مقاله علمی پژوهشی
علوم اجتماعی و ارتباطات
داود غرایاق زندی؛ سویل ماکویی
چکیده
آیین نوروز یکی از آیین‌های سنتی ایرانیان است که براساس نظم و بنیان طبیعی استوار شده است. این بنیان طبیعی هم واجد ویژگی‌های طبیعی است و هم از مشخصهٔ اجتماعی برخوردار است. در‌عین‌حال بنیان‌های طبیعی نوروز زمینه‌ساز صلح و دوستی در رابطهٔ میان انسان و طبیعت و انسان با انسان است. این بنیان‌ها عبارت‌اند از: آغاز، پایان، تنوع و شادی‌بخشی، ...
بیشتر
آیین نوروز یکی از آیین‌های سنتی ایرانیان است که براساس نظم و بنیان طبیعی استوار شده است. این بنیان طبیعی هم واجد ویژگی‌های طبیعی است و هم از مشخصهٔ اجتماعی برخوردار است. در‌عین‌حال بنیان‌های طبیعی نوروز زمینه‌ساز صلح و دوستی در رابطهٔ میان انسان و طبیعت و انسان با انسان است. این بنیان‌ها عبارت‌اند از: آغاز، پایان، تنوع و شادی‌بخشی، زندگی، حیات، چرخه(اکوسیستم)، همگونی با طبیعت، ارزش(نه بهای) طبیعت و ریتمیک بودن زمان. بنیان‌های طبیعی به ابعاد اجتماعی زیست بشر یعنی صلح و دوستی کمک می‌کنند. این مقاله بر این باور است که با درک نوروز از منظر طبیعی میتوان به بسیاری از ابعاد زیست انسان ایرانی در سیر تاریخی آن رسید؛ زیرا آیین نوروز از گذشته تداوم داشته و این تداوم نوعی معنای طبیعی و اجتماعی را با خود به همراه داشته که در طی دوران زیست انسان ایرانی همراه زندگی ایرانیان بوده است. آیین نوروز درعین داشتن وجه پیوستاری زیست ایرانی و نوعی همگونی و همبستگی فکری، از بنیان‌های طبیعی برخوردار است که امکان تسرّی و پذیرش در آن، فراوان است و نگاه خاصگرایانه ندارد که مانع همزیستی و پذیرش و دوستی میان ایرانیان و غیرایرانیان باشد. این به نوعی راز ماندگاری نوروز نیز محسوب می‌شود.
مقاله علمی پژوهشی
مطالعات هنر و زیبایی‌شناسی
اعظم محمودی؛ محسن حسن پور؛ سوسن خطایی
چکیده
دیوارنگاره‌ها نوعی گرافیک محیطی منظرساز هستند که علاوه‌بر زیباسازی و تلطیف محیط، نقش مؤثری در شکل‌دهی هویت بصری شهر دارند و به‌دلیل ویژگی‌های ساختاری به‌طور گسترده در محیط ایستگاه‌های مترو استفاده می‌شوند. محیط مترو یکی از پرترددترین محیط‌ها در زندگی مدرن شهری است که تأثیر به‌سزایی در تغییرات فرهنگی و هویتی جامعه ایفا می‌کند. ...
بیشتر
دیوارنگاره‌ها نوعی گرافیک محیطی منظرساز هستند که علاوه‌بر زیباسازی و تلطیف محیط، نقش مؤثری در شکل‌دهی هویت بصری شهر دارند و به‌دلیل ویژگی‌های ساختاری به‌طور گسترده در محیط ایستگاه‌های مترو استفاده می‌شوند. محیط مترو یکی از پرترددترین محیط‌ها در زندگی مدرن شهری است که تأثیر به‌سزایی در تغییرات فرهنگی و هویتی جامعه ایفا می‌کند. ارزیابی نقش و جایگاه گرافیک محیطی به‌عنوان رسانهای قدرتمند در شکل‌دهی و اثرگذاری بر هویت بصری شهر و همچنین بررسی نقش آن در احیای فرهنگ، هنر و هویت ملی و بومی با تجزیه‌وتحلیل بخشی از آثار گرافیک محیطی مترو تهران شامل تعدادی از دیوارنگاره‌های ایستگاهها، ازجمله اهداف اصلی پژوهش حاضر به شمار میرود. تجزیه‌وتحلیل کمّی هفتاد دیوارنگاره از منظر ابعاد مختلف هویت ملی و ارزیابی این آثار ازنظر چگونگی بازنمایی ارکان تشکیلدهندۀ بعد فرهنگی هویت ملی و درنهایت تجزیه‌وتحلیل کمّی و کیفی این آثار ازنظر محتوایی و ساختاری، شیوههای پژوهشی مقالۀ حاضر محسوب می‌شوند. اطلاعات بخش نظری تحقیق بهروش کتابخانهای و با استفاده از مدارک و اطلاعات موجود و داده‌های بخش تحلیلی پژوهش بهروش میدانی و با استفاده از ابزار مشاهده، گردآوری شده است.
مقاله علمی پژوهشی
جامعه شناسی
نفیسه جابریان؛ علی ربیعی؛ حسن محدثی گیلوایی؛ محمد جواد زاهدی مازندرانی
چکیده
مقالۀ حاضر، پژوهشی در راستای تحلیل تحولات نگرشی در روابط اجتماعی افرادی است که در مجموعۀ معنویت‌گرای فرادرمانی مشارکت داشته‌اند. این مقاله، پژوهشی تحلیلی‌ـ‌توصیفی است که به روش نظریۀ پهنه‌محور بر روی چهارده نفر از اعضای پیوسته فعال و غیرفعال و گسسته این مجموعه انجام شده است. نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تغییرات در بین دو گروه ...
بیشتر
مقالۀ حاضر، پژوهشی در راستای تحلیل تحولات نگرشی در روابط اجتماعی افرادی است که در مجموعۀ معنویت‌گرای فرادرمانی مشارکت داشته‌اند. این مقاله، پژوهشی تحلیلی‌ـ‌توصیفی است که به روش نظریۀ پهنه‌محور بر روی چهارده نفر از اعضای پیوسته فعال و غیرفعال و گسسته این مجموعه انجام شده است. نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تغییرات در بین دو گروه مصاحبهشونده، یکسان نیست و حتی گاهی عکس هم بوده است؛ بهگونهای که جهانبینی و ایدئولوژیای که با مشارکت در گروه و بهواسطۀ تجربۀ معنوی بهدست می‌آید، در بین افراد مختلف، متفاوت است و اکثراً از نظر اعضای پیوسته، مثبت و از نظر اعضای گسسته، منفی ارزیابی می‌شود. تحولات شناختی و نگرشی اعضا در چهار بعد دستهبندی شده است که هریک پیامدهای خاصی دارد. چهار بعد یادشده عبارت‌اند از: شناسایی ابعاد پنهان خود، ادراک وحدت و حس یگانگی، باور به شعورمندی هستی و تسلیم و واگذاری امور به آن، و باور به وجود هستیهای غیرارگانیک.
مقاله علمی پژوهشی
مطالعات فرهنگی
حمیده بیگی
چکیده
آیین‌ها و مراسم سوگواری مذهبی، از مهم‌ترین منابع رسیدن به هویت، ریشه‌های فکری، و سبک زندگی افرادی است که به‌طور جمعی در منطقۀ مشخصی برای اجرا و حفظ آن می‌کوشند. آیین عزاداری حسینی در شهرک ماسوله، اجرای آیینی سنتی است که پس از ورود اسلام به این منطقه، لباس نمادین خود را به قامت سوگواری‌های مسلمانان نشانده و شیوۀ آیینی سنتی را برای ...
بیشتر
آیین‌ها و مراسم سوگواری مذهبی، از مهم‌ترین منابع رسیدن به هویت، ریشه‌های فکری، و سبک زندگی افرادی است که به‌طور جمعی در منطقۀ مشخصی برای اجرا و حفظ آن می‌کوشند. آیین عزاداری حسینی در شهرک ماسوله، اجرای آیینی سنتی است که پس از ورود اسلام به این منطقه، لباس نمادین خود را به قامت سوگواری‌های مسلمانان نشانده و شیوۀ آیینی سنتی را برای ابراز همدردی با امام حسین(علیه‌السلام) و یارانش به‌روز کرده است. این پدیدۀ فرهنگی که به‌عنوان میراث معنوی ثبت شده است، برای حفظ و صیانت و از بین نرفتن جلوه‌های عملی آن، نیاز به دیده شدن دارد. گردشگری آیینی با ویژگی نمایشی خود، تکرار و بازنمایش جریان رویداد و کنش و واکنش آیینی را در مقابل چشمان گردشـگـران روایت کرده و به‌عنوان رسـانه‌ای قدرتمند در نگهداشت ویژگی‌های ناب و منحصربه‌فـرد مناطق عمـل می‌کند. پژوهش حاضر، از نوع توصیفی و پیمایشی است که با ابزار مصاحبه و پرسش‌نامه و به روش نمونه‌گیری دردسترس و گلوله‌برفی در بین 340 نفر از گردشگران داخلی و خارجی حاضر در آیین‌های عزاداری حسینی شهرک ماسوله در سال 1396 انجام شده است. نتایج بررسی و تجزیه‌وتحلیل خروجی از نظرات گردشگران با استفاده از نرم‌افزار‌های SPSS و Excel، بیانگر نقش بسزای گردشگری آیینی در حفظ و صیانت از آیین‌های سنتی و لزوم تجهیز زیرساخت‌های گردشگری منطقه است. در راستای هدایت هدفمند گردشگران و بهره‌گیری از رویداد گردشگری آیینی، برگزاری تور‌های تخصصی و برنامه‌ریزی‌شده یکی از پیشنهاد‌های اصلی این پژوهش است.
مقاله علمی پژوهشی
مطالعات فرهنگی
سردار فتوحی؛ نعمت الله فاضلی
چکیده
در جوامع سنتی، مرزها بیشتر مبتنی‌بر ویژگی‌های زبانی، مذهبی، و فرهنگی بودند، ولی در عصر مدرن، مرز در چارچوب دولت معنادار است. درواقع، تا یک دهه پیش، رویکردهای جهانی‌شدن و دورۀ پسامرزی مطرح می‌شد، ولی امروزه به دلایل مختلف، ازجمله ناامنی، مرزها بیش‌از‌پیش مستحکم شده‌اند و نظارت و کنترل بیشتری بر آنان اعمال می‌شود. در این شرایطی، ...
بیشتر
در جوامع سنتی، مرزها بیشتر مبتنی‌بر ویژگی‌های زبانی، مذهبی، و فرهنگی بودند، ولی در عصر مدرن، مرز در چارچوب دولت معنادار است. درواقع، تا یک دهه پیش، رویکردهای جهانی‌شدن و دورۀ پسامرزی مطرح می‌شد، ولی امروزه به دلایل مختلف، ازجمله ناامنی، مرزها بیش‌از‌پیش مستحکم شده‌اند و نظارت و کنترل بیشتری بر آنان اعمال می‌شود. در این شرایطی، تقریباً نیمی از محیط پیرامون کسانی‌که در نزدیکی مرز زندگی می‌کنند، تحت این نظارت و کنترل قرار می‌گیرد؛ ازاین‌رو، به‌نظر می‌رسد که تجربه‌های این افراد از مرز، با کسانی‌که در مرکز نقاط غیرمرزی ساکن هستند، متفاوت است، زیرا این افراد، از هر چهار جهت، فاقد نظارت و کنترل هستند. پژوهش حاضر، در راستای درک بهتر این موضوع، با استفاده از روش پدیدارشناسی، تجربه‌های زیستۀ مردم شهر نودشه را (به‌عنوان نمونه موردی) بررسی کرده است. دراین‌راستا، برپایه روش تحلیل تماتیک، چهار بُعد نگرش فرهنگی، زیست‌محیطی، اقتصادی، و سیاسی در مورد مرز، شناسایی شد. در رویکرد فرهنگی و محیطی، مرز به‌عنوان دیوار محدودکننده و عامل سلب ارتباط انسانی قلمداد شده است، ولی از بُعد سیاسی، مرز، رهایی‌بخش تلقی می‌شود. از بعد اقتصادی، وضعیت پیچیده‌تر است و سه دیدگاه متفاوت به پدیدۀ مرز، مطرح است. براساس دیدگاه نخست، مرز، «محدودکنندۀ حیات‌بخش» است، در این معنا، مرز، مانعی در برابر روابط اقتصادی است، ولی این موانع، بیش از نبود آن برای گذران زندگی، اهمیت دارد. در دیدگاه دوم، مرز، «آزادی‌بخشِ بازار» است، در این معنا، مرز، عامل پیوند ـ‌ـ‌دست‌کم ـ‌ـ اقتصاد دو کشور با هم است و مبادلۀ دوسویه بین آنان رواج می‌یابد که این ظرفیت، برای شهرهای غیرمرزی فراهم نیست. در رویکرد سوم، مرز، عاملی برای «محرومیت از مرکز» تلقی می‌شود که براین‌اساس، مرز به‌عنوان مانعی در برابر توسعه و پیشرفت و حتی دریافت امکانات رفاهی به‌شمار می‌آید.
مقاله علمی پژوهشی
جامعه شناسی
ابراهیم فیاض؛ ایمیلیا نرسیسیانس؛ احمد نادری؛ نافع باباصفری
چکیده
منطقه قومی‌ـ‌فرهنگی اورامان با ترکیب چندگانه و پیچیده‌ای از منابع هویتی روبه‌رو است که شناخت آن به بررسی عمیق و بسترمندی نیاز دارد. این مقاله تلاش می‌کند با رویکرد کیفی به بررسی منابع هویتی مردم اورامی‌زبان بپردازد. داده‌های این پژوهش، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌‌ساختاریافته با 33 صاحب‌نظر و افراد آگاه کلیدی اورامی که با حداکثر ...
بیشتر
منطقه قومی‌ـ‌فرهنگی اورامان با ترکیب چندگانه و پیچیده‌ای از منابع هویتی روبه‌رو است که شناخت آن به بررسی عمیق و بسترمندی نیاز دارد. این مقاله تلاش می‌کند با رویکرد کیفی به بررسی منابع هویتی مردم اورامی‌زبان بپردازد. داده‌های این پژوهش، از طریق مصاحبه‌های نیمه‌‌ساختاریافته با 33 صاحب‌نظر و افراد آگاه کلیدی اورامی که با حداکثر تنوع انتخاب شده‌اند، گردآوری شد. تحلیل داده‌ها با دو نرم‌افزار مکس‌کیو‌دی‌ای و انویوو مبتنی‌بر تحلیل محتوای کیفی قراردادی پیشنهادی گرنهایم و لاندمن انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که منابع هویتی در منطقه اورامان، متشکل از چهار درون‌مایه «هویت قومی اورامی‌ـ‌کردی»، «هویت ملی ایرانی»، «هویت دینی» و «هویت مدرن» است. مقوله‌های هویت قومی اورامی‌ـ‌کردی شامل زبان و ادبیات اورامی، نمادهای اورامی، تعلق خاطر و افتخار به اورامی بودن، حفظ و دفاع از منابع و منافع اورامی، موسیقی و آواز، و تأکید بر یکپارچگی اجتماعی مناطق مختلف به‌عنوان قوم کرد است. مقوله‌های هویت ملی ایرانی دربردارندۀ حضور زبان و ادبیات فارسی در زندگی روزمره، موسیقی و آواز، آیین‌ها و ارزش‌های ایرانی، و وفاداری ملی ایرانی است؛ مقوله‌های هویت دینی شامل اعتقادات، مناسک، تصوف و عرفان قادریه و نقشبندیه، جایگاه دین در حوزه عمومی، مدارا و تساهل، و احیاگرایی‌ـ‌بنیادگرایی است و مقوله‌های هویت مدرن نیز دربردارندۀ به‌چالش کشیدن باورهای پیشینیان، تفکر، نقد و آگاهی‌بخشی، انسان‌گرایی و گرایش به مدرنیسم، جهان‌وطنی و مصرف است. درنهایت، برمبنای یافته‌ها، الگوی منابع هویتی مردم اورامی بازشناسی و ارائه شده است.
مقاله علمی پژوهشی
جامعه شناسی
علی اشرف نظری؛ میلاد یزدان پناه
چکیده
نظام ایلی‌ـ‌عشیره‌ای ایل قشقایی دارای تاریخی کهن است که باتوجه‌به شرایط زندگی کوچی و عشایری شکل گرفته است. این نظام دارای سازمان‌های سیاسی‌ـ‌‌اداری خاص خود بوده که متناسب با شرایط زندگی عشایری و به‌صورت سیار تنظیم شده است. دررأس این نظام ایلی، مقامی به نام ایلخان وجود داشت که از ابتدای تشکیل ایل درزمان صفویان در دست یک خاندان ...
بیشتر
نظام ایلی‌ـ‌عشیره‌ای ایل قشقایی دارای تاریخی کهن است که باتوجه‌به شرایط زندگی کوچی و عشایری شکل گرفته است. این نظام دارای سازمان‌های سیاسی‌ـ‌‌اداری خاص خود بوده که متناسب با شرایط زندگی عشایری و به‌صورت سیار تنظیم شده است. دررأس این نظام ایلی، مقامی به نام ایلخان وجود داشت که از ابتدای تشکیل ایل درزمان صفویان در دست یک خاندان به نام شاهیلو بود. پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که ساختار سیاسیـاجتماعی در ایل قشقایی به چه صورت بوده و سازوکارهای مشروعیت‌بخش قدرت در آن چگونه حفظ میشده است؟ فرضیۀ مقاله این است که ساختار سیاسیـاجتماعی ایل قشقایی بهگونهای سلسلهمراتبی در پاسخ به نیازهای ایل بوده است و ساختار قدرت در آن نه لزوماً براساس قدرت معطوف به خشونت حاکمان و زور محض رؤسای ایل، بلکه براساس نمادها، مناسک و آدابورسوم سامان یافته است. ازاین‌رو، اساس پژوهش حاضر، چارچوب نظری خشونت یا سلطۀ نمادین، بررسی سازوکارها و مؤلفههای درونی مشروعیت‌بخش قدرت رهبران و تلاش برای مطالعۀ موضوع از چشمانداز جامعهشناسی تاریخی بوده است.
