مطالعات فرهنگی
اعظم راودراد؛ سید میلاد موسوی حق شناس
چکیده
چه رابطهای میان نهاد قدرت و نهاد موزه وجود دارد؟ آیا در ایرانِ امروز، موزههایی با تمرکز بر موضوعات و دورانهای مختلف تاریخی، از نظر مواد و مصالح، نحوه تنظیم و مراقبت از آنها و رابطه با مخاطبان، به یک اندازه مورد توجه نهاد قدرت قرار گرفتهاند؟ برای پاسخ به این سؤال از نظریه و روش تحلیل گفتمان با تأکید بر نظریه فوکو و نیز شرح ژیلیان ...
بیشتر
چه رابطهای میان نهاد قدرت و نهاد موزه وجود دارد؟ آیا در ایرانِ امروز، موزههایی با تمرکز بر موضوعات و دورانهای مختلف تاریخی، از نظر مواد و مصالح، نحوه تنظیم و مراقبت از آنها و رابطه با مخاطبان، به یک اندازه مورد توجه نهاد قدرت قرار گرفتهاند؟ برای پاسخ به این سؤال از نظریه و روش تحلیل گفتمان با تأکید بر نظریه فوکو و نیز شرح ژیلیان رز بر این نظریه استفاده شده است. این مقاله، مطالعهای درباره آپاراتوسها و تکنولوژیهای نهادی سه موزه «ایران باستان»، «دوران اسلامی» و «انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» با رویکرد تحلیل گفتمانِ نوع دوم است. تحلیل گفتمان نوع دوم بیشتر به نهادها، رویههای مربوط به آنها و نحوه تولید مطالب میپردازد. پس از بازدید میدانی از هر سه موزه، یافتهها حاکی از تفاوتهای قابلتوجه در آپاراتوس و تکنولوژیهای نهادی به کار رفته در آنهاست. نتایج نشان داد موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بهمنظور مفصلبندیِ گفتمانِ مطلوب متولیانِ خود یعنی استکبارستیزی، مقاومت و پیشرفت در مقایسه با دو موزه دیگر به متنوعترین، پیشرفتهترین و جذابترین طرحها، فضاسازیها، تکنولوژیهای نمایش، امکانات و فناوریهای نوین تجهیز شده است. با فاصلهای قابلتوجه موزه دوران اسلامی قرار دارد که علت آن میتواند اهمیت مضاعف تاریخ ایرانِ پس از اسلام و مظاهر فرهنگی آن در مقایسه با ایران باستان برای متولیان و صاحبان قدرت باشد.
مطالعات فرهنگی
محمدسعید ذکایی
چکیده
اگرچه دانش و دیدگاه مطالعات فرهنگی، موضوع بحثهای گستردهای در فضای دانشگاهی جهانی و تااندازهای ایران بوده است، اقتضاهای آموزشی این سنت در میدانهای علمی، کمتر موضوع بحث بوده است. برنامۀ مطالعات فرهنگی، ناگزیر آموزش مهارتها و تحلیلهای انتقادی از فرهنگ در کلاس درس را طلب میکند. مقالۀ حاضر با تکیه بر تجربۀ آموزشی نویسنده، ...
بیشتر
اگرچه دانش و دیدگاه مطالعات فرهنگی، موضوع بحثهای گستردهای در فضای دانشگاهی جهانی و تااندازهای ایران بوده است، اقتضاهای آموزشی این سنت در میدانهای علمی، کمتر موضوع بحث بوده است. برنامۀ مطالعات فرهنگی، ناگزیر آموزش مهارتها و تحلیلهای انتقادی از فرهنگ در کلاس درس را طلب میکند. مقالۀ حاضر با تکیه بر تجربۀ آموزشی نویسنده، در پی معرفی برخی چالشهای عمده در فرایند یادگیری و یاددهی مطالعات فرهنگی در کلاسهای درس است. آموزش، بهشیوهای رسمی و بریده از متن اجتماعی، ابهام و تداخل در ترسیم مرزبندی نظریۀ فرهنگی، دشواریهای مربوط به آموزش انتقادی و ابهام در ترسیم مرزهای عامهپسندی، و گشودگی در برابر آن برای آموزش و پژوهش، چالشهای اصلی آموزش مطالعات فرهنگی در ایران بهشمار میآیند. استدلال نویسندۀ این است که اثربخشی مطالعات فرهنگی و حفظ هویت انتقادی و عملگرایانه و اصلاحگرایانۀ آن، نیازمند بهکارگیری تدابیر آموزشی است تا آن را به شیوهای پویا در خدمت فهم چندلایه، تاریخی، و موقعیتی جامعه و فرهنگ ایرانی و تلاش برای قرار دادن این فهم در خدمت سیاستگذاری فرهنگی قرار دهد.
جامعهشناسی موسیقی
عبدالله بیچرانلو؛ زینب خرمی شاد
چکیده
نوجوانی با تغییراتی در زندگی از جمله تغییر در رفتار، عواطف و نگرشها همراه است. اقتضائات خاص این دوره نظیر بلوغ و تغییراتی که با خود در جسم و جان نوجوان در پی دارد، نوجوانی را به یک دوره پیچیده و تعیینکننده تبدیل کردهاست. یکی از مسائلی که در مورد قشرهایی از نوجوانان کمتر مطالعه شدهاست، نحوۀ مواجهه و دریافت آنها از مصرف موسیقی ...
بیشتر
نوجوانی با تغییراتی در زندگی از جمله تغییر در رفتار، عواطف و نگرشها همراه است. اقتضائات خاص این دوره نظیر بلوغ و تغییراتی که با خود در جسم و جان نوجوان در پی دارد، نوجوانی را به یک دوره پیچیده و تعیینکننده تبدیل کردهاست. یکی از مسائلی که در مورد قشرهایی از نوجوانان کمتر مطالعه شدهاست، نحوۀ مواجهه و دریافت آنها از مصرف موسیقی است. در این میان، دختران نوجوان پرورشیافته در بافت فرهنگی دینی، چالشهایی را در فرایند مصرف موسیقی تجربه میکنند که آنها را در وضعیت پیچیدهتری قرار میدهد. هدف اصلی این مقاله، مطالعهٔ دریافت دختران نوجوان از مصرف موسیقی و شیوهٔ نگرش آنها به موسیقی، با توجه به زیست آنها در بافت فرهنگی دینی است. مقاله در پی پاسخ به سؤالهایی بدینشرح است: اینکه دختران زیسته در بافت فرهنگی دینی چه دریافتی از موسیقی مصرفی خود دارند؟ چه عواملی بر دریافت آنها از مصرف موسیقی مؤثر است؟ از منظر دینی چگونه در مورد موسیقی میاندیشند و با توجه به زمینهٔ دینی خود چگونه با موسیقی مواجه میشوند؟ برای پاسخ به این پرسشها و یافتن عوامل مؤثر بر دریافت دختران نوجوان دارای زمینهٔ فرهنگی دینی از مصرف موسیقی، با ۲۳ نفر از دختران نوجوان، که در زمینهٔ فرهنگی دینی رشدیافته و در مدارس دارای رویکرد آموزشی دینی تحصیل میکنند، مصاحبه ساختارنیافته انجام شد. با استفاده از روشتحلیل مضمون و کدگذاری باز، مضامین پایه، سازماندهنده و فراگیر درخصوص دریافت دختران مذکور از موسیقی استخراج شد. بر اساس تحلیلهای انجامشده، ۴ مضمون فراگیر حول مسئلۀ محوری این مقاله شناسایی شد. یافتهها نشان داد که دریافت دختران نوجوان از موسیقی، متأثر از خانواده، جامعه و نوع نگاه به دین است و برخی نیز به مداحی بهمثابۀ موسیقی نگاه میکنند.
مطالعات فرهنگی
مقصود فراستخواه
چکیده
ساختارها در سطح کلان و عادتوارههای محققان، مانع از اثربخشی تحقیقات علوم انسانی در ایران میشود؛ اما این پایان داستان نیست. پژوهشگران با این محدودیتهای ساختاری و زمینهای کلنجار میروند و از این طریق فرهنگهای مطالعاتی متنوعی رقم میخورد. این مقاله با هدف فهمی از گره فروبستهٔ تحقیقات علوم انسانی در ایران به سراغ نظریهای ...
بیشتر
ساختارها در سطح کلان و عادتوارههای محققان، مانع از اثربخشی تحقیقات علوم انسانی در ایران میشود؛ اما این پایان داستان نیست. پژوهشگران با این محدودیتهای ساختاری و زمینهای کلنجار میروند و از این طریق فرهنگهای مطالعاتی متنوعی رقم میخورد. این مقاله با هدف فهمی از گره فروبستهٔ تحقیقات علوم انسانی در ایران به سراغ نظریهای موقعیتی و خاص و زمینهمند رفته است. تجربۀ زیستۀ میانذهنیِ 32 تن عضو هیئت علمی نهادهای سیاستپژوهی با تنوعات رشتهایشان، فهم نسبتاً عمیقتری از گوناگونی بسیار در فرهنگهای مطالعاتی آنها به دست میدهد. ششصد گزاره با تکنیک «CCDA» تحلیل شده و با یادداشتهای فنی به مدلی برای توضیح امر منجر شده است. ما با یک وضعیت دوگانهٔ مرزی در تحقیقات مواجه هستیم. دوازده دسته شرایط اثرگذار، یازده وضعیت زمینهای و دوازده گروه سنخشناسی راهبردهایی که محققان در چنین شرایطی در پیش میگیرند و تنوع فرهنگ مطالعاتی آنها با آثار و نتایج اکتشاف شده است. گرچه بهجای جذب دانش با حالاتی از دانش سرگردان، دانش معطل، دانش پرستیژی و یا دانش تصنعی مواجه هستیم، اما عرصه خالی از انواع ابتکارات بدیع در فرهنگهای مطالعاتی پژوهشگران ایرانی نیست.
علوم اجتماعی و ارتباطات
محمد علی طالقانی؛ سعید شریفی؛ مجتبی شاهنوشی؛ رضا ابراهیم زاده دستجردی
چکیده
مدیریت تغییرات اجتنابناپذیر فرهنگی در فضای مجازی محل نزاع جریانهای قدرت بهویژه نظام شهرت است. دستیابی به تغییرات فرهنگی مطلوب و پایدار نیازمند توجه به الزامات تغییرپذیری است. کمتوجهی به این الزامات میتواند فرایند و محتوای تغییرات را تحت تأثیر قرار دهد. بر این اساس هدف مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که تغییرات فرهنگی ...
بیشتر
مدیریت تغییرات اجتنابناپذیر فرهنگی در فضای مجازی محل نزاع جریانهای قدرت بهویژه نظام شهرت است. دستیابی به تغییرات فرهنگی مطلوب و پایدار نیازمند توجه به الزامات تغییرپذیری است. کمتوجهی به این الزامات میتواند فرایند و محتوای تغییرات را تحت تأثیر قرار دهد. بر این اساس هدف مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که تغییرات فرهنگی از طریق شهرت سلبریتیها در فضای مجازی چه الزاماتی دارد؟ روش مطالعه، پدیدارشناسی توصیفی هوسرلی و مبتنی بر روش کولایزی است و جامعه پژوهش چهرههای فعال در عرصههای مختلف علمی، هنر، ورزش و فعالان فضای مجازی هستند. از این میان با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند وابسته به معیار تا سطح اشباع دادهها با 16 نفر بهعنوان نمونه پژوهش مصاحبه نیمهساختاریافته و عمیق صورت گرفت. اعتبار پژوهش از طریق ممیزان بیرونی، بازگشت به مصاحبهشوندگان و توصیف عمیق انجام شد. یافتهها نشان داد الزامات تغییرات فرهنگی از طریق سلبریتیها در فضای مجازی را میتوان در دو سطح کلی ساختاری و محتوایی و در ابعاد شبکهسازی بهینه، کنترل مقاومت ساختاری، تحولات خانواده، سرمایهسازی اجتماعی در قالب الزامات ساختاری و ابعاد جریانسازی فرهنگی، رهبری فرهنگی و توجه به منزلت اجتماعی در قالب الزامات محتوایی قرار داد. نتایج این مطالعه علاوه بر اینکه نقش سلبریتیها را در تغییرات فرهنگی نشان میدهد، به عوامل تسهیلکننده نفوذ فرهنگ شهرت در جامعه ایران تأکید میکند.
علوم اجتماعی و ارتباطات
عباس حبیبی؛ سیدعباس یزدانفر؛ مهدی حمزه نژاد؛ عباس کاظمی
چکیده
خانۀ امروزی با خانۀ سنتی یا پیشاصنعتی، تفاوتهای چشمگیری دارد. عوامل پرشماری در تغییرات خانه دخیل بودهاند، اما هیچیک از آنها بهاندازۀ ورود فناوریها بر خانه و فضاهای خانگی تأثیرگذار نبودهاند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی فرایند پیوند و همنشینی خانههای ایرانی و دستگاههای رسانهای و تأثیرات متقابل آنها ...
بیشتر
خانۀ امروزی با خانۀ سنتی یا پیشاصنعتی، تفاوتهای چشمگیری دارد. عوامل پرشماری در تغییرات خانه دخیل بودهاند، اما هیچیک از آنها بهاندازۀ ورود فناوریها بر خانه و فضاهای خانگی تأثیرگذار نبودهاند. هدف پژوهش حاضر، واکاوی فرایند پیوند و همنشینی خانههای ایرانی و دستگاههای رسانهای و تأثیرات متقابل آنها بر یکدیگر است. در این مقاله، تلاش کردهایم تا فارغ از وجه محتوایی رسانهها ــکه اغلب موردتوجه قرار میگیردــ با تمرکز بر فرهنگ مادی دستگاههای رسانهای و بهویژه تلویزیون، فرایند همزمان خانگی شدن دستگاههای رسانهای و رسانهای شدن خانهها در ایران را بررسی کنیم. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که دستگاههای رسانهای در هنگام ورود به درون خانههای ایرانی و در روند خانگی شدن، با مقاومتهایی از درون و بیرون روبهرو بودهاند. ویژگی مشترک این مقاومتها، با وجود خاستگاه متفاوتشان، ایدئولوژیک بودن آنهاست. همچنین، برپایۀ یافتههای پژوهش، فرایندی از رسانهایشدن خانه در ایران قابلتشخیص است که با ورود رادیو و بهتبع آن، برق، به درون خانههای ایرانی آغاز شده و بهتدریج، امروزه بهسوی هوشمندسازی روزافزون خانه درحال حرکت است. با حرکت در این مسیر، خانه خود به یک شبهرسانه تبدیل میشود؛ رسانهای که با ارتباط و پیوند با خانههای دیگر، محلهها، و شهرهای هوشمند، درحال حرکت بهسوی «خانۀ متصل» است.
فارابی و سیاستگذاری فرهنگی
رضا ماحوزی
چکیده
فارابی فیلسوف ایرانی قرن سوم هجری/ نهم میلادی در میانه جریانهای فکری و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی متعارضی زندگی میکرد که هر کدام داعیه قدرت را به شمشیر برآمده مزین کرده بود. این جریانها باکی از آن نداشتند که آشکارا خشونت ورزیده و سیمایی ترسناک و قاطع از خود نشان دهند و مخالف را به تیغ شمشیر و یا به حکم ارتداد و بدعت از میدان خارج ...
بیشتر
فارابی فیلسوف ایرانی قرن سوم هجری/ نهم میلادی در میانه جریانهای فکری و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی متعارضی زندگی میکرد که هر کدام داعیه قدرت را به شمشیر برآمده مزین کرده بود. این جریانها باکی از آن نداشتند که آشکارا خشونت ورزیده و سیمایی ترسناک و قاطع از خود نشان دهند و مخالف را به تیغ شمشیر و یا به حکم ارتداد و بدعت از میدان خارج کرده و هراس را پیشه دائمی آدمیان سازند؛ هرچند بغداد دوران فارابی، همچون یک استثنا، میزبان جریانهای علمی و فلسفی و کلامی متعدد نیز بود و مشق تساهل میکرد.هنر فارابی در این زمانه و در شهر هفتاد و دو ملت، خوب دیدن این جریانها و فهم زمینههای رقابت از یکسو و عرضه پیشنهادهای فلسفی برای عبور از بحرانها و بهبود شرایط از سوی دیگر بود. او متساهلانه با اقوام و جریانهای فکری مختلف گفتگو میکرد و ابایی از آن نداشت که در مجلس درس یک مسیحی بنشیند و یا شاگردانی از اقوام و ادیان متفاوت داشته باشد و یا خود از زاویه نظریههای علمی و فلسفی به دین نگاه کند تا آنچه شایسته یک جامعه فرهنگی سالم است را از لابلای این خوانشها و گفتگوها استخراج کند. او به راستی فیلسوف گفتگو و تساهل بود. فارابی از موضعی فلسفی به جدالهای دینی مینگریست و جایگاه هر یک را در فهم مقاصد وحی و دین فهم میکرد. او در سیاست نیز عقل را جایگاهی ویژه بخشید و ضوابط حکومت حاکم را بر شهرهای معقول و پسندیده معین داشت. در اخلاق و زیباییشناسی نیز فارابی به تنوعات فرهنگی و قواعد رفتاری و قضاوتهای برخاسته از خرد و اجماع و سلیقه توجه کرد و بدین طریق راه را بر تکثر و تنوع و تساهل و گفتگو گشود.روش فارابی در «دیدن» ارکان سازنده فرهنگ بهصورت یکجا و در یک کلیت، میتواند الگویی مناسب از تفکر و سیاستگذاری فرهنگی در زمانه ما باشد. اگرچه در زمانه معاصر فلسفه فارابی به دلیل وزن زیاد اندیشه سیاسی او به اشتباه به محور سیاست تقلیل داده شده است، اما واقع آن است که فارابی در نظام فکری خود، جایگاه هر یک از موضوعات فکری و فرهنگی از جمله اخلاق و الهیات و سیاست و زیباییشناسی و زبانشناسی و علوم و روابط اجتماعی و خانواده و محصولات فرهنگی و امثالهم را بنحو انداموار (ارگانیکی) معین داشته است؛ ارتباطهایی که خواننده و متأمل در اندیشههای او را وامیدارد تا برای بررسی هر یک از این اجزاء، به بررسی دیگر اجزاء نیز روی آورده و سپس همه را در نسبت با هم فهم و خوانش کند.امروزه بهدلیل سرمایهگذاریهای بسیار زیاد اقتصاد و سیاست در عرصه فرهنگ و درنتیجه بهخدمت گرفته شدن آکادمیها و مؤسسات علمی و پژوهشی فرهنگی و غیرفرهنگی در این راستا، قلمرو فرهنگ نیازمند آزادی و رهاییای مضاعف است؛ آزادیای بیش از آزادی مرسوم و شناخته شده در تولیدات فرهنگی و مصرف آنها. آزادی بیشتری که حوزه فرهنگ بدان نیازمند است، آزادی از خواستهها و مطالبات اقتصاد و سیاست و حتی دینِ مضیق است. اگرچه فرهنگ همواره در نسبت با همین قلمروها فعالیت کرده و میکند اما منطق فعالیت فرهنگی مقتضی آزادی این عرصه از قلمروهای مجاور و عمل بر سیاق منطق خاص خود است. تولید و مصرف فرهنگی در دنیای فعلی تا حد بسیار زیادی گرفتار آمده در قید و بندهای ایدئولوژی و سیاست و اقتصاد و خوانشهای بسته و حداقلی از دین است.رویکرد فارابی در عرضه یک پیکره کلی از مناسبات انسان با خود و با جهان و محیط پیرامون و با اندیشههای الهیاتی و متافیزیکی و سپس نشان دادن منزلها و مقاصدی معین در آینده، میتواند به ما کمک کند تا در دنیای آشوبزده فعلی که مدعیان قدرت از شمشیرهای فناورانه و سیاسی و دینی و ایدئولوژیک خود برای استفاده ابزاری از عرصه فرهنگ سود میجویند و آدمیان را به رنگ خواستهها و منافع خود درمیآورند، به رهایی و آزادی و خوشبختی و سعادت بیندیشیم؛ سعادت و خوشبختیای که مقتضی گفتگو و مشارکت و تساهل و احترام به حقوق انسانها برکنار از هرگونه تبعیض و بهرهکشی است.
ارتباطات میانفرهنگی
حسن بشیر
چکیده
حوزه ارتباطات میان فرهنگی یکی از حوزه های مهم ارتباطات است که با توجه به گسترش مطالعات فلسفه میان فرهنگی نیازمند پژوهش و توجه عمیقتر و بیشتر است. یکی از دلایل اهمیت این حوزه ارتباطی، شکل گیری ارتباطات مختلفی است که در وجهه و برندسازی ملت ها و فرهنگ ها نقش اساسی دارد.حضور عینی تر این گونه ارتباطات با تحرک و جابجایی انسان در فضای واقعی ...
بیشتر
حوزه ارتباطات میان فرهنگی یکی از حوزه های مهم ارتباطات است که با توجه به گسترش مطالعات فلسفه میان فرهنگی نیازمند پژوهش و توجه عمیقتر و بیشتر است. یکی از دلایل اهمیت این حوزه ارتباطی، شکل گیری ارتباطات مختلفی است که در وجهه و برندسازی ملت ها و فرهنگ ها نقش اساسی دارد.حضور عینی تر این گونه ارتباطات با تحرک و جابجایی انسان در فضای واقعی و مجازی باعث شده است که ارتباطات میان فرهنگی از دایره محدود ارتباطات چهره به چهره به ارتباطات همه با همه گسترش یابد و در حوزه های فردی و یا میان فردی و حتی گروهی متوقف نشود.اتفاقا در همین زمینه، یکی از مباحث مهم در این حوزه این است که آیا مقصود از فرهنگهای مختلف، فرهنگ های ملتهای دیگر است یا اینکه در یک جامعه چندفرهنگی نیز می توان ارتباطات افراد مختلف دارای فرهنگهای گوناگون یا حتی مثلاً ارتباطات بین نسلی را نیز به نوعی ارتباطات میان فرهنگی نامید.ارتباطات میان افراد وابسته به فرهنگهای مختلف در یک جامعه را هنوز طبق دیسیپلین ارتباطات میانفرهنگی نمیتوان ارتباطات میان فرهنگی نامید. شاید یکی از دلایل آن این است که نمی توان تمایز جدی میان افراد یک جامعه که فرهنگ عمومی بر آنها حاکم است، قائل شد. آنچه که به عنوان تفاوت در چنین جامعهای می توان مطرح کرد، تفاوت دیدگاهها و برخی از رفتارها و آیینهایی است که میتواند متاثر از تاریخ و جغرافیا و آموزشهای بین نسلی مناطق مخصوص باشد.علیرغم اینکه وضعیت بالا هنوز وارد مباحث جدی ارتباطات میان فرهنگی نشده اند، اما میتوان گفت که در این زمینه مباحث گوناگونی مطرح شده است که میتواند تحولی در این دیدگاهها ایجاد نماید.البته برخی از تعاریف در این زمینه بیانگر وسعت مصداقی ارتباطات میان فرهنگی بر حالتهای مختلف می باشد. در اینجا، برای اختصار، فقط به یک تعریف و یک توضیح اشاره می شود.جاندت معتقد است که «ارتباطات میان فرهنگی هنگامی ظهور میکند که مردمانی با فرهنگ یا پاره فرهنگ های هویتی متفاوت به ارتباط میان خود بپردازند.» (Jandt, 1995: 408)جاندت یکی از دلایل ارتباطات میان فرهنگی را احساس متمایز شدن می داند. وی می گوید: «فرد هنگامی نیازمند آگاهی از راز و رمزهای ارتباطات میان فرهنگی می شود که در یک حس فرهنگی خود را متمایز از دیگران ببیند.» (Jandt, 1995: 7)به عبارت دیگر ارتباطات افراد داری فرهنگ و یا پاره فرهنگ متفاوت در یک فرهنگ وسیعتر را میتوان ارتباطات میان فرهنگی نامید. یکی از دلایل این نام گذاری، احساس تمایز یک فرد از دیگری است. بنابراین، مصداق ارتباطات میان فرهنگی می تواند بسیار وسیعتر از آنچه هم اکنون در مطالعات این رشته مطرح است، باشد.علیرغم اینکه مطالعات و تحقیقات مربوط به ارتباطات میان فرهنگی در بسیاری از دانشگاههای جهان به یک رشته آکادیمیک مهمی تبدیل شده است، متاسفانه در ایران، که به شدت درگیر بسیاری از ارتباطات میان فرهنگی با ملت های مختلف، چه در داخل و چه خارج از کشور، است، این حوزه مطالعاتی نه در سطح دانشگاهی و نه در سطح اجتماعی هنوز مورد توجه جدی نمی باشد. آنچه که مایه تأسف بیشتر است این که تا کنون تقریبا کتاب های تألیفی و ترجمه ای در این زمینه بسیار کم و محدود هستند.با توجه به این وضعیت، نگارنده تلاش نمود که مهمترین کتاب در حوزه ارتباطات میان فرهنگی که توسط ویلیام بی گادیکانست (Gudykunst, 2005) و با عنوان «نظریه پردازی درباره ارتباطات میان فرهنگی» (گادیکانست، 1396) منتشر شده است را در دو جلد ترجمه که توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) در سال 1396 منتشر گردیده است.کتاب مزبور شامل مهمترین نظریات حوزه ارتباطات میان فرهنگی است. در حقیقت این کتاب یک دانشنامه ارتباطات میان فرهنگی است که مباحث نظری را به شکل وسیع و همه جانبه مطرح نموده است.یکی از مشکلات مباحث نظری به ویژه در تدریس آنها در سطح دانشگاهی، نبود مصادیق و یا مطالعات موردی در مورد نظریات مرتبط است. در حقیقت رویکردهای نظری با مطالعات عملی همراه نیستند و این خود نوعی از جهت گیری انتزاعی در ذهن ایجاد می کند که از فایده عملی تا اندازه زیادی به دور می باشد.از جهت دیگر با تلفیق رویکردهای نظری با مصادیق عملی می توان روایی نظری را نیز مورد ارزیابی قرار داد. همچنین، امکان تطبیق نظری و عملی را مورد آزمایش قرار داد.ویژه نامه ارتباطات میان فرهنگی در همین راستا تلاش کرده است که به شکل موضوعی تعدادی از مقالات مرتبط با این حوزه را منتشر کند که تا اندازه زیادی با رویکردی عملی و با استفاده از نظریات و رویکردهای میان فرهنگی به نگارش درآمده اند؛ با این امید که استادان، پژوهشگران و دانشجویان در این زمینه تلاش های بیشتری را انجام داده تا این حوزه مهم ارتباطی با تحقیقات گستردهتری غنی تر گردد.
علی عسگری؛ محمود شارع پور
چکیده
امروزه حضور انسانهای متفاوت در محل زندگی، کار و عرصه اجتماع از حساسیت ویژهای برخوردار است. ازآنجاکه وجود چنین تنوعی ممکن است سبب درگیری میان صاحبان هویتهای گوناگون در صحنه اجتماع شود، لازم است با انجام پژوهشهای علمی، شناخت عمیقتری نسبت به آنها حاصل شود. در این مقاله بر اساس یک نمونه 220 نفره از دانشجویان دانشکدههای علوم اجتماعی ...
بیشتر
امروزه حضور انسانهای متفاوت در محل زندگی، کار و عرصه اجتماع از حساسیت ویژهای برخوردار است. ازآنجاکه وجود چنین تنوعی ممکن است سبب درگیری میان صاحبان هویتهای گوناگون در صحنه اجتماع شود، لازم است با انجام پژوهشهای علمی، شناخت عمیقتری نسبت به آنها حاصل شود. در این مقاله بر اساس یک نمونه 220 نفره از دانشجویان دانشکدههای علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبایی به بررسی میزان مدارا (شامل سه نوع مدارای اجتماعی، سیاسی و اخلاقی ـ رفتاری) پرداخته شده است. برای سنجش مدارا، بعد از بررسی گونهشناسیهای ارائهشده درباره این مفهوم، «تقسیمبندی وگت» به عنوان مبنای سنجش مدارا مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهد از میان انواع مدارا، مدارای سیاسی از میزان بیشتری برخوردار بوده است. آزمون تفاوتِ میانگین حکایت از تفاوت معنادار بین مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد به لحاظ میزان مدارا دارد؛ بدین معنی که با افزایش پایه تحصیلی دانشجویان، میزان مدارای آنها نیز توسعه مییابد. اگرچه میزان مدارای پاسخگویانی که در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل هستند، به نسبت همتایانشان در دانشگاه علامه طباطبایی بیشتر بوده اما آزمون آماری، تفاوت معناداری را بین این دو دانشکده به لحاظ میزان مدارا نشان نداده است.
فضای مجازی و فرهنگ متاورس
سعید رضا عاملی؛ منیژه اخوان
چکیده
متاورس برآیند همگرایی صنعت و تخیل است و این امکان را به کاربران میدهد تا با آواتارهای خودشان در آنجا حضور سهبُعدی و غوطهور داشته باشند و نوعی تجربه زندگی دوفضایی در دنیای واقعی و محیطهای دیجیتال است. بازیها، پیشگامان متاورس هستند. سکوی بازی زپتو بزرگترین سکوی متاورس کره جنوبی و آسیاست که کاربرانی از سرتاسر جهان دارد. با افزایش ...
بیشتر
متاورس برآیند همگرایی صنعت و تخیل است و این امکان را به کاربران میدهد تا با آواتارهای خودشان در آنجا حضور سهبُعدی و غوطهور داشته باشند و نوعی تجربه زندگی دوفضایی در دنیای واقعی و محیطهای دیجیتال است. بازیها، پیشگامان متاورس هستند. سکوی بازی زپتو بزرگترین سکوی متاورس کره جنوبی و آسیاست که کاربرانی از سرتاسر جهان دارد. با افزایش محبوبیت محصولات موج کرهای (هالیو) مانند کیپاپ در میان نوجوانان ایرانی، زپتو به یک جهانبازی پرطرفدار میان آنها تبدیل شده است. بر این اساس، در این مقاله اکتشافی، به دو مسئله پرداخته شده است: نخست، در چارچوب الگوی پذیرش فناوری، بر تجربه کاربری در زپتو و مطالعه عوامل تعیینکنندهای تمرکز شده است که روی تمایل کاربران ایرانی برای بازی کردن در زپتو اثرگذار است؛ دوم، چالشهای زپتو بر اساس قالب محتوایی آن برای کاربران ایرانی آن بررسی شده است. جامعه موردنظر در این مقاله، تمام کاربران ایرانی زپتو بودند و با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی، با 40 نفر از کاربران آن مصاحبه نیمهساختاریافته انجام شد. یافتهها نشان میدهد که زپتو به نوعی رواجدهنده الگوهای غربی در حوزه سرگرمیهاست و بر اساس دارا بودن ظرفیت شکلدهی به سلیقه و ذائقه و نگرش و رفتار کاربران ایرانی، دریچهای برای پرورش سبک زندگی غیراسلامی فراهم میکند.
مطالعات فرهنگی
علیرضا رضائی
چکیده
مفهوم «موجُو» از مفاهیم بنیادی فرهنگ و تفکر ژاپن است که در مقایسه با سایر مفاهیم و کلیدواژههای ضروری برای درک فرهنگ ژاپن در ایران کاملاً ناشناخته مانده است. درک این مفهوم پیششرط لازم برای درک موضوعاتی مانند چرایی اهمّیت «ساکورا» یا همان شکوفههای گیلاس در فرهنگ ژاپن، دلیل ارجحیّت چوب بر سنگ در معماری ژاپنی، چگونگی ...
بیشتر
مفهوم «موجُو» از مفاهیم بنیادی فرهنگ و تفکر ژاپن است که در مقایسه با سایر مفاهیم و کلیدواژههای ضروری برای درک فرهنگ ژاپن در ایران کاملاً ناشناخته مانده است. درک این مفهوم پیششرط لازم برای درک موضوعاتی مانند چرایی اهمّیت «ساکورا» یا همان شکوفههای گیلاس در فرهنگ ژاپن، دلیل ارجحیّت چوب بر سنگ در معماری ژاپنی، چگونگی توجیه سنّت شکمدری ساموراییها، پدیده کامیکازه، چرایی خاص بودن معنی واژه بیانگر خداحافظی در زبان ژاپنی یعنی سایونارا، و همچنین درک درونمایه بسیاری از اشعار ژاپنی و بهویژه هایکو است. موجُو بیانگر نوعی جهانبینی است که در طول تاریخ پرفراز و نشیب ژاپن و از طریق ادغام تفکرات اصیل ژاپنی با تفکرات بودیسم شکل گرفته است. مقاله حاضر پس از تبیین معنی لغوی و مفهومی موجُو نمودهای آن را در ادبیات، فرهنگ، جامعه و زبان ژاپن بررسی میکند و تلاش میکند که از دیدگاه یک فرد غیرژاپنی یکی از جنبههای جهانبینی ژاپنی را واکاوی کند. نگارنده با دقیق شدن بر روی مفهوم موجُو و تفاسیر موجود از آن تلاش میکند برداشت جدیدی از این مفهوم ارائه دهد؛ برداشتی که مفهوم موجُو را بهصورت «گریز از ابدیّت» تفسیر میکند. مقاله حاضر در پی پاسخ دادن به چرایی این برداشت است.
مطالعات فرهنگی
شقایق یوسفی مقدم؛ محمد سعید ذکایی
چکیده
پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که شش رمان معاصر فارسی در بازۀ زمانی پیش و پس از انقلاب اسلامی چه تصویری از الگوی روابط بین نسلی را در خانواۀ ایرانی ترسیم کرده است و در این زمان چه تغییری در روایت رمانها از مناسبات نسلی درون خانواده ایجاد شده است. بنابراین، ادبیات داستانی را بهمثابة میانجی فهممان از تحولات جامعه در این زمینه در ...
بیشتر
پرسش اصلی مقالۀ حاضر این است که شش رمان معاصر فارسی در بازۀ زمانی پیش و پس از انقلاب اسلامی چه تصویری از الگوی روابط بین نسلی را در خانواۀ ایرانی ترسیم کرده است و در این زمان چه تغییری در روایت رمانها از مناسبات نسلی درون خانواده ایجاد شده است. بنابراین، ادبیات داستانی را بهمثابة میانجی فهممان از تحولات جامعه در این زمینه در نظر گرفتهایم و از آنجا که با هدف مطالعۀ ژرف و عمیق روایتها بهدنبال کشف و تفسیر بودهایم، از تکنیک تحلیل محتوای کیفی مضمونی استفاده کردهایم. براساس چارچوب مفهومی، الگوی مناسبات نسلی را ذیل سه عنوان بررسی کردهایم: توافق نسلی، تفاوت و تعامل همزمان نسلی، و شکاف نسلی. به رغم متفاوت بودن بازنمایی مناسبات نسلی در دو بازۀ زمانی، مسئلۀ نسلی در بافت روایی رمانها، در همۀ موارد، به شکل شکاف تصویر شده است. از بررسی مناسبات نسلی در روایت های پیش از انقلاب الگویی بهدستآمده که مهمترین ویژگی آن شکاف مذهبی و ایدهآلگرایی شخصیت های داستانی است که در چارچوب کلی تقابل سنت و مدرنیته و ماهیت طردی و تقابلی آن قابل تفسیر است. اینگونه شکاف و تقابلهای سنتیـمدرن در روایت های پس از انقلاب کمتر دیده میشود؛ اما بهرغم پیدایش مؤلفههایی چون رسانه های جمعی و فنّاوریهای اطلاعاتی، که گذار به بزرگسالی را غیرخطی و دگرگون کرده اند، روایت های پس از انقلاب نیز کماکان شکاف نسلی را بازنمایی میکنند.
جامعه شناسی
سارا شریعتی مزینانی؛ سامان ابراهیم زاده
چکیده
مکتب قرآن، اولین و قدیمیترین جریان اسلامگرای اهل تسنن در ایران، در چهار دهه اخیر بهلحاظ ساختاری و گفتمانی مراحل گوناگونی را گذرانده است. هدف این مقاله بررسی سازوکارهای اجتماعی مؤثر بر گرایش کردها به مکتب قرآن، در مرحله سوم تطور گفتمانیـساختاری این جریان ــ از میانه دهه 1370 هجری تا کنون ــ با روش گراوندد تئوری است. بنابر مطالعات ...
بیشتر
مکتب قرآن، اولین و قدیمیترین جریان اسلامگرای اهل تسنن در ایران، در چهار دهه اخیر بهلحاظ ساختاری و گفتمانی مراحل گوناگونی را گذرانده است. هدف این مقاله بررسی سازوکارهای اجتماعی مؤثر بر گرایش کردها به مکتب قرآن، در مرحله سوم تطور گفتمانیـساختاری این جریان ــ از میانه دهه 1370 هجری تا کنون ــ با روش گراوندد تئوری است. بنابر مطالعات وکاوشها، از دلایل اصلی گرایش کردها به مکتب قرآن تجربه نوعی زندگی جمعی با ویژگیهای بارزی، همچون همدلی، روابط گرم و صمیمی، روابط شخصی و همبستگی جمعی است، درحالیکه روابط اجتماعی حاکم بر جامعه بزرگتر بهسمت نوعی روابط جامعهای حرکت کرده که ویژگیهای بارزش سرد بودن و ابزاری بودن، حسابگری، فردگرایی فزاینده، بیگانگی و روابط غیرشخصی است. مدعای اثر حاضر این است که با گسترش نفوذ و پهنه جهان جامعهای و هژمونی قواعد و مختصات آن، ساکنان دلزده از جامعه به عزیمت و ترک این جهان و پناه جستن در نوعی جهان اجتماعی روی میآورند؛ مکتب قرآن با مختصات شبهاجتماع گونهاش یکی از پناهگاههاست. این نوع جدید هجرت در دوران مدرن ماست؛ هجرتی نه مبتنی بر حرکت مکانی و گسست فیزیکی از اجتماع پیشینی ــ چنانکه در صدر اسلام روی داد و امروز در رأس هیاهوی تبلیغاتی دولت اسلامی (داعش) است ــ بلکه مبتنی بر جهتدهی فعال و مستمر به پیوندهای اجتماعی روزانه فرد مکتبی و تأکید بر روابط درونگروهی، با تضعیف روابط فرد با فضای بیرون از آن. حاصل این فراگرد، خلق جهان خاص مکتب قرآن است؛ هجرت ایمانی به دنیای روابط تنگاتنگ درونگروهی امتِ مطهر، بدون گسست فیزیکی از جامعه نامطهر سابق.
جامعه شناسی
مریم مختاری؛ حکیمه ملک احمدی
چکیده
تکنولوژی نقش مهمی در ارتباطات دارد و بخش زیادی از روابط افراد را در درون خود شکل میدهد. بر همین اساس قادر است ایدئولوژی خاص خود را بر روابط چهرهبهچهره تحمیل کند و سبک زندگی خاصی را شکل دهد که از آن با عنوان موبایلیزیشن با ویژگیهایی، مانند سرعت و کمیت یاد میشود. هدف این پژوهش پیگیری تجربههای کاربران از موبایلیشدن روابط است. ...
بیشتر
تکنولوژی نقش مهمی در ارتباطات دارد و بخش زیادی از روابط افراد را در درون خود شکل میدهد. بر همین اساس قادر است ایدئولوژی خاص خود را بر روابط چهرهبهچهره تحمیل کند و سبک زندگی خاصی را شکل دهد که از آن با عنوان موبایلیزیشن با ویژگیهایی، مانند سرعت و کمیت یاد میشود. هدف این پژوهش پیگیری تجربههای کاربران از موبایلیشدن روابط است. برای این منظور، با روش پدیدارشناسی و تمرکز بر فضاهای مجازی گوناگون، با 12 نفر از کاربران وسایل ارتباطی مصاحبه کردهایم و استفاده از تلفن همراه و شبکههای مجازی را با دیدگاه «رضایتمندی و خشنودی» بررسی کردهایم. یافتهها با روش 7 مرحلهای کولایزی تحلیل شده است و حاصل آن استخراج دو تِم «تجربه از تکنولوژی» و «تجارب ارتباطی» است که هر کدام از آنها زیرمقولههای جزئیتری دارند. نتایج حاکی از آن است که کاربران فرایند تجربه تکنولوژی را بهصورت آشنایی، جذابیت، غرق شدن تا عریانی و دلزدگی و در نهایت، کنترل عامدانه طی میکنند. همچنین، تجارب ارتباطی مشارکتکنندگان گونههای متفاوت ارتباط مخدوششده را نشان میدهد. این فرایند را موبایلی شدن مینامند؛ یعنی ویژگیها و ماهیت خاص و زمینه کاربردی موبایل، وارد لایههای انسانی شده و شکل روابط را تغییر میدهد. موبایلی شدن فرایندی فنّاورانه نیست، بلکه فرایندی فرهنگی است. مسئله اختراع نیست بلکه واداشتنمان به کاربرد و احساس نیاز کردن است.
علوم اجتماعی و ارتباطات
عبدالله بیچرانلو؛ سیده فرزانه سیاسی راد
چکیده
امروزه شبکههای اجتماعی در زندگی کاربران حضوری پُررنگ دارند، اما بهرهمندی کاربران از مزایای آنها، مانند اغلب تعاملات میانفردی در زندگی واقعی مستلزم حل تناقض میان خودافشاگری و حفظ حریم خصوصی کاربر است. این بهرهمندی با فرایندهای بهینهسازی حریم خصوصی و با تأکید بر تواناییهای کاربر در سطح فردی محقق میشود. هدف اصلی ...
بیشتر
امروزه شبکههای اجتماعی در زندگی کاربران حضوری پُررنگ دارند، اما بهرهمندی کاربران از مزایای آنها، مانند اغلب تعاملات میانفردی در زندگی واقعی مستلزم حل تناقض میان خودافشاگری و حفظ حریم خصوصی کاربر است. این بهرهمندی با فرایندهای بهینهسازی حریم خصوصی و با تأکید بر تواناییهای کاربر در سطح فردی محقق میشود. هدف اصلی این نوشتار ایجاد درکی از چگونگی بهکارگیری راهبردهای مبتنی بر سواد حریم خصوصی آنلاین برای دستیابی کاربران دختر اینستاگرام به سطح بهینه حریم خصوصی است. به این منظور ابتدا تناقض حریم خصوصی، مزایا و خطرهای خودافشاگری بررسی شده و سپس بر اساس سواد حریم خصوصی آنلاین، برخی از راهبردهای اجتماعی و فنّاورانه برای حل «تناقض حریم خصوصی» معرفی شدهاند. در بخش یافتهها پس از توصیف مهمترین مزایا و خطرهای خودافشاگری برای کاربران دختر، الگوهای فعلی چگونگی بهکارگیری راهبردهای اجتماعی و فنّاورانه برای حل این تضاد استخراج و دربارۀ آنها بحث شده است. این بررسی به روش مردمنگاری و با مصاحبۀ نیمهساختیافته و مشاهدۀ غیرمشارکتی صفحات 20 کاربر دختر اینستاگرام صورت گرفته است.
علوم اجتماعی و ارتباطات
روح الله تولایی؛ زهرا صباغی؛ نوید نظافتی
چکیده
امروزه با توجه به رشد فزاینده فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع بهویژه در میان قشر فرهیخته دانشگاهی استفاده از این فنّاوریها بخشی از کار روزمره افراد شده است. شبکههای اجتماعی نیز یکی از موضوعات مهم و گسترده در فضای مجازی است که بسیاری از افراد در زمینههای گوناگون از آن استفاده میکنند. بهرهبرداری دانشجویان از این شبکهها ...
بیشتر
امروزه با توجه به رشد فزاینده فنّاوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع بهویژه در میان قشر فرهیخته دانشگاهی استفاده از این فنّاوریها بخشی از کار روزمره افراد شده است. شبکههای اجتماعی نیز یکی از موضوعات مهم و گسترده در فضای مجازی است که بسیاری از افراد در زمینههای گوناگون از آن استفاده میکنند. بهرهبرداری دانشجویان از این شبکهها بهمثابه قشر جوان و فرهیخته جامعه بسیار اهمیت دارد. این تحقیق با هدف بررسی و شناسایی فرصتها و تهدیدهای شبکههای اجتماعی برای دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی صورت گرفته است. جامعه آماریِ تحقیق دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی فعال در شبکههای اجتماعی است و نمونه آماری بهصورت تصادفی شامل 370 نفر است. متغیرهای مستقل تحقیق در قالب فرصتها و تهدیدهای شبکههای اجتماعی با مرور ادبیات نظری و پیشینه تحقیق در قالب مدل مفهومی احصا شده و بر اساس آن پرسشنامه تحقیق طراحی شده است. بر مبنای نتایج تحقیق پنج متغیر فرصتهای شبکههای اجتماعی شامل یادگیری الکترونیک، پر کردن اوقات فراغت، سازماندهی گروههای اجتماعی، امکان گفتوگو و آشنایی با فرهنگها، و همچنین پنج متغیر تهدیدهای شبکههای اجتماعی شامل انتقال ارزشهای غیراخلاقی، سوءاستفاده، انتشار اطلاعات نادرست، اعتیاد اینترنتی و ارتباطات مخرب بر دانشجویان اثری مثبت و معنادار دارد.
ارتباطات میانفرهنگی
امیررضا وکیلیفرد؛ الهام عباسی جوکندان
چکیده
درک فرد از فرهنگهای جدید و همچنین فرهنگ خود، نقش مهمی در موفقیت فرد در یادگیری زبان مقصد دارد. مسئله این است که مشخص نیست در کلاسهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان، چگونه و به چه میزان به آموزش جنبههای فرهنگی برای گسترش توانش بینافرهنگی فارسیآموزان پرداخته میشود. هدف این پژوهش بررسی دیدگاههای فارسیآموزان غیرایرانی ...
بیشتر
درک فرد از فرهنگهای جدید و همچنین فرهنگ خود، نقش مهمی در موفقیت فرد در یادگیری زبان مقصد دارد. مسئله این است که مشخص نیست در کلاسهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان، چگونه و به چه میزان به آموزش جنبههای فرهنگی برای گسترش توانش بینافرهنگی فارسیآموزان پرداخته میشود. هدف این پژوهش بررسی دیدگاههای فارسیآموزان غیرایرانی در مورد آموزش فرهنگ و توانش ارتباطی بینافرهنگی است. این پژوهش که یک مطالعۀ کمی است، به روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. شرکتکنندگان این پژوهش میدانی 104 فارسیآموز از کشورهای گوناگون هستند که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدهاند. دادههای بهدست آمده در این مقاله، به کمک یک پرسشنامۀ اعتبارسنجیشده به دست آمده است و با استفاده از نرمافزار اسپیاساس مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد فارسیآموزان بر این باورند که مدرسان سطح مهارتهای زبانی آنان را در یادگیری زبان فارسی افزایش میدهند تا بتوانند زبان فارسی را برای اهداف علمی استفاده کنند، ولی میزان انگیزهبخشی مدرسان برای آموزش زبان فارسی چندان رضایتبخش نیست. فارسیآموزان، به دلیل زندگی در کشور ایران، تا حد زیادی با کشور، فرهنگ و مردم ایران و زبان فارسی آشنا هستند. اما آنان از مدتزمان اختصاصیافته به آموزش فرهنگ و پرداختن به توانش ارتباطی بینافرهنگی در کتابهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان رضایت چندانی ندارند. از یافتههای این پژوهش چنین میتوان نتیجه گرفت که مدرسان فارسی آموزان را برای یادگیری زبان فارسی تشویق نمیکنند و نیز اطلاعاتی را در مورد شرایط تاریخی، جغرافیایی و سیاسی فرهنگ ارائه نمیدهند. که کلاسهای درسی زبان فارسی نیازمند صرف وقت بیشتری به اهداف بینافرهنگی است تا فارسیآموزان بهتر بتوانند به توانش بینافرهنگی دست یابند.
فارابی و سیاستگذاری فرهنگی
علی اصغر مروت؛ رضا ماحوزی
چکیده
فلسفه فارابی بهدقیقترین معنای واژه، فلسفهای مسئلهمحور و اینجهانی است. این سخن در مقابل ادعایی قرار دارد که فلسفه فارابی را تماماً انتزاعی و بیارتباط با موضوعات انضمامی دوره حیات فارابی میداند یا حتی اگر به چنین ارتباطی قائل است، الگوی فلسفی پیشنهاد شده را اساساً غیرقابل تحقق در این جهان میداند و آن فلسفه را در شئون متعدد ...
بیشتر
فلسفه فارابی بهدقیقترین معنای واژه، فلسفهای مسئلهمحور و اینجهانی است. این سخن در مقابل ادعایی قرار دارد که فلسفه فارابی را تماماً انتزاعی و بیارتباط با موضوعات انضمامی دوره حیات فارابی میداند یا حتی اگر به چنین ارتباطی قائل است، الگوی فلسفی پیشنهاد شده را اساساً غیرقابل تحقق در این جهان میداند و آن فلسفه را در شئون متعدد انسانشناسی و سیاست و اخلاق و غیره را ناظر به عالیترین پاره نفس آدمی، یعنی روح او متصور شده است. در مقابل این ادعا، که طرفداران بسیاری دارد، این نوشتار مدعی است نه تنها فلسفه فارابی اساساً مولود زمینههای انضمامی سیاسی و دینی و فرهنگی و اجتماعی زمانه حیات او است بلکه راهحل او برای مشکلات زمانه، برخلاف دیگر راهحلهای تکسویه، بر دوگانه متمایز اما مرتبط ایدئال- واقعی مبتنی است. بنابه وجه اخیر، فارابی تلاش کرده است بین سنت قدمایی و اقتضائات زمانه جمع آورد و عقلای جهان را در حل مسائل جامعه اسلامی زمانه خود به مدد گیرد. در این مقاله تلاش میشود ضمن واکاوی این زمینهها، و تحلیل پاسخ فارابی به مسائل و بحرانهای زمانه، این سنخ از اندیشیدن را بهعنوان الگویی برای اندیشیدن فلسفی و سیاستگذاری فرهنگی پیشنهاد دهد که همزمان دو وضعیت واقعی و ایدئال را به رسمیت میشناسد.
شهرام پرستش؛ عباس جان نثاری
چکیده
در این نوشتار با استفاده از نظریات و روش تحلیل روایت، به بررسی چگونگی روایت جنگ ایران و عراق در سه رمان «عقرب روی پلههای راه آهن اندیمشک» نوشته حسین مرتضائیان آبکنار، «سفر به گرای 270 درجه»، نوشته احمد دهقان و «نه آبی نه خاکی» نوشته علی مؤذنی پرداختهایم. بر مبنای الگوی ارتباط روایی در ابتدا، ساختار و روساخت این سه ...
بیشتر
در این نوشتار با استفاده از نظریات و روش تحلیل روایت، به بررسی چگونگی روایت جنگ ایران و عراق در سه رمان «عقرب روی پلههای راه آهن اندیمشک» نوشته حسین مرتضائیان آبکنار، «سفر به گرای 270 درجه»، نوشته احمد دهقان و «نه آبی نه خاکی» نوشته علی مؤذنی پرداختهایم. بر مبنای الگوی ارتباط روایی در ابتدا، ساختار و روساخت این سه داستان را به دست آوردیم و بر اساس روساختار و ساختار روایی هر سه داستان به تحلیل ژرفساختارهای آنها پرداختهایم. ساحت مرگ و ساحت زندگی، دو مؤلفهای بودند که در تحلیل ژرفساختارهای این رمانها مورد بررسی قرار گرفتند. تشخیص این مؤلفهها و دستهبندی آنها بر اساس بررسی متن، نوع روایت، عناوین ـ رخدادها و گزاره ـ رخدادهاست. بر این اساس در رمان سفر به گرای 270 درجه ساحت زندگی، ساحت مسلط بر ساختار و محتوای داستان را تشکیل میداد. در رمان نه آبی نه خاکی، ساحت مرگ و شهادت، ساحت مسلط در رمان بوده و در رمان عقرب بر روی پلههای راه آهن اندیمشک نه ساحت مرگ و نه ساحت زندگی مسلط، بلکه داستان و ساختار روایی آن حد فاصل این دو را میپیماید و ساحت برزخی را شکل میدهد. همچنین به مؤلفههای دیگری چون رابطه روایت و واقعیت، زبان روایت و چگونگی آن پرداختهایم.
مسعود حاجیزاده میمندی؛ اکبر زارع شاهآبادی؛ حمید تقوی مریمآبادی
چکیده
بدون شک دین، یکی از مهمترین نظامهای ارزشی هر جامعه است که برای استواری خود نیاز به بازتولید آن در نسلهای بعدی دارد. عوامل گوناگونی میتوانند در این فرایند تأثیرگذار باشند که از میان آنها جامعهپذیری یکی از مهمترینهاست و از میان عناصر جامعهپذیری، خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله، با استفاده از نظریههای ...
بیشتر
بدون شک دین، یکی از مهمترین نظامهای ارزشی هر جامعه است که برای استواری خود نیاز به بازتولید آن در نسلهای بعدی دارد. عوامل گوناگونی میتوانند در این فرایند تأثیرگذار باشند که از میان آنها جامعهپذیری یکی از مهمترینهاست و از میان عناصر جامعهپذیری، خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله، با استفاده از نظریههای نظم اجتماعی ـ به طور عام ـ که ریشه در کارکردگرایی دارد، و نظم خُرد ـ به طور خاص ـ که از نظریات پارسونز و چلبی استخراج شده است؛ تأثیر خانواده بر دینداری جوانان شهر یزد سنجیده میشود. شهر یزد، شهری کویری و از شهرهای کهن ایران زمین است که پیش از اسلام وجود داشته و «ایساتیس» نامیده میشده و پس از ظهور اسلام و گرایش مردم به این دین، «دارالعباده» لقب گرفته است. شهر یزد به شهر بادگیرها، نگین کویر، شهر خشت خام و شهر قنات، قنوت و قناعت نیز معروف است. به نظر میرسد در دهههای اخیر فرایند نوسازی بر ویژگیهای فرهنگی و نهادهای اجتماعی این شهر تأثیر گذاشته باشد که البته دینداری و نهاد خانواده نیز از این امر مستثنی نبودهاند. پژوهش حاضر به روش پیمایشی انجام گرفته و با استفاده از فرمول کوکران از میان 136 هزار خانوار یزدی، حجم نمونة آماری به تعداد 325 خانوار انتخاب شد. در تحلیل دادهها از رگرسیون چندمتغیری، تحلیل واریانس و ضریب همبستگی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد بین متغیر وابستة دینداری و متغیر مستقل همگامی مشترک در خانواده رابطة معناداری برقرار است. این رابطه مستقیم و مثبت است بهطوریکه با زیاد شدن میزان همگامی مشترک در خانواده، دینداری جوانان نیز بالا میرود.
مهدی منتظرقائم؛ بشیر معتمدی
چکیده
در این مقاله از میان سه منظر برای بررسی تلویزیون یعنی مخاطبان، محتوای برنامه و نظام تولید، منظر سوم مورد تأکید قرار گرفته و با بررسی نظام تولید برنامههای دینی تلویزیون، تلاش شده است تا ضوابط شفاف و غیرشفاف برنامههای دینی به عنوان بخشی از نظام تولید تبیین گردد. بستر یا چهارچوب نظری این بررسی تئوری های مرتبط با اقتصاد سیاسی رسانه ...
بیشتر
در این مقاله از میان سه منظر برای بررسی تلویزیون یعنی مخاطبان، محتوای برنامه و نظام تولید، منظر سوم مورد تأکید قرار گرفته و با بررسی نظام تولید برنامههای دینی تلویزیون، تلاش شده است تا ضوابط شفاف و غیرشفاف برنامههای دینی به عنوان بخشی از نظام تولید تبیین گردد. بستر یا چهارچوب نظری این بررسی تئوری های مرتبط با اقتصاد سیاسی رسانه است که مفاهیمی همچون مالکیت، اقتصاد سیاسی و هژمونی را در نظام تولید و کنترل از طریق ضوابط مؤثر می داند. روش دستیابی به این مقصود، مطالعه کیفی بوده است که در آن از سویی اسناد سازمان صدا و سیما بررسی شده و از سوی دیگر با دستاندرکاران تولید برنامههای دینی در سطوح مختلف، مصاحبه عمقی صورت گرفته تا از مجموع آن بتوان به چشماندازی در این رابطه دست یافت. از مجموعه مباحث میتوان نتیجه گرفت که ضوابط برنامههای دینی در ابتدا صرفاً شامل نبایدهای حوزههای مختلف دینی اعم از اعتقادات، اخلاق و احکام میشود، اما در ادامه ضوابط خودساختهای در برنامههای دینی ساری و جاری میشود که تثبیت هژمونی مورد نظر را به ذهن متبادر میسازد.
علی اکبر جعفری
چکیده
دولت صفویه، هویت جدیدی را برای سرزمین و مردم ایران به وجود آورد که محوریت آن بر پایه مذهب تشیّع بود. آموزههای این مذهب به مرور در گفتار ورفتار جامعه تجلی پیدا کرد؛ با این وجود، برخی از گروههای غیرمسلمان در شهرها و مناطق مختلف ساکن بودند که به شکل معمول، به اعتقادات دینی خود و باورها و رفتارهای مذهبی خویش پایبند بودند. زرتشتیها ...
بیشتر
دولت صفویه، هویت جدیدی را برای سرزمین و مردم ایران به وجود آورد که محوریت آن بر پایه مذهب تشیّع بود. آموزههای این مذهب به مرور در گفتار ورفتار جامعه تجلی پیدا کرد؛ با این وجود، برخی از گروههای غیرمسلمان در شهرها و مناطق مختلف ساکن بودند که به شکل معمول، به اعتقادات دینی خود و باورها و رفتارهای مذهبی خویش پایبند بودند. زرتشتیها از مهمترین این گروهها بودند که نوع زندگی و آداب و رسوم و اعتقادات آنها مورد توجه تاریخنگاران بهویژه سیاحان اروپایی عصر صفوی قرار گرفته است. توجه به نوع پوشش و حجاب زنان زرتشتی و تصویری که از این رفتار اجتماعی آنها در منابع این دوره وجود دارد، این پرسش را ایجاد میکند که چه متغیرهایی در نوع حجاب و پوشش زنان زرتشتی عصر صفوی نقش داشتهاند؟ برای پاسخگویی به این پرسش که هدف اصلی این مقاله است، فرضیه ذیل به آزمون گذاشته شد: «آموزههای دینی زرتشت و تأکید بر حجاب در این آیین و جایگاه حجاب در ایران به عنوان یک ضرورت برای زنان، همراه با آموزههای شیعی رایج در عصر صفوی در انتخاب نوع حجاب و پوشش زنان زرتشتی آن دوره نقش اساسی داشته است». موضوع این بررسی در حوزه جامعهشناسی تاریخی قرار میگیرد. در این بررسی از روش تحقیق تاریخی استفاده شده و جمعآوری دادهها بر اساس نوشتههای سیاحان اروپایی و مورخان ایرانی عصر صفوی صورت پذیرفته است. در تحلیل نظری موضوع، یافتههای تاریخی با استفاده از نظریات کارکردگرایی در حوزه جامعهشناسی مورد بررسی قرار گرفته است. بر مبنای این دو نوع بررسی، یافتة اساسی تحقیق، فرضیه فوق را تأیید میکند و نشان میدهد چگونه این سه عامل اساسی در پدیداری نوع حجاب و پوشش زنان زرتشتی عصر صفوی مؤثر بودهاند
بیژن خواجهنوری؛ ماندانا کریمی؛ سعاد خجسته
دوره 8، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 23-45
چکیده
حفظ و ارتقای هویت مذهبی از دغدغههای جامعة مذهبی ایران است. فرایند جهانیشدن در چند دهة گذشته ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی ایرانیان را تحت تأثیر قرار داده است. این مطالعه تأثیر فرایند جهانیشدن فرهنگی را بر هویت مذهبی دو گروه قومی لُر ساکن شهر نورآباد ممسنی و عرب ساکن شهر کنگان و توابع مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا تحقیقات ...
بیشتر
حفظ و ارتقای هویت مذهبی از دغدغههای جامعة مذهبی ایران است. فرایند جهانیشدن در چند دهة گذشته ابعاد مختلف حیات فردی و اجتماعی ایرانیان را تحت تأثیر قرار داده است. این مطالعه تأثیر فرایند جهانیشدن فرهنگی را بر هویت مذهبی دو گروه قومی لُر ساکن شهر نورآباد ممسنی و عرب ساکن شهر کنگان و توابع مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا تحقیقات پیشین مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر نظریة گیدنز شش فرضیه مطرح شد. نمونة مورد مطالعه 770 نفر از اهالی 15 تا 64 سالة ساکن این دو شهر بودند که به شیوة نمونهگیری تصادفی چندمرحلهای انتخاب شدند. با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی، ده سبک زندگی در شهر شیراز یافت شد که بر اساس ماهیت متغیرها نامگذاری شدند. یافتههای تحقیق نشان داد که بین دو گروه قومی لُر و عرب مورد مطالعه، تفاوت معنیداری از حیث هویت مذهبی وجود داشته است. همچنین نتایج حاصل از تکنیک رگرسیون چندمتغیره، نشاندهندة آن است که بهترتیب متغیرهای سبک مذهبی، سبک علمیـآموزشی، بازاندیشی، سبک ورزشی، آگاهی از جهانیشدن، سبک مشارکت فرهنگی، سبک موبایلی بر روی هم 7/36 درصد تغییرات را متغیر هویت مذهبی را تبیین کرده اند.
غلامرضا خواجه سروی؛ علی رضا علی احمدی؛ علی رضا معینی؛ مصطفی دزفولی
چکیده
بررسی، تحلیل و سنجش عملکرد در حوزه های خاص و کیفی فرهنگی اجتماعی، علاوه بر تازگی و ضرورت اجرا، نیازمند طراحی روش شناسی های بومی و ویژه، به منظور پیاده سازی در کشور است. از این رو، هدف مقاله حاضر، بررسی مفهوم فرهنگ، طبقه بندی سازمان های فرهنگی در جمهوری اسلامی و ساختار هرمی سلسله مراتب فرهنگ، روند تحول و اثرگذاری متقابل ارگان ها، ...
بیشتر
بررسی، تحلیل و سنجش عملکرد در حوزه های خاص و کیفی فرهنگی اجتماعی، علاوه بر تازگی و ضرورت اجرا، نیازمند طراحی روش شناسی های بومی و ویژه، به منظور پیاده سازی در کشور است. از این رو، هدف مقاله حاضر، بررسی مفهوم فرهنگ، طبقه بندی سازمان های فرهنگی در جمهوری اسلامی و ساختار هرمی سلسله مراتب فرهنگ، روند تحول و اثرگذاری متقابل ارگان ها، مرور ادبیات مرتبط با حوزه سیاست گذاری فرهنگی، انطباق ذی نفعان راهبردها با واقعیات موجود در ساختار عملیاتی فرهنگ، تفکیک دوگانه شاخص ها و تحلیل و تشریح شاخص های پیشنهادی است. به این منظور، این مقاله به بررسی مدل وزن دهی و نیز روش ارزیابی و سنجش شاخص پیشرفت، با رویکرد خاص به چهارچوب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و تحلیل اثرات ناشی از اجرای الگو، روش وزن دهی و بهره گیری از شاخص ها و بررسی موردی دانشگاه ها که به صورت نمونه خاص طی سه دوره، در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کل کشور اجرا شده و ارائه مدل خطی، با لحاظ ضرایب وزنی در این خصوص پرداخته است.
سیدمحمد حسینی؛ عبدالله مبینی
چکیده
برابر نظریه متفکران قرن 21 قرن غلبه قدرت نرم بر قدرت سخت است، ماهیت قدرت نرم قابلیت ها و ظرفیت ها، تجهیزات و ساز و برگ های نظامی و اقتصادی و تولید منابع و ثروت ها نیست بلکه توانایی گسترش فرهنگ ها، ارزش ها، باورهای جامعه ای به جامعه دیگر است. قدرت نرم انقلاب اسلامی تفاوت اساسی با قدرت نرم در فرهنگ لیبرال دمکراسی غرب دارد. در قدرت نرم انقلاب ...
بیشتر
برابر نظریه متفکران قرن 21 قرن غلبه قدرت نرم بر قدرت سخت است، ماهیت قدرت نرم قابلیت ها و ظرفیت ها، تجهیزات و ساز و برگ های نظامی و اقتصادی و تولید منابع و ثروت ها نیست بلکه توانایی گسترش فرهنگ ها، ارزش ها، باورهای جامعه ای به جامعه دیگر است. قدرت نرم انقلاب اسلامی تفاوت اساسی با قدرت نرم در فرهنگ لیبرال دمکراسی غرب دارد. در قدرت نرم انقلاب اسلامی نگاه جدید به انسان، تفکر انسانی، جامعه، معنویت جای خود را به مولفه های مادی گرایی داده است و کارکردهایی چون احیای هویت جهان اسلام، ارتقا بیداری اسلامی بازسازی تمدن نوین اسلامی، تغییر معادله قدرت در منطقه، به چالش کشیدن هژمونی غرب، گشایش جبهه ثالث در روابط بین الملل، الهام بخشی، پرچمداری انقلاب فرهنگی جهانی و همکاری و همگرایی منطقه ای را برای جامعه بشری خصوصا جهان اسلام به ارمغان آورده است و رویکرد جدیدی در دفاع بازدارنده به عنوان تاثیرگذاری مطلوب قدرت نرم و پیشرفته ماهیت و جوهره فرهنگی انقلاب اسلامی بر سایر مولفه های دیگر قدرت در روابط بین الملل حاکم و راه و رسم جدیدی را در پیش روی مسلمانان مستضعفان و آزادی خواهان قرار داده است که در نوع خود بی بدیل است. روش تحقیق مقاله حاضر از روش آمیخته اسنادی و میدانی و از تکنیک های SPSS, Lisser و روش های استنباط آماری ناپارامتریک و آزمون دوجمله ای فریدمن، آزمون همبستگی پیرسون، اسپیرمن استفاده شده است.