نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• سید ضیاء هاشمی ¹
• مجید فولادیان ²
• زینب فاطمی امین ³

¹ دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

² دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

³ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هر جامعه و فرهنگی بنا به شرایط و مقتضیات خود محدودیت‏ها، معیارها و هنجارهایی را برای انتخاب همسر وضع می‌کند. در هر فرهنگی یک شخص ممکن است گزینه‌های مختلفی از جنس مخالف را به‌عنوان همسر احتمالی پیش روی خود داشته باشد، اما در هیچ فرهنگی انتخاب همسر انتخابی تصادفی نیست. در هر فرهنگی علاوه‌بر محدودیت‏های ناشی از ارزش‏ها و امیال فردی، جامعه نیز مجموعه‌ای از محدودیت‏ها را تحمیل می‌کند.
در ایران تا چند دهة پیش انتخاب همسر عمدتاً بر عهدة اعضای خانواده بوده است، اما امروزه تا حدود زیادی خود فرد نقش اصلی را در انتخاب همسر بازی می‌کند. هرچند این نقش تحت تأثیر شرایط اجتماعی و فرهنگی ایفا می‌شود. بنابراین امروزه همسرگزینی به‌عنوان یک کنش مهم اجتماعی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد و برای فهم و درک الگوهای همسرگزینی نظریه‌های زیادی ارائه شده است.
در این مقاله در سطح نظری دو نظریة مهم همسرگزینی (به‌عنوان دو نظریة رقیب) یعنی همسان‌همسری و ناهمسان‌همسری مطرح و سپس بر اساس نقاط تأکید مشابه آنها شاخص‌های تحقیق ساخته شد. در مرحلة بعد با استفاده از روش پیمایش در سطح کل کشور با حجم نمونة پنج‌هزارنفری اقدام به بررسی و سنجش تجربی شاخص‌های تحقیق و دو نظریة همسرگزینی شد.
نتایج تحقیق نشان از غلبة قاطع الگوهای همسان‌‌همسری در ایران دارد. نتایج گویای این مطلب هستند که حدود 90 درصد در خصوصیات ظاهری، 89 درصد از نظر ویژگی‌های روانی-‌عاطفی، 93 درصد در خصوصیات شخصیتی، 68 درصد از نظر خصوصیات طبقاتی و 88 درصد از نظر مذهبی از الگوهای همسان‌همسری تبعیت می‌کنند. نتایج تحلیلی نیز به‌صورت قاطع این مسئله را نشان می‌دهد که در ایران گروه‌های مختلف برای ازدواج کسانی را انتخاب می‌کنند که از نظر خصوصیات ظاهری، روانی-عاطفی، شخصیتی، طبقاتی و مذهبی شباهت بیشتری با آنها دارند؛ هرچند شدت و ضعف این الگوها در میان زنان و مردان متفاوت است. 

کلیدواژه‌ها

• همسرگزینی
• همسان‌همسری
• ناهمسان‌همسری
• الگوی غالب همسرگزینی در ایران