مسعود کوثری؛ سید احمد عسکری
چکیده
این پژوهش در بستر مطالعات فرهنگی و از زاویة دید فرهنگیـانتقادی به مقولة آگهیهای تلویزیونی پرداخته است. پژوهش حاضر، برای خوانش فرهنگ از لابلای آگهیهای تبلیغاتی بر روی نهاد خانواده متمرکز شده است و خانواده را از دو بعد جنسیت و نسل، یعنی از منظر روابط جنسیتی و روابط نسلی مورد تحلیل قرار داده است. تمرکز اصلی تحقیق بر محور سیاست ...
بیشتر
این پژوهش در بستر مطالعات فرهنگی و از زاویة دید فرهنگیـانتقادی به مقولة آگهیهای تلویزیونی پرداخته است. پژوهش حاضر، برای خوانش فرهنگ از لابلای آگهیهای تبلیغاتی بر روی نهاد خانواده متمرکز شده است و خانواده را از دو بعد جنسیت و نسل، یعنی از منظر روابط جنسیتی و روابط نسلی مورد تحلیل قرار داده است. تمرکز اصلی تحقیق بر محور سیاست بازنمایی آگهیهای تبلیغاتی تلویزیون سراسری ایران از سبک روابط دوجانبة جنسیتی زن- شوهر و روابط دوجانبة نسلی والد- فرزند در خانوادههای ایرانی است که در ذیل آن میتوان به فهم ساختار قدرت در خانواده دست یافت. پژوهش با بهرهگیری از روش کیفی نشانهشناسی بر اساس اصول عام نشانهشناسی و با پیروی از اصول «دلالتهای مرتبة اول» که بیشتر در محور همنشینی نمود مییابد و «دلالتهای مرتبة دوم» منتسب به رولان بارت که در محور جانشینی نمودگار است، انجام شده است. این مطالعه نشان میدهد که تبلیغات تلویزیونی در «وجه ذهنی قدرت» با نمایش انگارههای ذهنی همخوان با نظام مردسالار و در «وجه عینی قدرت» با نمایش کلیشههایی که در گام اول مردان (از منظر جنسیتی) و در گام دوم والدین (از منظر نسلی) تصمیم نهایی را میگیرند، به بازتولید شکاف قدرت و نابرابری در روابط خانوادگی میانجامد.
مطالعات فرهنگی
سمیه شالچی؛ مرضیه شجاعی؛ حمیدرضا فرهنگی
دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1395، ، صفحه 1-32
چکیده
آنچه ما را متعلق به شهر میکند، تصویری است که از آن در ذهن داریم. «تهران» سالهاست در حال تخریب و بازسازی کالبد خویش است. کالبدی که هویت جدید، روابطی جدید و مناسبات نوینی را طلب میکند. اما تصویر ذهنی ساکنین از این کالبد در حال ساخته شدن و تغییر چیست؟ این تصویر چه الگوهای ارتباطی با شهر را برای ساکنین شکل میدهد؟ این مقاله با ...
بیشتر
آنچه ما را متعلق به شهر میکند، تصویری است که از آن در ذهن داریم. «تهران» سالهاست در حال تخریب و بازسازی کالبد خویش است. کالبدی که هویت جدید، روابطی جدید و مناسبات نوینی را طلب میکند. اما تصویر ذهنی ساکنین از این کالبد در حال ساخته شدن و تغییر چیست؟ این تصویر چه الگوهای ارتباطی با شهر را برای ساکنین شکل میدهد؟ این مقاله با استفاده از تکنیک مصاحبه و روش تحلیل تماتیک تلاش کرده سؤالات فوق را پاسخ دهد که به همین منظور با نمونهگیری نظری، تعداد 22 نفر از ساکنین مناطق 1، 3، 17 و 19 بهعنوان توسعهیافتهترین و کمتر توسعهیافتهترین مناطق شهر تهران انتخاب شدهاند و در بخش نظری، از زیمل و مفهوم بلازه، توجه بنیامین به خاطره و معنای شهر، ایدة بیگانگی و فضاهای بازنمایی لوفور الهام گرفته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که تصویر شهر تهران در شمال و جنوب تفاوتهایی دارد؛ از جمله آنکه تصویر جنوب شهریها بیشتر منفی و آسیبی بوده، اما شمال شهریها به جز موارد کلی نظیر ترافیک، بهنسبت تصویر مطلوبتری از شهر دارند که اغلب به خاطرة آنان از شهر مربوط میشود. تجربة روند بازسازی شهر از منظر ساکنین با تراژدی زوال خاطره همراه است، چیزی که ساکنان را به حسرت از دست رفتن شهر قدیمی و نوستالژی نسبت به گذشته معطوف میکند. ساکنین شهر تصویری تفکیکی از شمال و جنوب شهر در ذهن دارند. تصویری که با عدم ارتباط و آشنایی حداقلی این مناطق نسبت به هم همراه است. این تصویر تفکیکی در بین ساکنان جنوب همراه با حس محرومیت، نابرابری و نارضایتی است. همچنین ساکنین شهر از کاهش روابط انسانی عمیق و اعتماد اجتماعی دچار حس تنهایی هستند. مجموع تمهای تصویر ذهنی شهر نزد ساکنین نشان میدهد که کالبد جدید تهران، ساکنین را به سمت بیگانگی با شهر و کاهش حس تعلق به آن میبرد.
آموزش عالی
احمد نادری؛ رضا بیات
چکیده
این پژوهش مردمنگارانه، تجربۀ زیستۀ دانشجویان ایرانی از مهاجرت تحصیلیشان به آلمان را مورد بررسی قرار داده و بر آن است که معانی ذهنی کنشگران را با توجه به پرسشهای پژوهش فهم کند. برای رسیدن به این هدف از مشاهده، مشاهدۀ مشارکتی، مصاحبۀ عمیق و مصاحبۀ گروهی بهره گرفته شده است. میتوان گفت دانشجویی که برای ادامۀ تحصیل به کشور دیگری ...
بیشتر
این پژوهش مردمنگارانه، تجربۀ زیستۀ دانشجویان ایرانی از مهاجرت تحصیلیشان به آلمان را مورد بررسی قرار داده و بر آن است که معانی ذهنی کنشگران را با توجه به پرسشهای پژوهش فهم کند. برای رسیدن به این هدف از مشاهده، مشاهدۀ مشارکتی، مصاحبۀ عمیق و مصاحبۀ گروهی بهره گرفته شده است. میتوان گفت دانشجویی که برای ادامۀ تحصیل به کشور دیگری مهاجرت میکند، خود را در فرهنگ جدیدی ـفرهنگ عام و فرهنگ علمی کشور مقصدـ مییابد. او روند تغییراتی را که از زمان برای خروج از کشور آغاز و به کنش نهایی حاصل از انتخاب میان ماندن و بازگشت ختم میشود، تجربه میکند. این تغییرات به شکل مرحلهای در زندگی دانشجویان رخ میدهند که میتوان گفت هر تجربۀ دانشجو در این سفر، مرحلهای از تغییر است و هر تغییر، حسی را درون او برانگیخته یا تقویت میکند. در پایان مشخص شد کنش نهایی مشارکتکنندگان این پژوهش با تردید و دودلی همراه است. از این رو، تردید، اساس این مردمنگاری چندمکانه قرار گرفت. این تردید فارغ از انتخاب دانشجویان، همواره همراهشان بود که میزان آن به مدت اقامت و میزان هماهنگ شدن آنها با جامعۀ میزبان بستگی دارد و یادآور مفاهیمیست که در نظریۀ پسااستعماری از آنها با عناوین آستانگی، بینابینیت، فضای سوم و پیوندخوردگی یاد میشود. با دنبال کردن دانشجویان و پیمودن مسیری که هر دانشجو برای تحصیل در آلمان میپیماید، تلاش شده به چرایی این حس تردید پاسخ داده شود.
مطالعات فرهنگی
مهسا صفرنژاد؛ امیررضا کریمی آذر؛ حمزه غلامعلی زاده
چکیده
حفظ هویت در طراحی محیط ساخته شده و تجلی آن در بناهای امروزی از مهمترین اهداف طراحان است. اما فرآیند جهانیشدن امکان هویتیابی بومی را کاهش داده، موجب بحران هویت و معنا در معماری معاصر شده و پیامدهایی چون عدم تعلق به مکان و کاستیهای روانشناختی را در پی داشته است.در تحقیق حاضر از روش توصیفی و پیمایشی استفاده شد، که به یافتن ...
بیشتر
حفظ هویت در طراحی محیط ساخته شده و تجلی آن در بناهای امروزی از مهمترین اهداف طراحان است. اما فرآیند جهانیشدن امکان هویتیابی بومی را کاهش داده، موجب بحران هویت و معنا در معماری معاصر شده و پیامدهایی چون عدم تعلق به مکان و کاستیهای روانشناختی را در پی داشته است.در تحقیق حاضر از روش توصیفی و پیمایشی استفاده شد، که به یافتن متغیرهای مؤثر در ارتقای هویت و افزایش حس تعلق شهروندان پرداخته شد. در ابتدا با مطالعه کتابخانهای مولفه های مؤثر پژوهش استخراج گردید و به صورت چهارچوب نظری تدوین گردید. جامعه آماری تحقیق شهروندان شهر رشت و نمونه مورد تحقیق 407 نفر می باشد. ابزارجمع آوری اطلاعات میدانی پرسشنامه بسته پاسخ می باشد که بعد از اعتیار یابی مورد استفاده قرار گرفت. نهایتاً با تحلیل پاسخها بهوسیلة نرمافزار «اس.پی.اس.اس» و استفاده از آزمون همبستگی پیرسون، واریانس و رگرسیون رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته تحلیل شد. مطابق یافتههای تحقیق، با ایجاد نفوذپذیری، غنای حسی، توجه به نمای ساختمانها، نمادها و نشانههای بومی، خوانایی در فرم کالبدی و توجه به زمینه در طراحی، میتوان موجب ارتقای هویت محیط و افزایش حس تعلق شهروندان گردید.
ثمره صفی خانی؛ سید یعقوب موسوی؛ قنبرعلی رجبلو
چکیده
در این تحقیق از طریق تحلیل، روایتهایی از کولی بودن ونحوۀ حضور اجتماعِ کولیها در شهر تهران مطالعه شده است.عمدهترین و مکررترین تعاملاتی که کولیها با محیط اجتماعی پیرامون خود در دوران اخیر تجربه کردهاندـ یعنی چهار چرخۀ گداییـ مصرف، اعتیادـپاکی، زندانـآزادی و روابط ناپایدار جنسیـ در پرتو مفهوم ...
بیشتر
در این تحقیق از طریق تحلیل، روایتهایی از کولی بودن ونحوۀ حضور اجتماعِ کولیها در شهر تهران مطالعه شده است.عمدهترین و مکررترین تعاملاتی که کولیها با محیط اجتماعی پیرامون خود در دوران اخیر تجربه کردهاندـ یعنی چهار چرخۀ گداییـ مصرف، اعتیادـپاکی، زندانـآزادی و روابط ناپایدار جنسیـ در پرتو مفهوم آستانگی توضیح داده شده است؛ چگونگی «بودنِ» کولیها بهعنوان یک اجتماع در حال گذردر بسترهای کنونی جامعه ایران بهطور عام و در متنهای شهریای چون محلههای خاک سفید، دروازه غار و لب خط در تهران بهطور خاص توضیح و نشان داده شده است که چگونه کولیها با گذر از مرحله پیشاآستانگی در مرحلۀ آستانگی باقی مانده و نتوانستهاند از این مرحله خارج شوند و بدین ترتیب دارای هویتهای درآستانهای شدهاند که گذار آنها را به مرحلۀ پساآستانگی و جذب ایشان در بسترهای کنونی شهر تهران را با موانع جدی روبهرو ساخته است.
علوم اجتماعی و ارتباطات
ایمان عرفان منش؛ سهیلا صادقی فسایی
چکیده
مفهومپردازی و اندیشهورزی درباره جامعه ایران بهمنزلۀ نوعی جامعه اطلاعاتی یکی از مسائل جدید پس از انقلاب اسلامی ایران محسوب میشود؛ ازاینرو در بیانات رهبر انقلاب اسلامی، ابعاد و ملاحظات اجتماعیـفرهنگی درباره فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، برجسته و قابلاستخراج است. این مقاله با استفاده از رویکرد نظری «شکلگیری، عملکرد، ...
بیشتر
مفهومپردازی و اندیشهورزی درباره جامعه ایران بهمنزلۀ نوعی جامعه اطلاعاتی یکی از مسائل جدید پس از انقلاب اسلامی ایران محسوب میشود؛ ازاینرو در بیانات رهبر انقلاب اسلامی، ابعاد و ملاحظات اجتماعیـفرهنگی درباره فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، برجسته و قابلاستخراج است. این مقاله با استفاده از رویکرد نظری «شکلگیری، عملکرد، و تأثیرات اجتماعیـفرهنگی فناوری» و روش پژوهش اسنادی، تلاش کرده است ضمن مرور نظریههای مرتبط جامعهشناختی، مهمترین ابعاد اجتماعیـفرهنگی فناوری را در بیانات مقام معظم رهبری رمزگذاری، مقولهبندی و بهلحاظ نظری، صورتبندی کند. بر این اساس، سه بُعد کلیدی عبارتند از: 1) ویژگیهای ماهوی و انگیزشی و جایگاه اجتماعیـفرهنگی فناوری؛ 2) تمهیدات و ضرورتهای اجتماعیـفرهنگی فناوری؛ 3) آسیبها و تهدیدهای اجتماعیـفرهنگی فناوری. در مجموع چنین بهنظر میرسد که در اتصال مؤلفههای یادشده، علاوهبر بعضی ملاحظات نظری اجتماعیـفرهنگی، مضمونهایی مانند عقاید دینی، اخلاق، پایههای فکری فرهنگی، هویت ملی، تحرک، امنیت، و تأکید بر عاملیت جوانان ایرانی دارای اهمیت هستند.
منصور طبیعی؛ مریم هاشم پور صادقیان؛ آزاده هوشیار
چکیده
تجاوز سراسری ارتش رژیم عراق از زمین، هوا و دریا به جمهوری اسلامی ایران در 31 شهریور 1359 حادثه مهمی است که بررسی ابعاد آن برای نسل حاضر و آینده دارای اهمیت فراوانی است. یکی از پیامدهای بسیاری از جنگها ازجمله جنگ ایران و عراق، بُعد اسارت است. هدف مقاله حاضر بررسی این پیامد جنگ هشتساله بین دو کشور ایران و عراق است. این مقاله هم از زاویه ...
بیشتر
تجاوز سراسری ارتش رژیم عراق از زمین، هوا و دریا به جمهوری اسلامی ایران در 31 شهریور 1359 حادثه مهمی است که بررسی ابعاد آن برای نسل حاضر و آینده دارای اهمیت فراوانی است. یکی از پیامدهای بسیاری از جنگها ازجمله جنگ ایران و عراق، بُعد اسارت است. هدف مقاله حاضر بررسی این پیامد جنگ هشتساله بین دو کشور ایران و عراق است. این مقاله هم از زاویه تجربههای زنانه و هم تجربههای مردانه به مقولۀ اسارت نگریسته است. در این راستا با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و مبتنیبر رویکرد عرفی، دو مجموعه خاطرات دوران اسارت با عنوان «من زندهام» ـخاطرات دوران اسارت معصومه آبادـ و «حکایت زمستان» ـخاطرات دوران اسارت عباس حسینمردیـ بررسی شده است و در ادامه، مفاهیم، مقولههای فرعی و درنهایت، مقولههای اصلی، برگرفته شده است. نتایج بهدستآمده در این مقاله نشان میدهد که اسارت برای اسیران ایرانی تا حد زیادی بهعنوان ادامۀ مقاومت و مبارزه تعریف شده بود، اما بهطور خاص، تجربههای این زنان و مردان، ذیل 16 مقوله فرعی قابلتقسیمبندی است که با تحلیل و جمعبندی در قالب 6 مقوله اصلی تعریف میشوند که عبارتند از: تعارض مکانی، خشونت، عوارض جسمانی، تجربههای روانی، سازوکارهای مقابله با بحران، و سیاستهای خصمانه.
جامعه شناسی
یحیی علی بابایی؛ سیدضیاء هاشمی؛ محمود تیموری
چکیده
با توجه به اهمیت سرمایه فرهنگی در میدان آموزش و پرورش تحقیق حاضر سرمایه فرهنگی معلمان را بر اساس چارچوب نظری پیر بوردیو بررسی میکند. حجم نمونه 480 نفر از معلمان شهرستان بیرجند است، که به روش نمونهگیری طبقهای متناسب و تصادفی ساده انتخاب شدهاند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه است که برای تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ ...
بیشتر
با توجه به اهمیت سرمایه فرهنگی در میدان آموزش و پرورش تحقیق حاضر سرمایه فرهنگی معلمان را بر اساس چارچوب نظری پیر بوردیو بررسی میکند. حجم نمونه 480 نفر از معلمان شهرستان بیرجند است، که به روش نمونهگیری طبقهای متناسب و تصادفی ساده انتخاب شدهاند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه است که برای تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است و مقدار آن 71/0 بهدست آمده است. برای سنجش اعتبار پرسشنامه از تکنیک تحلیل عاملی تأییدی و اعتبار محتوایی استفاده شده است و برای آزمون فرضیات تحقیق از آزمونهای آماری مناسب در سطح تحلیلهای دومتغیره و چندمتغیره استاندارد، مانند تحلیل رگرسیون، تحلیل عاملی و همبستگیها با بهکارگیری نرمافزارهای اسپیاساس و اِموس استفاده شده است. طبق یافتههای توصیفی، موقعیت اجتماعی معلمان برحسب سرمایه فرهنگی در سطح متوسط و برحسب سرمایه اقتصادی در سطح متوسط رو پایین است. براساس آزمون معادلات ساختاری، سرمایه اجتماعی معلمان بهصورت مستقیم، سرمایه اقتصادی و خاستگاه اجتماعیـاقتصادی آنها بهصورت مستقیم و غیرمستقیم و سرمایه نمادین معلمان فقط بهصورت غیرمستقیم شکلگیری سرمایه فرهنگی معلمان را تبیین میکند.
مطالعات فرهنگی
محمد علی ایت الهی
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی این مسئله است که نگرش و قضاوتهای اخلاقی ایرانیان در مورد مفهوم فرهنگی «زرنگی» چیست. واژه فرهنگی زرنگی، دارای تضاد معنایی است و ازیکسو بهمعنای زیرکی و از سوی دیگر بهمعنای حیله و تزویر بهکار میرود. این پژوهش با استفاده از اطلاعات جمعآوریشده از ۲۰۰ وبلاگ شخصی و با بهکارگیری روش تحلیل محتوایی، ...
بیشتر
هدف این پژوهش، بررسی این مسئله است که نگرش و قضاوتهای اخلاقی ایرانیان در مورد مفهوم فرهنگی «زرنگی» چیست. واژه فرهنگی زرنگی، دارای تضاد معنایی است و ازیکسو بهمعنای زیرکی و از سوی دیگر بهمعنای حیله و تزویر بهکار میرود. این پژوهش با استفاده از اطلاعات جمعآوریشده از ۲۰۰ وبلاگ شخصی و با بهکارگیری روش تحلیل محتوایی، نگرش ایرانیان به مفهوم فرهنگی زرنگی را بررسی کرده است. همچنین، پژوهشگر از آزمون تکمیلی مباحثهای استفاده کرده است تا دریابد که ایرانیان تا چه اندازه در ارزشگذاری رفتارهایی که با برچسب زرنگی قابلتوصیف هستند، از قضاوتهای اخلاقی مطلق استفاده میکنند. شرکتکنندگان در پژوهش، ٣٣ نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی در دانشگاه جهرم و ۲۰ نفر از استادان رشتههای علوم انسانی در دانشگاههای شیراز و اصفهان بودند. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که اگرچه واژه «زرنگی» مفهومی دوپهلو دارد، اما اکثر شرکتکنندگان در این پژوهش، به مفهوم منفی این واژه توجه بیشتری داشتهاند. علاوهبر این، هنگامیکه از مصاحبهشوندگان خواسته شد که در مورد نمونههای رفتاری که میتوانست با برچسب زرنگی توصیف شود، قضاوت کنند، بسیاری از آنها مفاهیم غیرمبهم و مطلق را بر مفاهیم مبهم و نسبی ترجیح دادند.
بازیهای رایانه
مرتضی جمشیدی قاسم آبادی؛ پیام مکوندی
چکیده
بازیهای دیجیتالی امروزه تبدیل به یکی از پرکاربردترین رسانهها شده و تا حدی به لایههای مختلف زندگی نفوذ کرده و برای آنها کاربردهایی غیر از سرگرمی نیز رقم خورده است. دامنه این کاربردها، حوزههای بهداشت و سلامت، فرهنگ عمومی، آموزشهای مهارتهای مختلف مدیریتی، نظامی، پزشکی و ... را شامل میشود. ازجمله این کاربردها؛ استفاده از ...
بیشتر
بازیهای دیجیتالی امروزه تبدیل به یکی از پرکاربردترین رسانهها شده و تا حدی به لایههای مختلف زندگی نفوذ کرده و برای آنها کاربردهایی غیر از سرگرمی نیز رقم خورده است. دامنه این کاربردها، حوزههای بهداشت و سلامت، فرهنگ عمومی، آموزشهای مهارتهای مختلف مدیریتی، نظامی، پزشکی و ... را شامل میشود. ازجمله این کاربردها؛ استفاده از بازی برای آموزش و یادگیری است. یادگیری از طریق بازی اشاره به روشی دارد که در آن، اهداف جدی در قالب بازیهای دیجیتالی به فراگیران آموزش داده میشود. آموزش تفکر سیستمی بهعنوان مهارتی پایهای برای مدیران شهری بهحساب میآید و ازآنجاییکه این مهارت برای ساخت و توسعه شهر اسلامیـایرانی موردنیاز است، ازاینرو در مقاله فوق آموزش این مهارت با استفاده از یکی از قویترین بازیهای رایانهایِ شهرسازی به نام سیمسیتی ــ بهعنوان نمونه موردی ــ مورداستفاده قرارگرفته است. روش پژوهش در این تحقیق از نوع نیمه تجربی با استفاده از ۲ گروه گواه و آزمون است. متغیر اصلی تحقیق، کیفیت یادگیری تفکر سیستمی و متغیر وابسته روش آموزش از طریق بازی است. روش نمونهگیری در این پژوهش از نوع نمونه در دسترس بوده است و تعداد ۴۰ نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد رشته مدیریت صنعتی بهعنوان نمونه انتخابشدهاند. درنهایت نتایج پرسشنامه استاندارد تفکر سیستمی هر ۲ گروه به روش تحلیل کواریانس مورد آزمون قرارگرفته و مشخص گردید آموزش در هر ۲ روش نتیجه مثبتی داشته است اما درروش نوین یادگیری از طریق بازی، متوسط افزایش نمره فراگیران گروه آزمون، ۴ نمره بیشتر بوده است.
ارتباطات میانفرهنگی
یاور عیوضی؛ سیف اله سیف اللهی؛ باقر ساروخانی
چکیده
طی چند دهه گذشته، مطالعات قومی در ایران بنا به دلایلی فزونی یافته است. با وجود این، بهنظر میرسد که مسائل قومی در ایران به موضوعی حلنشدنی تبدیل شده است. منابع اطلاعاتی دور از واقعیتهای میدانی، بهعنوان یکی از دلایل ناکارآمدی سیاستهای نظام مدیریت قومی، مطرح میشود. مقالۀ حاضر در پرتو الهامات نظری مید، بلومر، جنکینز، توماس، ...
بیشتر
طی چند دهه گذشته، مطالعات قومی در ایران بنا به دلایلی فزونی یافته است. با وجود این، بهنظر میرسد که مسائل قومی در ایران به موضوعی حلنشدنی تبدیل شده است. منابع اطلاعاتی دور از واقعیتهای میدانی، بهعنوان یکی از دلایل ناکارآمدی سیاستهای نظام مدیریت قومی، مطرح میشود. مقالۀ حاضر در پرتو الهامات نظری مید، بلومر، جنکینز، توماس، هال، و میلتون بنت در مورد هویت جمعی، با هدف شناخت خلأها و آسیبهای معرفتی مطالعات قومی در ایران، حول این سه محور تنظیم شده است: 1) معرفی، مرور، و دستهبندی مطالعات پیشین قومی در ایران؛ 2) نقد و بررسی مطالعات قومی در ایران؛ 3) پیشنهاد الگویی برای مطالعات قومی در ایران. برای انجام پژوهش از روش توصیفیـتحلیلی و تکنیک نقشه پیشینه و فرم استخراج مطالب استفاده شده است. میتوان به طراحی حوزۀ مطالعاتی جامعهشناسی هویت برمبنای سه قضیه بنیادین برگرفته از مفاهیم جهان رسانهای، جهان واقعی، و هویت در کنار ارائه الگویی متکثر از هویتطلبی قومی، بهعنوان یکی از مهمترین دستاوردهای مقاله اشاره کرد.
مطالعات فرهنگی
مجید فولادیان؛ مرتضی دیاری؛ راضیه ظهوری
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت در میان دانشجویان غیربومی دانشگاه فردوسی است. دانشجویان غیربومی بهدلیل داشتن شرایط خاص، روند متفاوتی را در ترمهای مختلف در مورد گذران اوقات فراغت، تجربه میکنند. ورود به فضای جدید و در اغلب موارد، تجربۀ جدید زندگی در یک کلانشهر، افراد را با انواع متفاوتی از شیوههای ...
بیشتر
هدف از انجام این پژوهش، بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت در میان دانشجویان غیربومی دانشگاه فردوسی است. دانشجویان غیربومی بهدلیل داشتن شرایط خاص، روند متفاوتی را در ترمهای مختلف در مورد گذران اوقات فراغت، تجربه میکنند. ورود به فضای جدید و در اغلب موارد، تجربۀ جدید زندگی در یک کلانشهر، افراد را با انواع متفاوتی از شیوههای گذران اوقات فراغت آشنا میکند. درواقع، یک دانشجوی غیربومی، پس از ورود به شهر محل تحصیل، اوقات فراغت خود را با دوستان خود شریک میشود و خانواده، نقش بسیار اندکی در گذران اوقات فراغت وی ایفا میکند. آزادی عمل بیشتر، داشتن زمان فراغت بیشتر، آشنایی با دوستان جدید، آشنایی با شیوههای متفاوت گذران اوقات فراغت در یک کلانشهر، فرصت آشنایی با جنس مخالف، و بسیاری دیگر از موارد، موجب تفاوتهای گستردهای در شیوۀ گذران اوقات فراغت دانشجویان غیربومی میشود. روش انجام این پژوهش، کیفی بوده است؛ بهاینترتیب که با 40 نفر از دانشجویان غیربومی، مصاحبۀ عمیق فردی انجام شده و درنهایت، با رسیدن به اشباع نظری، مصاحبهها در سه مرحله، کدگذاری و درنهایت، تحلیل شدهاند. یکی از مهمترین نتایج این پژوهش، کاهش زمان فراغت در ترمهای پایانی است. همچنین، شیوۀ گذران اوقات فراغت دانشجویان غیربومی در ترمهای پایانی، تفاوتهایی دارد که در قسمت یافتهها مطرح و بررسی شده است. بهطورکلی، فعالیت در شبکههای اجتماعی، ارتباط با جنس مخالف، خیابانگردی و رفتن به پارک، از مهمترین فعالیتهای فراغتی دانشجویان است. بیش از بیست نوع از شیوههای گذران اوقات فراغت (براساس مصاحبههای انجامشده) در طول مقاله شرح داده شده است.
بازیهای رایانه
سیدمحمدعلی سیدحسینی؛ پویان نژادی؛ حامد نصیری
چکیده
افزونبر اینکه بازیهای دیجیتال یک صنعت با سرعت رشد بالا بهشمار میآیند، آنها را میتوان از مصداقهای مدرنترین و پیچیدهترین رسانههای جهان امروز درنظر گرفت؛ رسانهای که تعامل با مخاطب خود را به بالاترین حد ممکن میرساند و به همین سبب از اثربخشی قابلتوجهی برخوردار است. یک رسانه با چنین سطحی از اثرگذاری، بستر مناسبی ...
بیشتر
افزونبر اینکه بازیهای دیجیتال یک صنعت با سرعت رشد بالا بهشمار میآیند، آنها را میتوان از مصداقهای مدرنترین و پیچیدهترین رسانههای جهان امروز درنظر گرفت؛ رسانهای که تعامل با مخاطب خود را به بالاترین حد ممکن میرساند و به همین سبب از اثربخشی قابلتوجهی برخوردار است. یک رسانه با چنین سطحی از اثرگذاری، بستر مناسبی برای انتقال مفاهیم فرهنگی و ارزشی بهشمار میآید و به همین سبب، درک رابطه تعاملی بازیکن، بهعنوان مخاطب، با این رسانۀ منحصربهفرد، حیاتی بهنظر میرسد. با این هدف در مقاله حاضر یک الگوی پنجبُعدی با ابعاد ارزشهای ادراکی کارکردی، پولی، هیجانی، اجتماعی، و نوآورانه برای شناخت ارزشهای ادراکشده از سه پلتفرم رایانه، موبایل، و کنسول برای بازیهای دیجیتال تدوین شده و سپس بهکمک دادههای بهدستآمده از پیمایش ملی انجامشده در مرکز تحقیقات بازیهای دیجیتال با 6232 نمونه آماری، اختلاف میان این ابعاد درون هر پلتفرم و میان پلتفرمها، بررسی شده است. نتایج بهدستآمده نشان میدهد که ضمن اینکه ابعاد ادراکشده در هر پلتفرم، تفاوت معناداری با یکدیگر دارند، الگوهای ارزش ادراکی در میان پلتفرمها نیز با هم متفاوت هستند و مهمترین عامل ایجاد این تفاوت، ادراک بالای بُعد ارزش اجتماعی در پلتفرم کنسول است. شناخت حاصل از تحلیلهای این مقاله میتواند به بهرهبرداری از بازیهای دیجیتال بهعنوان یک رسانۀ انتقالدهندۀ ارزش کمک کند.
علوم اجتماعی و ارتباطات
داود غرایاق زندی؛ سویل ماکویی
چکیده
آیین نوروز یکی از آیینهای سنتی ایرانیان است که براساس نظم و بنیان طبیعی استوار شده است. این بنیان طبیعی هم واجد ویژگیهای طبیعی است و هم از مشخصهٔ اجتماعی برخوردار است. درعینحال بنیانهای طبیعی نوروز زمینهساز صلح و دوستی در رابطهٔ میان انسان و طبیعت و انسان با انسان است. این بنیانها عبارتاند از: آغاز، پایان، تنوع و شادیبخشی، ...
بیشتر
آیین نوروز یکی از آیینهای سنتی ایرانیان است که براساس نظم و بنیان طبیعی استوار شده است. این بنیان طبیعی هم واجد ویژگیهای طبیعی است و هم از مشخصهٔ اجتماعی برخوردار است. درعینحال بنیانهای طبیعی نوروز زمینهساز صلح و دوستی در رابطهٔ میان انسان و طبیعت و انسان با انسان است. این بنیانها عبارتاند از: آغاز، پایان، تنوع و شادیبخشی، زندگی، حیات، چرخه(اکوسیستم)، همگونی با طبیعت، ارزش(نه بهای) طبیعت و ریتمیک بودن زمان. بنیانهای طبیعی به ابعاد اجتماعی زیست بشر یعنی صلح و دوستی کمک میکنند. این مقاله بر این باور است که با درک نوروز از منظر طبیعی میتوان به بسیاری از ابعاد زیست انسان ایرانی در سیر تاریخی آن رسید؛ زیرا آیین نوروز از گذشته تداوم داشته و این تداوم نوعی معنای طبیعی و اجتماعی را با خود به همراه داشته که در طی دوران زیست انسان ایرانی همراه زندگی ایرانیان بوده است. آیین نوروز درعین داشتن وجه پیوستاری زیست ایرانی و نوعی همگونی و همبستگی فکری، از بنیانهای طبیعی برخوردار است که امکان تسرّی و پذیرش در آن، فراوان است و نگاه خاصگرایانه ندارد که مانع همزیستی و پذیرش و دوستی میان ایرانیان و غیرایرانیان باشد. این به نوعی راز ماندگاری نوروز نیز محسوب میشود.
مطالعات زنان
سید حسین سراج زاده؛ کرم حبیبپورگتابی
چکیده
خوابگاه دانشجویی بهعنوان فضایی اجتماعی و فرهنگی، نقش مهمی در رضایت دانشجویان از دانشگاه و آموزش عالی ازیکسو و عملکرد آموزشی آنها ازسویدیگر دارد. به همین سبب، درک شرایط زندگی خوابگاهی و تدبیر برای بهبود آن ضروری بهنظر میرسد. مقالۀ حاضر ضمن مفهومسازی کیفیت زندگی خوابگاهی، با استفاده از روش پیمایش و فن پرسشنامه، به بررسی ...
بیشتر
خوابگاه دانشجویی بهعنوان فضایی اجتماعی و فرهنگی، نقش مهمی در رضایت دانشجویان از دانشگاه و آموزش عالی ازیکسو و عملکرد آموزشی آنها ازسویدیگر دارد. به همین سبب، درک شرایط زندگی خوابگاهی و تدبیر برای بهبود آن ضروری بهنظر میرسد. مقالۀ حاضر ضمن مفهومسازی کیفیت زندگی خوابگاهی، با استفاده از روش پیمایش و فن پرسشنامه، به بررسی کیفیت زندگی خوابگاهی 2500 نفر از دانشجویان خوابگاهی دختر در 10 منطقۀ دانشگاهی و 22 دانشگاه کشور پرداخته است. یافتهها نشان میدهد که در بُعد رفاهی، دانشجویان از امکانات رفاهی اتاق، ساختمان و خوابگاه، امکانات فرهنگی در خوابگاه، و امکانات رفاهی کالبدی خوابگاه ناراضی بودهاند. در بُعد فرهنگی، ازیکسو دانشجویان از فعالیتها و برنامههای فرهنگی در خوابگاه ناراضی بودهاند و ازسویدیگر، از وقت فراغت آنان بهگونهای مطلوب استفاده نمیشود. در بُعد اجتماعی، جنس آسیبهای اجتماعی برای دختران، بیشتر مربوط به امر جنسی و از نوع روابط دوستی بود (رابطۀ دوستی، رابطۀ جنسی، و پارتی). شایعترین مواد دخانی مصرفی بین دانشجویان، ابتدا قلیان و سپس سیگار، مشروبات الکلی، مواد مخدر، و پیپ بود. بسیاری از دانشجویان از دامنۀ زمانی رفتوآمد در خوابگاه، ناراضی بودند و رویهمرفته، رضایت دانشجویان از کیفیتِ ذهنی زندگی خوابگاهی، چه در شکل شهودی و چه در شکل منطقی آن، پایین بود. نتایج بهدستآمده، نشاندهنده پایین بودن کیفیت زندگی عینی در سطح خوابگاههای دانشجویی دختران است که بهنوبۀ خود، بر کیفیت ذهنی آنها نیز تأثیر گذاشته است.
شاهو صبار؛ علی معصومی فر؛ سعید محمدی
چکیده
پژوهش حاضر تلاش میکند میزان آگاهی افراد نسبت به قواعد کیفی و اخلاقی کار علمی و دانشگاهی و رابطۀ این آگاهی با سطح تحصیلات آنان را بسنجد. بدینمنظور پرسشنامهای برخط(آنلاین) تهیه شد و طی آن از افراد سؤالاتی پرسیده شد که دیدگاه آنان را نسبتبه چند مورد مهم مرتبطبا کیفیت یا اخلاق کار علمی مشخص میکند: «ارجاع به منابع علمی نهچندان ...
بیشتر
پژوهش حاضر تلاش میکند میزان آگاهی افراد نسبت به قواعد کیفی و اخلاقی کار علمی و دانشگاهی و رابطۀ این آگاهی با سطح تحصیلات آنان را بسنجد. بدینمنظور پرسشنامهای برخط(آنلاین) تهیه شد و طی آن از افراد سؤالاتی پرسیده شد که دیدگاه آنان را نسبتبه چند مورد مهم مرتبطبا کیفیت یا اخلاق کار علمی مشخص میکند: «ارجاع به منابع علمی نهچندان معتبر»، «حجمی از مقاله که میتواند نقلقول مستقیم باشد»، «کسب اجازه از ناشران پیش از انتشار آثار آنان»، «ارسال مقاله برای چند ژورنال علمی(برای داوری) بهطور همزمان» و «رونوشت(کپی) کردن منبع از مقالات دیگر و افزودن به مقالۀ خود». پرسشنامه ازسوی بیش از پانصد نفر پاسخ داده شد و تحلیل دادههای آن نشان داد که درصد بالایی از افراد در سطوح تحصیلی متفاوت، اطلاع درستی درمورد قواعد کیفی و اخلاقی موردتوافق کار پژوهشی و نگارش مقالۀ علمی ندارند. این تحقیق همچنین نشان میدهد که بسیاری از پاسخدهندگان بیش از آنکه به انتخاب پاسخ «نمیدانم» علاقهمند باشند، پاسخ نادرست انتخاب کردهاند، حتی آنجا که بهخاطر تخصصی بودن پرسشِ طرحشده، از بسیاری از افراد توقع نمیرود که پاسخ درست را بدانند.
زبان و ادبیات
مرتضی مردیها
چکیده
یکی از رایجترین فعالیتهای ذهنی افراد جستوجوی علل حوادث روزمره است. این فعالیت ممکن است متأثر از برخی رانههای غریزی و روانی و نیز برخی آموزههای اجتماعی به سمت سادهسازی اریب پیدا کند. سادهسازی در علّتکاوی و علّتیابی و تبیینهای علّی سهلانگار و اغراقگر در مسائل مختلفی از قبیل بهداشتی، محیط زیستی، اخلاقی، حوادث و غیره، ...
بیشتر
یکی از رایجترین فعالیتهای ذهنی افراد جستوجوی علل حوادث روزمره است. این فعالیت ممکن است متأثر از برخی رانههای غریزی و روانی و نیز برخی آموزههای اجتماعی به سمت سادهسازی اریب پیدا کند. سادهسازی در علّتکاوی و علّتیابی و تبیینهای علّی سهلانگار و اغراقگر در مسائل مختلفی از قبیل بهداشتی، محیط زیستی، اخلاقی، حوادث و غیره، و به تَبَعِ آن سادهسازی در مقصریابی میتواند تاحدودی ناشی از گرایش غریزی به غلبه بر تعارضِ ذهنی (ناسازگاری شناختی) و فرار از رنج ناشی از منسوبکردن حوادث به اتفاق یا به کوتاهیِ خود باشد، و نیز ناشی از پذیرش کلیشههای تعلیلی رایج در جامعه. از منظر پیامد، علّتیابیِ سادهساز، که لااقل دچار مغالطۀ جزء و کل است، ممکن است فرد را به رویارویی فکری- احساسی یا عملی با کسانی تحریض کند که علّت یا علّت اصلی (مقصر منفرد یا اصلی) مصائب آنها نبودهاند و از این رهگذر، تصورات و انتظاراتی برای فرد و جامعه ایجاد شود که به رادیکالیسم و بیاعتمادی و درنهایت رنج بیشتر و کارآمدی کمتر منجر شود. این مقاله در پی بررسی برخی شکلهای این سادهسازی در مواجهات رایج انتقادی و تحلیلی در ایران امروز است و در پی تقویت ایدهٔ وجود ناسازگاری شناختی و میل به غلبه بر تعارض ذهنی در انگیزهها، و خطر گسترش انتقاد غیرسازنده و تندروی و بیاعتمادی در عوارض است. محدودۀ جستوجوی دادهها برشی تصادفی از سایتهای خبری-تحلیلی فارسیزبان و عامهپسند در فضای مجازی است که به نظر میرسد بازتابی از نوعی گرایش رایج فرهنگی جامعه را در مورد این موضوع خاص فراهم میکنند.
جامعه شناسی
محمدسعید ذکایی؛ روحالله اسلامی
چکیده
در جامعهٔ ایران، مناسک مرتبط با عزاداری برای امامحسین(ع) از اهمیت و گستردگی قابلملاحظهای برخوردار است. در سالهای اخیر شکل تازهای از مراسم مربوط به اربعین در قالب پیادهروی دستهجمعی به سمت کربلا برای رسیدن به بارگاه امامحسین پدید آمده و از سال 1392 ابعاد میلیونی به خود گرفته است. از آنجا که حضور تعداد زیاد جمعیت ...
بیشتر
در جامعهٔ ایران، مناسک مرتبط با عزاداری برای امامحسین(ع) از اهمیت و گستردگی قابلملاحظهای برخوردار است. در سالهای اخیر شکل تازهای از مراسم مربوط به اربعین در قالب پیادهروی دستهجمعی به سمت کربلا برای رسیدن به بارگاه امامحسین پدید آمده و از سال 1392 ابعاد میلیونی به خود گرفته است. از آنجا که حضور تعداد زیاد جمعیت حاضر در رویداد اربعین، جایگاه اربعین را بهعنوان یکی از عناصر اصلی ابراز هویت شیعی برجسته نموده و مشارکت مؤثر ایرانیان در این رویداد، مجرایی بسیار مناسب برای شناخت کنشهای دینی ایرانیان بهدست داده است، بررسی نحوهٔ بازنمایی این فعالیت جمعی و گفتمانهایی که حول آن شکل گرفته است و به این پدیده معنا میدهد در مقالهٔ حاضر مورد توجه قرار گرفته و تنوع بازنماییهای آن با مراجعه به متون نوشتاری مکتوب و دیجیتال انتشاریافته در رسانههای ارتباط جمعی (روزنامهها، خبرگزاریها و پایگاههای خبری) در میدان جامعهٔ ایران در فاصله پنجسالهٔ 1392 تا 1396 به کمک رویکرد نظری و روشی تحلیل گفتمان لاکلو و موف و طی فرایند بررسی و تحلیل 1800روز مطلب، شناسایی شده است. با تمرکز بر شناسایی دال مرکزی، دالهای پیرامونی و تفکیک ژانرهای روایت متفاوت، شش گفتمان شکلگرفته حول مناسک زیارت اربعین ارائه میشود که این رویداد را ـ البته نه با قدرت برابر ـ بازنمایی میکنند. دستاورد مقاله از نوع توصیفی و اکتشافی است که میتواند زمینه فهم اربعین بهمثابهٔ یک پدیده اجتماعی و گفتوگو دربارهٔ دگرگونیهای فرهنگی ایران معاصر و شناخت تنوّع و تکثّر جامعه پس از انقلاب اسلامی را فراهم سازد.
جامعه شناسی
محمدرضا طالبان
چکیده
علوم اجتماعی در طول بیش از دو قرن در مطالعهٔ علمی دین تحت سیطرهٔ «مفروضهٔ کنشگر نامعقول» قرار گرفته بود. دینداری و رفتارهای مذهبی بر اساس تفکر ابتدایی، انگیزشهای رواننژندی و شرطیسازی اجتماعی تبیین میشد و افول دین و دینداری نیز بهعنوان پیامدِ اجتنابناپذیر روشنگریهای علم و پیشرفتهای تکنولوژیک دیده میشد. از اواخر ...
بیشتر
علوم اجتماعی در طول بیش از دو قرن در مطالعهٔ علمی دین تحت سیطرهٔ «مفروضهٔ کنشگر نامعقول» قرار گرفته بود. دینداری و رفتارهای مذهبی بر اساس تفکر ابتدایی، انگیزشهای رواننژندی و شرطیسازی اجتماعی تبیین میشد و افول دین و دینداری نیز بهعنوان پیامدِ اجتنابناپذیر روشنگریهای علم و پیشرفتهای تکنولوژیک دیده میشد. از اواخر قرن بیستم و بهویژه اوایل قرن بیستویکم مجموعهای فزاینده از دادههای تجربی حاصل از تحقیقات علوم اجتماعی نشان دادهاند که این رویکرد سنتی به مطالعهٔ علمی دین معیوب میباشد. بسیاری از این دادهها، بهطور جدی، با مدعاهای قدیمی ولی محبوبِ دانشپژوهان علوم اجتماعی مبنی بر «ناسازگاری علم با دین»، «افول و زوال تدریجی دین» و «ریشههای آسیبشناختی التزام مذهبی» در چالش بودهاند. شواهد پژوهشی ارائهشده در مقالهٔ حاضر نیز نشان داد که اکثر ادبیات حجیم مربوط به ارتباط تحصیلات دانشگاهی با کاهش دینداری دانشجویان، که تحت سیطرهٔ پارادایم سکولاریزاسیون و فرضیهٔ ناسازگاری علم با دین تولید شده بود، از حمایت تجربی لازم برخوردار نیست. همچنین، تحلیل دادههای مربوط به دینداری مسلمانان ایرانی نشان داد که تفاوت دینداری جمعیت نمونهٔ تحقیق بیشتر تحتتأثیر زمینهٔ مذهبی خانوادگی آنان بوده است نه تحصیل در دانشگاه؛ به عبارت دیگر، آن چیزی که غالباً بهعنوان تأثیرات دانشگاه بر کاهشِ التزام مذهبی دانشجویان در مقایسه با همتایانشان، که فاقد تحصیلات دانشگاهی بودهاند، مطرح میشود اغلب بهخاطر تفاوت در زمینههای خانوادگی و جامعهپذیری اولیهٔ آنان قبل از ورود به دانشگاه بوده؛ نهاینکه محصول تجربیات آنان بعد از ورود به دانشگاهها باشد.
جامعه شناسی
حسین سروی؛ حسن محدثی گیلوایی؛ رضا صمیم
چکیده
این مقاله دیدگاه حکومت نسبت به موسیقی ایران معاصر و نیز نسبت بین دین و هنر را طی سالهای 1350 الی 1396 را موردبحث قرار میدهد. بدینمنظور، رابطهٔ دو نهاد دین و هنر از منظر جامعهشناسی دین و جامعهشناسی هنر مورد بررسی قرار گرفت. در این مقاله از دو رویکرد کیفی استفاده شد: 1. روش تاریخی که ابزار آن اسناد تاریخی (روزنامهها) و تاریخ شفاهی ...
بیشتر
این مقاله دیدگاه حکومت نسبت به موسیقی ایران معاصر و نیز نسبت بین دین و هنر را طی سالهای 1350 الی 1396 را موردبحث قرار میدهد. بدینمنظور، رابطهٔ دو نهاد دین و هنر از منظر جامعهشناسی دین و جامعهشناسی هنر مورد بررسی قرار گرفت. در این مقاله از دو رویکرد کیفی استفاده شد: 1. روش تاریخی که ابزار آن اسناد تاریخی (روزنامهها) و تاریخ شفاهی (مصاحبه با نخبگان) است؛ و 2. روش تحلیل آمارهای موجود که ابزار آن در اینجا آمارهای موجود و منتشر شده توسط دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. تحقیق از نظر نوع داده، جزء تحقیقات تاریخی است. دادههای لازم شامل سه دسته دادههای چاپ شده در مطبوعات کشور از 1350 الی 1396، دادههای مربوط به مصاحبهشوندگان و دادههای مربوط به آمار منتشر شده توسط دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال 1360 الی 1396 است. نتایج نشان داد که اطلاعات مربوط به جراید، مصاحبهها و آمار دفتر موسیقی نسبت به وضعیت موسیقی از سال 1350 تا 1396 در یک راستا قرار دارد، بهطوری که در دهۀ شصت به دلیل نگاه دینی حاکم بر کشور، موسیقی کاملاً تضعیف شد. تحقیق حاضر با بررسی سه گروه از دادهها نشان داد که چالش بین دو نهاد دین و هنر در ایران معاصر در چه مرحلهای است. این چالش، گاه به موضعگیریهای شدید نیروهای فعال و مؤثر در این دو نهاد اجتماعی علیه یکدیگر منجر شده است. اما بهتدریج نیروهای هنری بهدنبال رهایی از سلطه نهادهای دینی و درصدد کسب استقلالاند.
مطالعات زنان
یعقوب فروتن؛ مینا شجاعی قلعه نی
چکیده
در این مقاله، نگرش جمعیتشناختی بر پایه مؤلفههای پنجگانه شامل ترجیحات فرزندآوری، نگرش به سیاست افزایش جمعیت، سن ازدواج دختران، طلاق و مهاجرت مورد سنجش قرارگرفتهاند و بر اساس یک رویکرد فرهنگی اجتماعی، تفاوتهای جنسیتی مرتبط با این مؤلفههای پنجگانه بررسیشدهاند. بهطوردقیقتر، این تحقیق در نظر دارد تا در گام اول نشان ...
بیشتر
در این مقاله، نگرش جمعیتشناختی بر پایه مؤلفههای پنجگانه شامل ترجیحات فرزندآوری، نگرش به سیاست افزایش جمعیت، سن ازدواج دختران، طلاق و مهاجرت مورد سنجش قرارگرفتهاند و بر اساس یک رویکرد فرهنگی اجتماعی، تفاوتهای جنسیتی مرتبط با این مؤلفههای پنجگانه بررسیشدهاند. بهطوردقیقتر، این تحقیق در نظر دارد تا در گام اول نشان دهد که آیا اساساً دو جنس مردان و زنان دارای نگرشهای جمعیتشناختی متفاوت یا مشابه هستند؟ در گام دوم نیز مشخص میشود که آیا رویکردهای جمعیتشناختی افراد اساساً تحت تأثیر نگرش جنسیتی آنهاست؟ و بالاخره، هدف عمده، در گام سوم این است تا بر پایهٔ یک بررسی تطبیقی نشان داده شود که میزان و شکل تأثیرگذاری همزمان دو متغیر جنس و نگرش جنسیتی افراد بر روی رویکردهای جمعیتشناختی آنان چگونه است؟ درمجموع، نتایج این تحقیق را میتوان در چارچوب و تأیید نظریهٔ اندیشمندان معاصر تئوری جنسیت تلقی کرد؛ بدینمعناکه، تحقیقات و مطالعاتی که صرفاً محدود به بررسی تفاوتها بین دو جنس مردان و زنان هستند، فقط بخشهای اندکی از واقعیات را نمایان میسازند و شناخت بهتر و بررسی دقیقتر ملاحظات جنسیتی مرتبط با رویکردهای جمعیتشناختی افراد نهتنها مستلزم این است که نگرش جنسیتی این مردان و زنان کانون توجه قرار گیرد، بلکه باید تأثیرگذاری همزمانمتغیرهای جنس مردان و زنان و نگرش جنسیتی آنان بهطورتطبیقی نیز مطالعه شود.
مطالعات زنان
محمدحسین شریفی ساعی؛ تقی آزاد ارمکی
چکیده
پارادایم غالب در جامعهشناسی خانواده در ایران، مبتنیبر این ایده کلی است که خانواده، کانون پدرسالاری است و زنان در خانه، در انقیاد جنسیتی بهسر میبرند و زیر سلطۀ مردانه گرفتار شدهاند. در تأیید این دیدگاه، حجم گستردهای از کارهای پژوهشی در سالهای اخیر انجام شده است. بااینهمه، پژوهش حاضر در پی شناسایی الگوهای انقیاد و انفعال ...
بیشتر
پارادایم غالب در جامعهشناسی خانواده در ایران، مبتنیبر این ایده کلی است که خانواده، کانون پدرسالاری است و زنان در خانه، در انقیاد جنسیتی بهسر میبرند و زیر سلطۀ مردانه گرفتار شدهاند. در تأیید این دیدگاه، حجم گستردهای از کارهای پژوهشی در سالهای اخیر انجام شده است. بااینهمه، پژوهش حاضر در پی شناسایی الگوهای انقیاد و انفعال زنانه نیست بلکه برعکس، بهدنبال مطالعۀ راهبردهای مقاومت زنان در مقابل قدرت مردانه در خانه است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش است که «زنان چگونه از فرهنگ بهعنوان ابزاری برای مقاومت و تغییر توازن قدرت در خانواده بهره میگیرند». دراینراستا، با 36 زن متأهل در شهر تهران مصاحبه شد. روش پژوهش، کیفی و شیوۀ نمونهگیری، هدفمند بود. یافتههای پژوهش نشان داد که زنان از راهبردهایی مانند «مبارزه بر سر معنا»، «رمزگشاییهای تقابلی»، «بازی دوگانه با کلیشهها»، «نمایش تمکین»، و «مقاومت از طریق سنت» به مقاومت فرهنگی در خانواده میپردازند تا از این طریق، بتوانند قدرت مردانه در خانه را مهار و توازن قدرت را برقرار کنند. راهبردهای گوناگون مقاومت، نشاندهندۀ این است که «منابع مقاومت» زنان در خانواده، متکثر است. مقاومت در خانواده، هیچ جایگاه و کانون مرکزی ندارد و در عرصههای مختلف بهگونهای نامتمرکز عمل میکند. نقاط مقاومت در خانواده، پراکنده و سیال است و در قالب شبکهای مویرگی از خردهمقاومتها عمل میکند. این موارد، گویای این است که اِعمال قدرت فراگیر و سلطۀ کامل مردانه در خانواده، دستکم در نسلهای جدید زنان، کمتر میتواند شاهدی برای خود پیدا کند.
آموزش عالی
رضا ماحوزی
چکیده
توسعه در معنای جدید آن، نیازمند فرهنگ ویژه خود است؛ بهاینمعنا که از بطن فرهنگ خاصی برمیخیزد و همین فرهنگ، حامی و پشتوانۀ آن است. برپایۀ این سخن، هر کشوری که شکلی از شکلهای توسعه را دنبال کند، بهناچار باید زمینۀ فرهنگی آن را نیز فراهم کند و فرهنگ آن را بسازد؛ درغیراینصورت، توسعه به ضد خود تبدیل میشود. اما تحول فرهنگی معطوف ...
بیشتر
توسعه در معنای جدید آن، نیازمند فرهنگ ویژه خود است؛ بهاینمعنا که از بطن فرهنگ خاصی برمیخیزد و همین فرهنگ، حامی و پشتوانۀ آن است. برپایۀ این سخن، هر کشوری که شکلی از شکلهای توسعه را دنبال کند، بهناچار باید زمینۀ فرهنگی آن را نیز فراهم کند و فرهنگ آن را بسازد؛ درغیراینصورت، توسعه به ضد خود تبدیل میشود. اما تحول فرهنگی معطوف به توسعه، گاهی با حذف برخی از مؤلفههای فرهنگیِ ازپیشموجود همراه میشود. انسانشناسی فرهنگی- که فرهنگ در معنای عام آن را مطالعه میکند- درصدد این است که ازیکسو، با پذیرش اصل نسبیتگرایی فرهنگی، تکثر فرهنگها را بهرسمیت بشناسد و ازسویدیگر، بنا به اقتضاهای توسعه، ملزومات فرهنگی توسعه را درنظر بگیرد و با نگاهی ارزشگذارانه دربارۀ فرهنگها قضاوت کند. این کوشش که به شاخۀ جدیدی از انسانشناسی بهنام انسانشناسی توسعه انجامیده است، تلاش میکند بهکمک منطق بومیهای فرودست، فرادستان توسعهگرا را بهچالش بکشد و آنها را متوجه پیامدهای تصمیمهای شتابزدهشان کند. این نوشتار درصدد است، چالش پیشروی انسانشناسی فرهنگی در جمع این دو مؤلفه را تشریح و راهحلهای پیشنهادشده را تحلیل کند. انسانشناسی در شرایط امروزی ازیکسو در پی ایجاد پیوند میان واقعیتهای چندگانۀ جهان انسانی است و ازسویدیگر، برای حفظ تکثر فرهنگی بهمثابه منبع ذخیرۀ خلاقیت فرهنگی تلاش میکند.
آموزش عالی
فاطمه نصراللهی نیا؛ محمد یمنی دوزی سرخابی؛ مقصود فراستخواه؛ مرتضی رضایی زاده
چکیده
امروزه میدانهای دانشگاهی به ابزاری قدرتمند برای شکلدادن به جامعه تبدیلشده و نقش مهمی در تولید علم و ایجاد اجتماعات علمی ایفا میکنند. از طرفی ماهیت علم و تولید آن در محیطهای دانشگاهی دچار تغییرات و تحولات شده و با چالشهایی مواجه است. در این مطالعه سعی شده است با تکیه بر نظریه جامعهشناختی پیر بوردیو عوامل و چالشهایی ...
بیشتر
امروزه میدانهای دانشگاهی به ابزاری قدرتمند برای شکلدادن به جامعه تبدیلشده و نقش مهمی در تولید علم و ایجاد اجتماعات علمی ایفا میکنند. از طرفی ماهیت علم و تولید آن در محیطهای دانشگاهی دچار تغییرات و تحولات شده و با چالشهایی مواجه است. در این مطالعه سعی شده است با تکیه بر نظریه جامعهشناختی پیر بوردیو عوامل و چالشهایی که محیطهای دانشگاهی برای تولید علم خود با آن روبرو هستند، مورد بررسی قرار گیرد و به این سؤال اساسی پاسخ داده شود که عوامل و چالشهای تولید علم در میدان دانشگاهی کدامند؟ بدینمنظور، با بهکارگیری روش فراترکیب، تعداد 62 مقاله موردبررسی قرار گرفت که مقولهها و کدهای مرتبط آنها با استفاده از تحلیل محتوا استخراج و شناسایی شدند. بر اساس یافتهها مشخص شد که عوامل مؤثر بر تولید علم در میدان دانشگاهی شامل مقولات «سرمایه اجتماعی»، «عوامل ساختاری-مدیریتی»، «زیرساختها، امکانات و تجهیزات لازم در تولید علم»، «سرمایه نمادین» و «سرمایه علمی» و همچنین چالشهای تولید علم در میدان دانشگاهی در چهار مقوله «مسائل اجتماعی و ارتباطی»، «مسائل ساختاری و مدیریتی»، «مسائل مربوط به زیرساختها، امکانات و تجهیزات لازم در تولید علم» و «مسائل فرهنگی»، تقسیمبندی شدند.
آموزش عالی
سعید رضا عاملی؛ راضیه صیادی
چکیده
از آنجا که دانشگاه تهران یکی از نهادهای مهم علمی کشور است و دانشجو بعنوان رکن نهادهای دانشگاهی محسوب میشود، دو پرسش اصلی در این رابطه مطرح است: زیستجهان دانشجویی در دانشگاه تهران چیست؟ و این زیستجهان چه ارتباطی با فضا و مأموریت دانشگاه دارد؟ در این مقاله برای مطالعۀ چنین زیستجهانی، دیدگاههای نظری زیستجهان و کنش ارتباطی ...
بیشتر
از آنجا که دانشگاه تهران یکی از نهادهای مهم علمی کشور است و دانشجو بعنوان رکن نهادهای دانشگاهی محسوب میشود، دو پرسش اصلی در این رابطه مطرح است: زیستجهان دانشجویی در دانشگاه تهران چیست؟ و این زیستجهان چه ارتباطی با فضا و مأموریت دانشگاه دارد؟ در این مقاله برای مطالعۀ چنین زیستجهانی، دیدگاههای نظری زیستجهان و کنش ارتباطی در جهان زندگی به کاررفته است. اطلاعات میدانی نیز با اتخاذ روششناسی مردمنگارانه و دو ابزار این روش یعنی مشاهده مشارکتی و مصاحبه نیمهساختیافته به دست آمد. با استفاده از روش مردمنگارانه دانشکده پزشکی از پردیس علوم پزشکی، دانشکده مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی مکانیک و مهندسی عمران و نقشهبرداری از پردیس فنی و دانشکده نمایش و موسیقی از پردیس هنرهای زیبا و همچنین دانشکده علوم اجتماعی از مجموعه علوم اجتماعی و رفتاری انتخاب و با سی نفر از دانشجویان مصاحبه انجام شده است. زیستجهان دانشجویی با هشت مقوله دانشجو، استاد، هم کلاسی، اصطلاحات دانشجویی، رشتۀ تحصیلی، رسانۀ فضای مجازی، دانشگاه و خوابگاه تعریف شد و این نظام بههمپیوسته مورد مداقه قرار گرفته است. نتایج برخواسته از مصاحبه عمیق و کیفی بر این معنا تأکید میکند که با یک اختلال معنایی برای «حس دانشجو بودن»، روحیه همکاری علمی و افق نگاه به آینده در پرتو نقش فعال و مؤثر دانشجو و دانشگاه برای پیشرفت و توسعه کشور وجود دارد که مستلزم برنامهریزی چند متغیره برای تقویت آن در دوران گذار از دانشگاه منزوی به دانشگاه پیوند خورده با جهان است.