مطالعه تجربه اسارت در جنگ ایران و عراق؛ بررسی رمان‌های «من زنده‌ام» و «حکایت زمستان» با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی، دانشکده اقتصاد مدیریت علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، دانشکده اقتصاد مدیریت علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده اقتصاد مدیریت علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

تجاوز سراسری ارتش رژیم عراق از زمین، هوا و دریا به جمهوری اسلامی ایران در 31 شهریور 1359 حادثه مهمی است که بررسی ابعاد آن برای نسل حاضر و آینده دارای اهمیت فراوانی است. یکی از پیامدهای بسیاری از جنگ‌ها ازجمله جنگ ایران و عراق، بُعد اسارت است. هدف مقاله حاضر بررسی این پیامد جنگ هشت‌ساله بین دو کشور ایران و عراق است. این مقاله هم از زاویه تجربه‌های زنانه و هم تجربه‌های مردانه به مقولۀ اسارت نگریسته است. در این راستا با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و مبتنی‌بر رویکرد عرفی، دو مجموعه خاطرات دوران اسارت با عنوان «من زنده‌ام» ـ‌خاطرات دوران اسارت معصومه آباد‌ـ و «حکایت زمستان» ـ‌خاطرات دوران اسارت عباس حسین‌مردی‌ـ بررسی شده است و در ادامه، مفاهیم، مقوله‌های فرعی و درنهایت، مقوله‌های اصلی، برگرفته شده است. نتایج به‌دست‌آمده در این مقاله نشان می‌دهد که اسارت برای اسیران ایرانی تا حد زیادی به‌عنوان ادامۀ مقاومت و مبارزه تعریف شده بود، اما به‌طور خاص، تجربه‌های این زنان و مردان، ذیل 16 مقوله فرعی قابل‌تقسیم‌بندی است که با تحلیل و جمع‌بندی در قالب 6 مقوله اصلی تعریف می‌شوند که عبارتند از: تعارض مکانی، خشونت، عوارض جسمانی، تجربه‌های روانی، سازوکار‌های مقابله با بحران، و سیاست‌های خصمانه.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

آباد، معصومه (1393). من زنده‌ام (مترجم: علی گنجیان‌خناری، مسعود اسعدی). تهران: بروج.

ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمدرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی، پژوهش، 2، 44-15.

بهرامی احسان، هادی؛ و دادستان، پریزخ (1378). روان‌شناسی اسارت: شرایط کنونی و دورنمای آتی، مجله مدرس علوم انسانی، 2، 96-85.

پرستش، شهرام؛ و جان‌نثاری، عباس (1390). روایت جنگ ایران و عراق در رمان. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 4(2)، 56-21. doi: 10.7508/ijcr.2011.14.002

جمشیدی‌‌ها، غلامرضا؛ و حمیدی، نفیسه (1386). تجربه زنانه از جنگ، زن در توسعه و سیاست، 5 (2)، 108-81.

حسنی، علی‌اکبر (1369). حقوق اسیران جنگی(2)؛ انگیزه‌های پیدایش اسارت. درس‌هایی از مکتب اسلام، 2، 42-36.

ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1366). حقوق جنگ و رفتار با اسیران جنگی. مجله حقوق بین‌المللی، 8، 188-157.

عاکف، سعید (1388). حکایت زمستان (چاپ هفدهم). مشهد: انتشارات ملک اعظم.

فلاح، نسرین (1392). تجربه دوگانه زنان از جنگ. فصلنامه ادبیات پایداری، 5(9)، 264-239.

کرمی‌نیا، رضا؛ سلیمی، سیدحسن؛ و مجدیان، محمد (1386). بررسی افسردگی در گروهی از اسرای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، فصلنامه طب نظامی، 3، 187-179.

گنجی، فروزان (1381). بررسی وضعیت بیماری‌ها در آزادگان استان چهارمحال و بختیاری قبل و بعد از اسارت. فصلنامه طب نظامی، 3، 173-169.

موحد مجد، مجید.؛ نیک‌نجات، زینب؛ و عباسی شوازی، محمدتقی (1394). بازنمایی مناسک محرم در رسانه‌های غرب؛ تحلیل نشانه‌شناختی عکس‌های پایگاه عکاسی توتالی کول پیکس با موضوع محرم و عاشورا، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 3، 59-31. doi: 10.7508/ijcr.2015.31.002

میرزایی، خلیل (1388). پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌نامه نویسی. تهران: جامعه‌شناسان.

Duhaime's Law Dictionary, (n.d.). Prisoner of War. Retrieved from http://www.duhaime.org/LegalDictionary/P/PrisonerofWar.aspx

Horn, K. (2011). “Stalag Happy”: South African Prisoners of War during World War Two (1939–1945) and their Experience and Use of Humour. South African Historical Journal, 63(4), 537–552. doi:10.1080/02582473.2011.627374

Hsieh, H.-F., & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277–1288. doi:10.1177/1049732305276687

Hunt, S. C., Orsborn, M., Checkoway, H., Biggs, M. L., McFall, M., & Takaro, T. K. (2008). Later life disability status following incarceration as a prisoner of war. Military Medicine, 173(7), 613–618. doi:10.7205/milmed.173.7.613

Jacques, J. (2016). Where nothing happened. Social & Legal Studies, 26(2), 230–248. doi:10.1177/0964663916661875

King, D. W., King, L. A., Park, C. L., Lee, L. O., Pless Kaiser, A., Spiro, A., … Keane, T. M. (2014). Positive adjustment among American repatriated prisoners of the Vietnam War. Clinical Psychological Science, 3(6), 861–876. doi:10.1177/2167702614554448

Maiocco, G., & Smith, M. J. (2016). The experience of women veterans coming back from war. Archives of Psychiatric Nursing, 30(3), 393-399. doi: 10.1016/j.apnu.2016.01.008

Mattocks, K.M., Haskell, S.G., Krebs, E.E., Justice, A.C., Yano, E.M., & Brandt C. (2012). women at war: Understanding how women veterans cope with combat and military sexual trauma. Social Science & Medicine, 74(4), 537-545.  doi: 10.1016/j.socscimed.2011.10.039

Muzaini, H., & Yeoh, B.S.A. (2005). Reading representations of women’s war experiences in the Changi Chapel and Museum, Singapore. Geoforum, 36 (4), 45-476. doi: 10.1016/j.geoforum.2004.07.011

Nincic, M., & Nincic, D. J. (2002). Race, gender, and war. Journal of Peace Research. 39(5) 547-568.  doi: 10.1177/0022343302039005003

Solomon, Z., Tsura, N., Levinb, Y., Uzielc, O., Lahavc, M., & Ohryd, A. (2017). The implications of war captivity and long-term psychopathology trajectories for telomere length. Psychoneuroendocrinology, 81, 122-128.     doi: 10.1016/j.psyneuen.2017.04.004

Tuck, H., & John, J. (2005). Medical management of Iraqi enemy prisoners of war during pperation telic. Journal of Military Medicine, 170, 177-182. doi: 10.7205/MILMED.170.3.177

Ursano, R. J., & Rudell, J. (1995). The prisoner of war. In: War Psychiatry (pp: 455-431). Virgins, United States: Office of the Surgeon General at TMM Publications. (Original work published in 1990)

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار