جامعه شناسی
ابوالفضل مرشدی؛ مسعود حاجی زاده میمندی؛ مرتضی مشعلچی
چکیده
هیئتهای مذهبی یکی از عناصر هویتی اساسی مذهب تشیع و یکی از «شاخصترین وجه شیعهٔ زیستشده» محسوب میشود که با ورود جوامع شیعی به عصر جدید، دچار تغییرات زیادی شدهاند و این سبب ظهور گونه های مختلف هیئتها، هم در فرم عزاداریها و هم در محتوای آن، در سالهای اخیر شده است. در این مقاله تلاش شده است هیئتهای مذهبی شهر یزد بر ...
بیشتر
هیئتهای مذهبی یکی از عناصر هویتی اساسی مذهب تشیع و یکی از «شاخصترین وجه شیعهٔ زیستشده» محسوب میشود که با ورود جوامع شیعی به عصر جدید، دچار تغییرات زیادی شدهاند و این سبب ظهور گونه های مختلف هیئتها، هم در فرم عزاداریها و هم در محتوای آن، در سالهای اخیر شده است. در این مقاله تلاش شده است هیئتهای مذهبی شهر یزد بر اساس جهتگیری کلی و محتوای نوحههای آن گونهشناسی شوند. این مقاله در چارچوب تفسیری قرار میگیرد و روش تحقیق عمدتاً مبتنی بر نظریهٔ زمینهای است. جمعآوری دادهها با استفاده از تجربه زیستهٔ محققان، تحلیل محتوای نوحههای هیئتها و مصاحبه نیمهساختاریافته با 22نفر از مطّلعان کلیدی هیئتهای یزدی از میان سرپرستان، شاعران، نوحهخوانان و فعالان هیئتها صورت گرفته است. نتایج نشان میدهد هیئتهای یزدی را میتوان در سه گونهٔ «بازاندیش»، «هویتاندیش» و «مکتباندیش» جای داد. ویژگیهای گونهٔ بازاندیش «نگاه زمانمند به واقعة عاشورا»، «تأکید بر مفاهیم عام انسانی»، «نگاه انتقادی به جوامع اسلامی معاصر» و «منتقد گفتمان نظام جمهوری اسلامی ایران» است. ویژگی گونهٔ هویتاندیش «نگاه غیرزمانمند به واقعة عاشورا»، «نگاه سوگوارانه و تسلّیبخش»، «تأکید بر هویت شیعی» و «مقیّد به مرزهای هویت شیعی نظام جمهوری اسلامی ایران» است. ویژگی گونهٔ مکتباندیش «نگاه زمانمند به واقعة عاشورا»، «نگاه مکتبی به جامعه»، «تأکید بر جنبه جهادی شیعه» و «مقید به مرزهای گفتمانی نظام جمهوری اسلامی ایران» است.
جامعه شناسی
صدیقه رمضانی
چکیده
مطالعه نوع مشارکت در مناسک عاشورایی در جوامع شیعی به دلیل آمیختگی شدیدی که با وجدان جمعی پیروان این مذهب دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعه آئین پیادهروی اربعین، که در سالهای اخیر تحولات شگرفی را به خود دیده و به یک پدیدۀ اجتماعی و فرهنگی ویژه و چندوجهی تبدیل شده است، جایگاه و اهمیتی دوچندان دارد. ازاینرو، این مقاله توصیف ...
بیشتر
مطالعه نوع مشارکت در مناسک عاشورایی در جوامع شیعی به دلیل آمیختگی شدیدی که با وجدان جمعی پیروان این مذهب دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالعه آئین پیادهروی اربعین، که در سالهای اخیر تحولات شگرفی را به خود دیده و به یک پدیدۀ اجتماعی و فرهنگی ویژه و چندوجهی تبدیل شده است، جایگاه و اهمیتی دوچندان دارد. ازاینرو، این مقاله توصیف و تحلیل ساحتها و گونههای مشارکت جمعی پدیده پیادهروی اربعین را مورد توجه قرار داده است. برای نیل به این هدف 17 مصاحبه نیمهساختاریافته با خادمین و موکبداران ایرانی بهعنوان گروهی که بیشترین سطح و حوزۀ درگیری را با این پدیده در نسبت با مشارکتکنندگان دیگر دارند انجام داده است. بررسی و واکاوی محتوای مصاحبهها، که با کمک ترکیبی از روشهای تحلیل مضمون و نمونهسازی آرمانی صورت گرفت، پس از سه مرحله کدگذاری، ما را به 10 مضمون در نسبت با ساحت مشارکت و 12 مضمون در نسبت با گونه مشارکت رساند. در نهایت این نتیجه حاصل شد که در پیادهروی اربعین با گونهای منحصربهفرد از مشارکت مواجه هستیم.