نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان

2 استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه کردستان

3 کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه کردستان

چکیده

بی‌تاک یک شبکۀ اجتماعیِ دسترس­پذیر از طریق تلفن همراه است که طیف وسیعی از کاربران را به خود جلب کرده است. محوریت­یافتن شبکه­های اجتماعی در زندگی روزمره، به‌ویژه در میان نسل نوجوان و جوان، سبب نوعی دگردیسی پایه­ای در فرایندهای هویت­یابی، معناسازی و به‌طور خاص در فرم و محتوای ارتباط شده است. این جستار، تحقیقی است دربارۀ کاربران شبکۀ بی‌تاک، تعامل­ها و فعالیت­ها و تجارب آنها در این فضای مجازی، و احساس­ها، لذت­ها، معناها و نگرش­هایی که از قِبَل حضور در این شبکه عایدشان می­شود. پژوهش به­شیوۀ کیفی انجام شده است. کاربران شبکۀ اجتماعیِ بی‌تاک نمونه­های مورد مطالعۀ هستند که از میان دانشجویان دانشگاه کردستان انتخاب شده­اند. برای انتخاب نمونه­ها از شیوۀ نمونه­گیری باز استفادع شده است. فن گردآوری داده­ها مشاهدۀ مستقیم فضای درون شبکه و مصاحبۀ نیمه­ساخت­یافته با کاربران و روش تحلیل داده­ها، نظریۀ زمینه­ای است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که شرایط/ زمینه­هایی همچون «پیگیری علایق واقعی در دنیای غیر واقعی» و «بازنمایی خواست­ها/ صداها در فضای مجازی» ورود و مشارکت کاربران در شبکۀ بی‌تاک را آسان‌تر می­کنند؛ و عامل «دسترس­پذیری آنی» همچون شرطی مداخله­گر این مشارکت را تشدید می­کند. مشارکت و فعالیت کاربران در این شبکه، ضمن تغییر تعامل‌های اجتماعیِ پیشین آنها در جهان واقعی، به شکل‌گیری فرم­های نوین تعامل و ارتباط می­انجامد که «نمایش هویت ساختگی»، «تجربۀ فضایی کارناوالی»، «سواد حبابی» و «زمان/ مکان­زدایی از ارتباط» برجسته­ترین خصایل این اَشکال نوین ارتباطند. این مشارکت/ فعالیت همچنین واجد پیامدهایی چون «اعتیاد مجازی» و «جمع­گرایی مجازی» در زندگی روزمرۀ کاربران است که خود به تغییر فرایندهای کسب معنا و هویت در حیات اجتماعی آنها دامن می­زند. می­توان گفت حاصل مشارکت/ فعالیت کاربران در این شبکه، در کل، ورود به نوعی «ارتباط ایماژمحور و شبیه­سازی­شده» است که تفاوت­هایی بنیادین با تعامل­های واقعیِ جهان خارج دارد. تجربۀ ارتباط در اینجا دیگر آن تجربۀ واجد اصالت، غنا و سرزندگی نیست بلکه آنی، ساختگی و فاقد توان حیات‌بخشی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آگامبن، جورجو (1387). والتر بنیامین در برابر کارل اشمیت (مترجم جواد گنجی)، در قانون و خشونت،گزینش و ویرایش مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: نشر رخداد نو.  
ابراهیم­آبادی، حسین (1388). الگوی استفاده از اینترنت: محیط یادگیری و بافت اجتماعی. فصلنامهٔ تحقیقات فرهنگی، 2(3)، 118-97.
استراوس، انسلم؛ کربین، جولیت (1390). مبانی پژوهش کیفی، (مترجم ابراهیم افشار). تهران: نشر نی.
بنت، اندی (1386)، فرهنگ و زندگی روزمره، (مترجم لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان). تهران: اختران.
بخشی، بهاره و همکاران (1392). «نقش و کارکرد شبکه­­های اجتماعی (مطالعه موردی شبکۀ اجتماعی کفه­مام، شبکه­ای برای مادران و کودکان). پژوهش­نامه زنان، (2)، 59-37.
بودریار، ژان (1383). گسترش تکنولوژی و تعمیق فضای مجازی. سیاحت غرب، (16)، 18ـ16.
تومی، ا. (1383). جامعۀ دانایی و پرسش­های پژوهشی آینده، (مترجم اسماعیل یزدان­پور). تهران: مرکز پژوهش­های ارتباطات.
جهانگرد، اسفندیار (1391). برآورد اثرهای اقتصادی شبکه­ای سیستم تلفن همراه اول در تهران. تحقیقات اقتصادی، 47 (4)، 1-18.  
خواجه­نوری، بیژن و همکاران (1393). تأثیرات کاربرد اینترنت بر هویت ملی، مطالعۀ موردی دانشجویان دانشگاه شیراز». فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شوشتر، 254-235.
ذکایی، محمدسعید (1386). فرهنگ جوانان و تلفن همراه. فصلنامهٔ تحقیقات فرهنگی ایران، 2(3)، 152-119.
رابرتسون، رولند (1388). جهان‌ـ‌محلی­شدن: زمان‌ـ‌فضا و همگونی‌ـ‌ناهمگونی، (مترجم مراد فرهادپور). ارغنون، (24)، 238-211.
رفعت­جاه، مریم؛ شکوری، علی (1387). اینترنت و هویت اجتماعی. رسانه، (5)، 5-2.
سبحانی­نژاد، مهدی و فتحی، کورش (1388). راهکارهای توسعه و بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس، مطالعات روانشناسی تربیتی،6 (9)، 29-56
سعیدی، رحمان؛ کیا، علی­اصغر (1385)، نقش جهانی­شدن و رسانه­ها در هویت فرهنگی. تهران: انتشارات خجسته.
شاهنوشی، مجتبی؛ تاجی، محمدرضا (1391). تأثیر شبکه­های اجتماعی بر سبک زندگی جوانان در شهرستان شهرکرد. مطالعات ملی، (51)، 112-91.
شهابی، محمود؛ بیات، قدسی (1391). شبکه­های اجتماعیِ مجازی و کاربران جوان: از تداوم زندگی واقعی تا تجربۀ جهان­وطنی. فصلنامۀ مجلس و راهبرد، (69)، 180-151.
صادقیان، عفت (1389). تأثیر اینترنت بر کودکان و نوجوانان. مجله الکترونیکی نما، (4).
عدلی­پور، صمد؛ قاسمی، وحید؛ میرمحمدتبار، سیداحمد (1393). تأثیر شبکۀ اجتماعی فیس­بوک بر هویت فرهنگی جوانان شهر اصفهان. فصلنامهٔ تحقیقات فرهنگی، 7(1) 28-1.
فاضلی، نعمت­الله (1391). مصرف فرهنگی اینترنت و شکل­نگرفتن هویت مجازی (مردم­نگاری دانشجویان سه دانشکده ادبیات، عمران، معماری). مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال سیزدهم، ش 19.
فلیک، اووه (1387). درآمدی بر تحقیق کیفی،(مترجم هادی جلیلی). تهران: نشر نی.
کازنو، ژان (1370). جامعه­شناسی وسایل ارتباط جمعی، (مترجم ساروخانی و محسنی). تهران: اطلاعات.
کاستلز، مانوئل (1385). عصر اطلاعات، پایان هزاره، (مترجم احد علیقلیان و افشین خاکباز). ج3. تهران: طرح نو.
گاردینر، مایکل (1381). تخیل معمولی باختین، (مترجم یوسف اباذری). ارغنون، (20)، 66ـ32.
گیدنز، آنتونی (1388). پیامدهای مدرنیته، (مترجم محسن ثلاثی). تهران: نشر مرکز.
واترز، مالکوم (1379). جهانی­شدن، (مترجم اسماعیل مردانی­کیوی و سیاوش مریدی). تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
هال، استوارت (1388). هویت قدیم و جدید، قومیت­های قدیم و جدید، (مترجم شهریار وقفی­پور). ارغنون، (24)، 352-319.
هریس، دیوید (1392). مفاهیم کلیدی در مطالعات فراغت، (مترجم محمدسعید ذکایی و سنا چاوشیان). تهران: انتشارات تیسا.
 Aguayo, Angela, J. (2011). New media and activism. Encyclopedia of Social Movement Media, (ed. John D. H. Downing). London: Sage.
Bakhtin, M. (1984). Problems of Dostoevsky’s Poetics, trans. C. Emerson. Manchester: Manchester University Press.
Bassett, Caroline (1997). Virtually Gendered: Life in an Online world. in K. Gelder and S. Thornton (eds.) The Subcultures Reader. London: Routledge.
Boyd, D. M.; Ellison, N. B. (2007). Social Networks Sites: Definition, History and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13 (1), 210- 230.
Chaney, David (1994). The Cultural Turn: Scene Setting Essays on Contemporary Cultural History. London: Routledge.
Stevenson, Nick (1995). Understanding Media Cultures. London: Sage.
CAPTCHA Image