جابریان, نفیسه, ربیعی, علی, محدثی گیلوایی, حسن, زاهدی مازندرانی, محمد جواد. (1396). نگاهی جامعه‌شناختی به گسترش معنویت‌گرایی نوپدید در شهر تبریز. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, 10(2), 119-150. doi: 10.22631/jicr.2017.1513.2210
نفیسه جابریان; علی ربیعی; حسن محدثی گیلوایی; محمد جواد زاهدی مازندرانی. "نگاهی جامعه‌شناختی به گسترش معنویت‌گرایی نوپدید در شهر تبریز". فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, 10, 2, 1396, 119-150. doi: 10.22631/jicr.2017.1513.2210
جابریان, نفیسه, ربیعی, علی, محدثی گیلوایی, حسن, زاهدی مازندرانی, محمد جواد. (1396). 'نگاهی جامعه‌شناختی به گسترش معنویت‌گرایی نوپدید در شهر تبریز', فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, 10(2), pp. 119-150. doi: 10.22631/jicr.2017.1513.2210
جابریان, نفیسه, ربیعی, علی, محدثی گیلوایی, حسن, زاهدی مازندرانی, محمد جواد. نگاهی جامعه‌شناختی به گسترش معنویت‌گرایی نوپدید در شهر تبریز. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, 1396; 10(2): 119-150. doi: 10.22631/jicr.2017.1513.2210
نگاهی جامعه‌شناختی به گسترش معنویت‌گرایی نوپدید در شهر تبریز
1دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور.
2استاد مدیریت استراتژیک، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور.
3استادیار جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
4دانشیار جامعه‌شناسی توسعه، علوم اجتماعی، پیام نور.
چکیده
گرویدن تعداد چشمگیری از مردم شهر تبریز به مجموعه معنویت‌گرای نوپدید که در این مطالعه «مجموعه میم» نامیده شده است، حاکی از وجود جریان فرهنگی‌ـ‌اجتماعی‌ای است که این مطالعه در پی دستیابی به عوامل مؤثر بر آن است. روش پژوهش مقاله، کیفی با تکنیک نظریۀ پهنه‌محور بوده و داده‌ها از طریق پرسش‌نامه نیمه‌ساخت‌یافته با مصاحبه عمیق از چهارده نفر از گروندگان، جمع‌آوری و تحلیل شده است. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل یافته‌ها، الگوی پارادایمی را در دو مرحله تشکیل می‌دهد که ابعاد آن همراه با مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهندۀ آن‌ها عبارتند از: الف‌ـ علل مقدم: تنش‌های زندگی دینی در عصر مدرن، عدم مقبولیت فرهنگ دینی سنتی، قطع وابستگی‌های عاطفی؛ ب) شرایط علی: نیاز معنوی و بحران معرفتی، بیماری جسمی و روانی؛ ج) پدیده مرکزی1 و زمینۀ آن: احساس دردمندی با محتوای متفاوت از نظر شدت، استمرار و تنوع؛ د) شرایط مداخله‌گر1: عدم مقبولیت فرهنگ دینی؛ ﻫ) راهبرد1: رجوع به منابع دینی سنتی، درمان پزشکی، روانپزشکی، مشاوره، ورزش؛ و) پیامد1: ناکارآمدی راهبرد اولیه و تداوم دردمندی؛ ﻫ) پدیدۀ مرکزی2: احساس دردمندی همراه با درماندگی؛ ز) شرایط مداخله‌گر2: نظام ارزشی؛ جامعه‌پذیری دینی و ناهمنوایی با فرهنگ دینی، همنوایی مجموعه با فرهنگ کل، تازگی نگرش و مقبولیت شیوۀ تبیین مجموعه میم، گزارش از شواهد عینی کارآمدی و اثربخشی، شرایط عضوگیری، کمیت و کیفیت شبکه ارتباطی با اعضای مجموعه؛ ح) راهبرد2: انتخاب روش مجموعه میم که پیامد آن نوگروی با دو جهت‌گیری ابزاری و غایی است.
A Sociological Look at the Growth of the Emerging Spirituality in Tabriz
نویسندگان [English]
N. Jaberian1؛ A. Rabiei2؛ H Mohaddesi Gilvaiei3؛ M.J. Zahedi Mazandarani4
1Ph.D. Student in Sociology, Faculty of Social Science, Payam-e-Noor University.
2Professor of Strategic Management, Faculty of Social Science, Payam-e-Noor University.
3Professor of Sociology, Faculty of Social Science, Islamic Azad University Tehran Central Branch, Tehran, Iran.
4Associate Professor of Sociology of Development, Faculty of Social Science, Payam-e-Noor University.
چکیده [English]
The conversion of a large number of people to the emerging spiritual sect (hereafter mentioned as “the M sect” in the current study) indicates a socio-cultural trend and the current study attempts to identify its causes and effective factors. Qualitative methodology in the form of Grounded Theory has been applied. Data were collected through distributing a semi-structured questionnaire in an in-depth interview from fourteen participants. Findings constitute a two-step paradigm model where the dimensions and major elements include: A) preliminary conditions: stresses of religious life in the modern age, lack of acceptability in the traditional religious culture, emotional detachment; B) causal conditions: spiritual needs, epistemic crisis, physical or mental illnesses; C1) The central phenomenon and context: the feeling of distress with regard to intensity, continuity, and diversity; D1) Strategy: reference to traditional religious texts, medical treatment, psychotherapy, counseling, exercise; E1) intervening conditions: lack of acceptability in the religious culture; F1) Result: inefficient or partially efficient of strategy and continuity of the feeling of distress; C2) the feeling of distress with desperation; D2) choosing the spiritual method proposed by M; E2) value system, religious socialization and lack of congruence with the religious culture, the congruence of the sect with the general culture, having fresh viewpoints and the acceptability of explanations provided by the sect, objective reports on the effectiveness of the practices in the sect, open membership, and the quality and quantity of the network of relations with members in the sect; F2) Conversion that has instrumental and ultimate interpretations.
کلیدواژه ها [English]
"grounded theory, "emerging spirituality, "lack of congruity with the religious culture, "value system, "conversion"
محدثی گیلوایی، حسن (1395) «جریان‌های دینی و معنوی بدیع: بررسی و نقد رویکردهای تبیینی، جهت‌گیری‌های هنجارین و راهبردهای عملی». در غلامرضا غفاری؛ محمدرضا جوادی یگانه، مجموعة مقالات گزارش وضعیت اجتماعی کشور (جلد دوم، چاپ اول). تهران: شورای اجتماعی کشور، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری.
مرجایی، سیدهادی (1380). بررسی اعتقادات دینی و جهت‌گیری سکولاریستی و بنیادگرایی در بین جوانان دانشگاهی. نامه پژوهش، 5(20و21). 143-129.
Geertz, C. (1966). Religion as a cultural system, in M. Banton, Anthropological Approaches to the Study of Religion. A. S.A. Monographs no.3. London: Tavistock.
ابتدای صفحه