & Information Technology, 40(1), 1-19. doi: 10.1080/0144929x.2019.1584644
Kumar, V., & Nanda, P. (2019). Social media to social media analytics: Ethical challenges. International Journal of Technoethics (IJT), 10(2), 57-70. doi: 10.4018/ijt.2019070104
Kvalnes, Ø. (2020). Digital dilemmas: exploring social media ethics in organizations (P. 85). Springer Nature.
Lipschultz, J. H. (2020). Social media communication: Concepts, practices, data, law and ethics. Routledge.
Luo, Y., Jiang H.  (2012). A dialogue with social media experts: Measurement and challenges of social media use in Chinese public relations practice. Global Media Journal, 5(2), 57-74.
Luo, W., Liu, J., Liu, J., & Fan, C. (2009). An analysis of security in social networks. In 2009 Eighth IEEE International Conference on Dependable, Autonomic and Secure Computing (pp. 648-651). IEEE. doi: 10.1109/DASC.2009.100
Malita, L. (2011). Social media time management tools and tips. Procedia Computer Science, 3, 747-753.
Martin, F., Wang, C., Petty, T., Wang, W., & Wilkins, P. (2018). Middle school students’ social media use. Journal of Educational Technology & Society, 21(1), 213-224.
Monkman, G. G., Kaiser, M., & Hyder, K. (2018). The ethics of using social media in fisheries research. Reviews in Fisheries Science & Aquaculture, 26(2), 235-242. doi: 10.1080/23308249.2017.1389854
Naeem, S. B., Bhatti, R., & Khan, A. (2021). An exploration of how fake news is taking over social media and putting public health at risk. Health Information & Libraries Journal, 38(2), 143-149.  doi: 10.1111/hir.12320
Nicholas, J., Onie, S., & Larsen, M. E. (2020). Ethics and privacy in social media research for mental health. Current Psychiatry Reports, 22(12), 1-7. doi: 10.1007/s11920-020-01205-9.
Rainer, K., Prince, B., Sanchez-Rodriguz, C., Hogeterp, I., & Ebrahimi, S. (2020). Introduction to Information Systems Supporting and Transforming Business, Wiley, Fifth Canadian Edition.
Ramalingam, D., & Chinnaiah, V. (2018). Fake profile detection techniques in large-scale online social networks: A comprehensive review. Computers & Electrical Engineering, 65, 165-177.  doi: 10.1016/j.compeleceng.2017.05.020
Ramsey, L. R., & Horan, A. L. (2018). Picture this: Women's self-sexualization in photos on social media. Personality and Individual Differences, 133, 85-90. doi: 10.1016/j.paid.2017.06.022
Reynolds, G. (2011). Ethics in information technology. Cengage learning.
Safa, N. S. &Von Solms, R. (2016). An information security knowledge sharing model in organizations. Computers in Human Behavior, 12, 442-451.  doi: 10.1016/j.chb.2015.12.037
Saravanakumar, K., & Deepa, K. (2016). On privacy and security in social media–A comprehensive study. Procedia Computer Science, 78, 114-119. doi: 10.1016/j.procs.2016.02.019
SmartInsight. (2022). Global social media statistics research summary 2022, Available at: https://www.smartinsights.com/social-media-marketing/social-media-strategy/new-global-social-media-research
Stahl, B. C., Eden, G., Jirotka, M., & Coeckelbergh, M. (2014). From computer ethics to responsible research and innovation in ICT: The transition of reference discourses informing ethics-related research in information systems. Information & Management, 51(6), 810-818.
Statista. (2022). Most popular social networks worldwide as of January 2022, ranked by number of monthly active users, Available at: https://www.statista.com/statistics/272014/global-social-networks-ranked-by-number-of-users
Statista. (2022). Number of social network users worldwide from 2017 to 2025, available at: https://www.statista.com/statistics/278414/number-of-worldwide-social-network-users
Sui, A., & Sui, W. (2021). Not getting the message: Critiquing current conceptualizations of nomophobia. Technology in Society, 67, 101719.
Taylor, M., Haggerty, J., Gresty, D., Wren, C., & Berry, T. (2016). Avoiding the misuse of social media by employees. Network Security, 5, 8-11.
Terrasse, M., Gorin, M., & Sisti, D. (2019). Social media, e‐health, and medical ethics. Hastings Center Report, 49(1), 24-33.
Turban, E., Pollard, C., & Wood, G. (2018). Information technology for management: On-demand strategies for performance, growth and sustainability. John Wiley & Sons.
Wang, R., Yang, F., & Haigh, M. M. (2017). Let me take a selfie: Exploring the psychological effects of posting and viewing selfies and groupies on social media. Telematics and Informatics, 34(4), 274-283.
Wasike, J. (2013). Social media ethical issues: role of a librarian. Library Hi Tech News, 30(1), 8-16.
Weller, K. (2015). Accepting the challenges of social media research. Online Information Review, 39(3), 281-289.
White, C. L., & Boatwright, B. (2020). Social media ethics in the data economy: Issues of social responsibility for using Facebook for public relations. Public Relations Review, 46(5), 101980. doi: 10.1016/j.pubrev.2020.101980
Whittaker, E., & Kowalski, R. M. (2015). Cyberbullying via social media. Journal of School Violence,14(1), 11-29. doi: 10.1080/15388220.2014.949377
Zhang, Z., & Gupta, B. B. (2016). Social media security and trustworthiness: overview and new direction. Future Generation Computer Systems, 86, 914-925. doi: 10.1016/j.future.2016.10.007
 
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 58
تیر 1401
صفحه 73-102
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 22 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 25 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 اردیبهشت 1401
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار