نویسنده
استادیار گروه زبان شناسی دانشگاه شهید بهشتی
چکیده
اصطلاح «فرهنگ زبانی» یکی از اصطلاحات تخصصی حوزه جامعه‌شناسی زبان و مردم‌شناسی زبان است. مفهوم «فرهنگ زبانی»، مؤلفه‌ها و رابطه آن با برنامه‌ریزی زبان موضوع مورد بحث این مقاله است. توجه علمی و موشکافانه به موضع فرهنگ زبانی در سطوح خرد و کلان آن، برای تحلیل، تعلیل و تنظیم برخی مسائل اجتماعی زبان و از جمله برنامه‌ریزی زبان لازم و مفید است. به همین دلیل، ابتدا مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده فرهنگ زبانی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سپس یکی از این مؤلفه‌ها (یعنی نگرش زبانی) و رابطه سازه‌های آن با یکدیگر در اجرای یک پژوهش میدانی در میان فارسی زبانان شهر تهران مورد مطالعه قرار می‌گیرد. این مطالعه نشان می‌دهد که می‌توان فرهنگ زبانی را شامل نگرش‌ها، باورها، هنجارها و سرمایه‌های زبانی دانست. ضمن این‌که نگرش زبانی خود شامل سه ساحت پیکره، شأن و زبان‌آموزی است. بررسی هر یک از این سه ساحت نگرش زبانی از جنبه‌های آگاهی، احساس و رفتار نشان داد که از میان مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده نگرش‌های زبانی ساکنان تهران، مؤلفه احساس به طور کلی و احساس نسبت به شأن زبان فارسی به ویژه، بیشترین سهم را در نگرش زبانی و در نتیجه ساختار فرهنگ زبانی فارسی زبانان دارد. این یافته بر اهمیت مؤلفه احساسی و عاطفی فرهنگ زبانی فارسی زبانان تهران دلالت دارد. به نظر می‌رسد که توجه به عوامل عاطفی به منزله جزئی از فرهنگ زبانی، در تحلیل‌های جامعه‌شناختی زبان فارسی و تنظیم و ترویج برنامه‌های زبانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد.
کلیدواژه‌ها
Afxami, A. & Dâvari Ardekâni, N. (1384 [2005 A.D]) “Barname-h Rizi-ye Zabân
va Negarešhâ-ye Zabâni” (Persian Translation of Programming Language and
Linguistic Attitudes), in Majale-h Dâneškade-h Adabiyât va Ulom-e Ensâni, Vol. 56
(174): 1-23.
Afxami, A. & Dâvari Ardekâni, N. (1384 [2005 A.D]) “Moarefi-ye Ejmâli-ye Abâd-e
Nazari va Amali-ye Barname-h Rizi-ye Zabân” (Persian Translation of A very Short
Introduction to Theoretical and Practical Aspects of Language Programming), in
Majale-h Dâneškade-h Adabiyât va Ulom-e Ensâni, Vol. 56 (175): 1-16.
Ager, D. (2001) Motivation in Language Planning and Language Policy, Clevedon:
Multilingual Matters.
Cameron, D. (1995) Verbal Hygiene, London & New York: Routledge.
Cooper, R. (1989) Language Planning and Social Change, Cambridge: Cambridge
University Press.
Dâvari Ardekâni, N. (1385 [2006 A.D]) “Motevaliyân-e Barnâme-h Rizi-ye Zabân va
Rasâne-h Meli” (Persian Translation of The Authorities of Language Planning and
IRIB), in Faslnâme-h Pažoheš va Sanješ, Vol.13 (47): 21-45.
_________ (1386 [2007 A.D]) “Namâdhâ-ye Hoviyat-e Irani va Zabân-e Farsi”( Persian
Translation of Iranian Identity’s Symbols and Farsi), in Faslnâme-h Motâleât-e Meli,
Vol. 8(2): 1-24.
__________ (1386 [2007 A.D]) “Siyâsat-e Penhân-e Zabân dar Moqâbel-e Siyâsat-e
škâr-e ân” (Persian Translation of Language Covered Policy vs. Overed Policy), in
Faslnâme-h Nâme-h Farhangestân, Vol. 9 (33): 158-186.
__________ (1386 [2007 A.D]) Zabân, Barnâme-h Rizi-ye Zabân va Hambastegi-ye
Meli: ba Negâhi be-h Iran (Persian Translation of Language, Language Planning and
National Solidarity), Tehran: Markaz-e Tahqiqât-e Strategic.
_____________ (1384 a [2005 A.D]) “ Sâhebnazarân-e Irani dar Bâb-e Zabân-e Farsi”
(A Review of Iranian Thinkers` Concepts of Farsi and Language Programming.), in
Majale-h Nâme-h Pârsi, Vol. 10 (3): 1-28.
____________ (1384 b [2005 A.D]) Barnâme-h Rizi-ye Zabân va Hošyâri-ye Zabâni
(Persian Translation of The Planning of Language and Linguistic Consciousness),
PhD Thesis, Faculty of Persian language and Literature: University of Tehran.
Fayyaz, E. ( 2008) http://www.iranpress.ir/farhang/Template/NewsPrintable
Giddens, A. (2006) Sociology, London: Polity Press.
Kia, B. (2008) http://print.sharghian.com/?5906
Kroskrity, P. (2006) “Language Ideologies”, in Duranti, Alessandro (editor), A Companion
to Linguistic Anthropology, UK: Blackwell.
Oakes, L. (2001) Language and National Identity, Amsterdam: John Benjamin.
Amsterdam.
Patterson, O. (2006) “A Poverty of the Mind”, in The New York Times, 26/03/2006, also
accessed at http://ccat.sas.upenn.edu/~haroldfs/540/PovertyofMind.ht, 2007-12-18.
Schiffman F.H. (1996) Linguistic Culture and Language Policy, Routledge: London and
New York.
Schiffman, H. (2007)
http://ccat.sas.upenn.edu/~haroldfs/540/Pohintro/lingcult.html, Accessed: 2007-12-18
Thomas, G. (1991) Linguistic Purism, New York: Longman.
Tsui, M., Tollefson, A., James. W. (2006) Language Policy, Culture, and Identity in
Asian Context, New Jersey: LEA.
Zooelm, A. ( 2008) http://www.iranpress.ir/farhang/Template/NewsPrintable
)