نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران
2 دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران
3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
هر جامعه و فرهنگی بنا به شرایط و مقتضیات خود محدودیتها، معیارها و هنجارهایی را برای انتخاب همسر وضع می‌کند. در هر فرهنگی یک شخص ممکن است گزینه‌های مختلفی از جنس مخالف را به‌عنوان همسر احتمالی پیش روی خود داشته باشد، اما در هیچ فرهنگی انتخاب همسر انتخابی تصادفی نیست. در هر فرهنگی علاوه‌بر محدودیتهای ناشی از ارزشها و امیال فردی، جامعه نیز مجموعه‌ای از محدودیتها را تحمیل می‌کند.
در ایران تا چند دهة پیش انتخاب همسر عمدتاً بر عهدة اعضای خانواده بوده است، اما امروزه تا حدود زیادی خود فرد نقش اصلی را در انتخاب همسر بازی می‌کند. هرچند این نقش تحت تأثیر شرایط اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌شود. بنابراین امروزه همسرگزینی به‌عنوان یک کنش مهم اجتماعی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد و برای فهم و درک الگوهای همسرگزینی نظریه‌های زیادی ارائه شده است.
در این مقاله در سطح نظری دو نظریة مهم همسرگزینی (به‌عنوان دو نظریة رقیب) یعنی همسانهمسری و ناهمسان‌همسری مطرح و سپس بر اساس نقاط تأکید مشابه آنها شاخص‌های تحقیق ساخته شد. در مرحلة بعد با استفاده از روش پیمایش در سطح کل کشور با حجم نمونة پنج‌هزارنفری اقدام به بررسی و سنجش تجربی شاخص‌های تحقیق و دو نظریة همسرگزینی شد.
نتایج تحقیق نشان از غلبة قاطع الگوهای همسانهمسری در ایران دارد. نتایج گویای این مطلب هستند که حدود 90 درصد در خصوصیات ظاهری، 89 درصد از نظر ویژگی‌های روانی-عاطفی، 93 درصد در خصوصیات شخصیتی، 68 درصد از نظر خصوصیات طبقاتی و 88 درصد از نظر مذهبی از الگوهای همسانهمسری تبعیت می‌کنند. نتایج تحلیلی نیز به‌صورت قاطع این مسئله را نشان می‌دهد که در ایران گروه‌های مختلف برای ازدواج کسانی را انتخاب می‌کنند که از نظر خصوصیات ظاهری، روانی-عاطفی، شخصیتی، طبقاتی و مذهبی شباهت بیشتری با آنها دارند؛ هرچند شدت و ضعف این الگوها در میان زنان و مردان متفاوت است.
کلیدواژه‌ها
Āqājāni M., H. (1386 [2007 A.D.]). Jāme΄e šenāsi-ye hamsargozini, ezdevāj va talāq. Tehrān: Našr-e Elm.
Bell R. R. (1970). Studies in Marriage and the Family. Edited by Robert R. Bell (New York: Thomas Y. Crowell co. 1968).1-37
Benokraitis, N. (1993). Marriages and Families: Change, Choices and Constraints. Newgersey: Prentice Hall
Cohen, B. (1370 1991 A.D.]). Mabāni-e jāme'e šenāsi. (Persian translation of Introduction to sociology), translated by: Tavasoli, Gh., & Fazel, R. Sāzmān-e Motāle'e va Tadvin-e Kotob-e 'Olum-e Ensāni.
E΄zāzi, Š. (1376 [1997 A.D.]). Jāme΄e šenāsi-ye xānevāde bā ta'kid bar naqš, sāxtār va kārkard-e xānevāde dar dorān-e mo΄āser. Tehrān: Entešārāt-e Rošangarān va Motāle΄āt-e Zanān.
Eshleman, J. R. (1988). The Family: An Introduction. Boston: Allyn and Bacon
Goode, W. J. (1352 [1973 A.D.]). Xānevāde va Jāme΄e. (Persian translatation of The family). translated by: Vidā Nāsehi, B. Tehrān: Bongāh-e Tarjome va Našr-e Ketāb.
Greenblat, C. S. (1977). The Marriage Game: Understanding Marital Decision Making, NewYork: Random House
Jahāngirzāde, J. (1375 [1996 A.D.]). Barresi-ye zaminehā-ye eqtesādi-ejtemā'i-ye mo΄āsser bar šive-ye hamsargozini dar miyān-e dānešjuyān-e dānešgāh-e Širāz. Pāyān nāme-ye kāršenāsi aršad. Dānešgāh-e Širāz. Dāneškade-ye Adabiyāt. rešte-ye jame'e šenāsi.
Lasswell, M. & Lasswell, T. (1973). Love, Marriage, Family: A Developmental Approach. Glenview, Illnios: Scott , Foresman and Company
Mendras, H., & Gurvitch, G. (1369 [1990 A.D.]). Mabāni-ye Jāme΄e šenāsi. (Persian translatation of Elements de Socioligie), translated by: Parhām: B. Tehrān: Entešārāt-e Amirkabir.
Mohājerāni, 'E. (1388 2009 A.D.]). Ta'sir-e modernism bar šiveh-ye hamsargozini. Tehrān: Našr-e 'Abed.
Šahābi, M. (1372 [1993 A.D.]). Teorihā darbāre-ye entexāb-e hamsar če miguyand?. Majalle-ye Zanān. (2nd year). 2 (1, 2), No. 10
Sāruxāni, B. (1370 [1991 A.D.]). Dāyerat ol-ma΄āref-e olume ejtemā'i. Tehrān: Entešārāt-e Keyhān.
Sāruxāni, B. (1375 [1996 A.D.]). Moqaddame-yi bar Jāme΄e šenāsi-ye xānevāde. (2nd ed). Tehrān: Soruš.
Sāruxāni, B. (1381 [2002 A.D.]). Pažuheši dar šenāxt-e vāqe'iat-e talāq va 'avāmel-e ān. Tehrān: Entešārāt-e Dānešgāh-e Tehrān.
Saxton, L. (1990). The Individual, Marriage and the Family. New York: Wadsworth publishing Company
Sussman, M. B. (1963). Sourcebook in Marriage and the Family. Boston: Houghton Mifflin Company
)